Morgunblaðið - 08.11.2003, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í KVÖLD verður í Sjónvarpinu dagskrá
helguð landssöfnun fyrir Sjónarhól – nýja
ráðgjafarmiðstöð fyrir fjölskyldur allra
barna með sérþarfir á Íslandi. Þá mun ráðast
hvort draumur þúsunda íslenskra fjöl-
skyldna um einfaldara og betra líf muni
verða að veruleika.
Það er samdóma álit okkar sem leiðum
starf foreldra barna, sem þurfa á langvar-
andi stuðningi samfélagsins að halda, að
helsti veikleiki „kerfisins“ sé hversu flókið
það er. Ofan á álag fjölskyldunnar vegna
langvarandi sjúkdóms barns, fötlunar eða
annarra frávika bætist að læra að rata um
völundarhús velferðarkerfisins, koma á sam-
vinnu hinna ýmsu sérfræðinga og leita sér
upplýsinga um viðkomandi sjúkdóm eða fötl-
un. Þetta verður til þess að margir villast af
leið og gefast hreinlega upp. Fyrir vikið
verða alltof mörg börn af sjálfsögðum, lög-
bundnum mannréttindum.
Sjónarhóli er ætlað að breyta þessu. Hann verður miðpunktur faglegrar,
óháðrar þjónustu við fjölskyldur allra barna með sérþarfir á landinu; gætir
að réttindum þeirra og möguleikum og veitir leiðsögn og stuðning til betra
lífs.
Við Íslendingar eigum stóran hóp af afar færu fagfólki sem starfar vítt
og breitt um kerfið að málum þessara fjölskyldna. Það er mikið ánægjuefni
hve hugmynd okkar um Sjónarhól hefur hlotið jákvæðar undirtektir í þess-
um hópi. Þar eru menn sammála okkur um að þau úrræði sem fyrir eru í
kerfinu muni verða skilvirkari og koma fleirum að notum verði Sjónarhóll
að veruleika.
Þau samtök og félög sem að Sjónarhóli standa búa yfir víðtækri þekk-
ingu á aðstæðum barna með sérþarfir á Íslandi. Auk ráðgjafarhlutverksins
er Sjónarhóli ætlað að auðvelda foreldrum aðgang að upplýsingum og
greiða þeim leið að reynslu annarra foreldra sem búa við svipaðar að-
stæður.
Ætla má að á Íslandi séu um 5.000 fjölskyldur barna með sérþarfir. Í
kvöld gefst landsmönnum einstakt tækifæri til að einfalda líf þeirra og
færa þær nær því að geta lifað sem eðlilegustu lífi.
Styðjum öll sérstök börn til betra lífs!
Gefum börnum
tækifæri í kvöld
Eftir Halldór Gunnarsson, Ingibjörgu Karlsdóttur, Rögnu Marinósdóttur
og Þóri Þorvarðarson
Halldór er formaður Landssamtakanna Þroskahjálpar, Ingibjörg er formaður
Foreldrafélags barna með AD/HD, Ragna er formaður Umhyggju, félags til
stuðnings langveikum börnum, og Þórir er formaður Styrktarfélags lamaðra
og fatlaðra.
Halldór
Gunnarsson
Ingibjörg
Karlsdóttir
Ragna
Marinósdóttir
Þórir
Þorvarðarson
STUNDUM tek ég eftir því að all-
ir í kringum mig eru orðnir svo leið-
inlegir og óspennandi. Þeir eru ýmist
að rífast við mig eða
að mér finnst við
ekkert hafa um neitt
að tala lengur. Ég fer
þá kannski að hugsa
um að nú verði ég að
breyta til – flytja eða
hitta nýtt fólk eða
kannski bara hentar mér ekki þetta
starf lengur og kominn tími til að
gera aðra hluti. En smám saman
rennur það upp fyrir mér að það er
ég sem er annað hvort útkeyrð af of
mikilli vinnu eða hef verið svo dugleg
að sinna öllum öðrum í kringum mig
að ég missti af sjálfri mér á leiðinni.
Ef það líður nógu langur tími áður
en ég fer að hlusta þá læðist aftan að
mér lymskuleg og óljós tómleika-
tilfinning. Síðan er kannski áfram
svo mikið að gera að ég hunsa hana
og þá fylgir í kjölfarið kvíði eða óþol-
inmæði, svefntruflanir eða jafnvel að
einhver líkamlegur kvilli fer að gera
vart við sig; kvef í besta falli, eða
magabólgur. En ég hitti líka marga
sem glíma við enn erfiðari drauga
eins og þunglyndi, langvarandi kvíða
eða síþreytu í kjölfarið á langvarandi
álagi, streitu eða kannski erfiðum til-
finningum sem fengu aldrei útrás.
Allt af því að við lærðum aldrei að
hlusta á líkamann og lifum í sam-
félagi sem leggur ekki mikla áherslu
á að næra andann og tjá tilfinningar
sínar. Samfélagið kallar okkur mikið
upp í hugann – við þurfum að hugsa
við allar mögulegar aðstæður en við
fáum ekki mörg tækifæri í daglegu
lífi til að finna fyrir okkur sjálfum og
vera í líkamanum. Þess vegna verð-
um við að skapa þær. Við förum út að
ganga eða synda og ef við viljum fara
enn dýpra og hreinsa líka til í sálarlíf-
inu er hægt að fara margar leiðir.
Þar verður hver að finna hvað honum
hentar. Líföndun er einn möguleiki.
Hún er hugsuð sem leið til að losa um
spennu, finna fyrir líkamanum og um
leið tengjast því sem er innra með
okkur. Við getum notað hana sem
tæki til að vinna úr hlutum, til að
hrista upp í okkur og til að finna frið-
inn hið innra.
Að hlusta og skynja
Sumir segja að öll uppspretta
hamingju sé fólgin í því að læra upp á
nýtt að njóta andartaksins. Til þess
þurfum við að læra að hlusta á það
sem er að gerast innra með okkur og
gefa okkur tíma til að finna, horfa,
hlusta, skynja og bara vera. Þannig
er víst hægt að læra að njóta þess að
gera hvað sem er. Hlýtur ekki að
vera í því fólgin meiri lífsfylling að
njóta alls sem við gerum? Sumar
mæður í Asíu kenna dætrum sínum
að vera meðvitaðar um allar hreyf-
ingar sínar. Þannig verði þær fal-
legri.
Ég hef verið að lesa bók und-
anfarið sem heitir „Að elska það sem
er“. Höfundurinn, Byron Katie, full-
yrðir að það séu ekki aðstæður okkar
sem gera okkur óhamingjusöm held-
ur það hvernig við hugsum. Ef við er-
um alltaf að amast út í veruleikann
eins og hann er þá erum við óhjá-
kvæmilega óánægð með lífið. Hún
hvetur okkur til að kanna þessar
hugmyndir okkar um það hvernig líf-
ið eigi að vera í stað þess að ganga að
þeim vísum. Við eigum það nefnilega
til að samsama okkur með hugsunum
okkar án þess að taka eftir því. Hugs-
anir koma og fara og ef við trúum
þeim sem heilögum sannleika án
þess að skoða hvort þær eru það þá
er hugurinn búinn að taka af okkur
völdin. Við erum stöðugt að segja
sögur í huganum um allt sem kemur
fyrir okkur. Sumt er okkar eigin
túlkun á því sem gerðist og sumar
sögurnar snúast um annað fólk og
koma okkur jafnvel ekki við. Samt
erum við að burðast með þær og jafn-
vel láta þær hafa áhrif á líðan okkar.
Hún segir frá því að hún hafi í
mörg ár reynt að fá börnin sín til að
taka saman sokkana sína. Alltaf var
það hún sem gerði það og lét það fara
í taugarnar á sér í hvert skipti. Þegar
hún fór að skoða þessa hugsun:
„Börnin eiga að taka til eftir sig“,
komst hún að þeirri niðurstöðu að
sannleikurinn væri sá að þau gerðu
það ekki – hvort sem hún skamm-
aðist eða ekki. Svo hún fór bara að
taka saman sokkana án þess að vera
reið. Smám saman tóku börnin eftir
þessu og fóru að gera það sjálf. „Ég
er skotin í því sem er,“ segir Katie,
„ekki af því ég sé svo andleg heldur
einfaldlega vegna þess að það veldur
mér vanlíðan að aggast út í veru-
leikann. Við getum gefið okkur að
veruleikinn sé góður eins og hann er,
af því að við upplifum óþol og spennu
ef við streitumst gegn honum. Þegar
við hættum því náum við jafnvægi og
getum hafist handa á eðlilegan og
einfaldan hátt – óttalaus.“
Lífið hefur sinn gang
Ég get alveg tekið undir með
Byron Katie – ég er skotin í því sem
er. Þegar ég gef mér tíma til að
hugsa um það, finna fyrir því og taka
eftir því hvað það veldur mikilli
spennu að berjast á móti lífinu. Lífið
hefur sinn gang hvað sem mér finnst
um það og stundum verð ég að taka
mér tíma til að finna mótþróann
innra með mér, finna hvernig mér
líður áður en ég get tekið því sem að
höndum ber með opnum huga. Þá
finnst mér gott að hafa aðgang að að-
ferðum sem virka fyrir mig, hvort
sem það er jóga, líföndun, íhugun eða
annað sem hjálpar mér að endurnær-
ast og sættast við lífið og sjálfa mig.
Að elska það
sem er
Eftir Guðrúnu Arnalds
Höfundur er leiðbeinandi í líf-
öndun, hómópati og nuddari.
FÉLAGSMÁLARÁÐ Reykjavíkur ákvað nýlega að kvöld- og helgarþjón-
usta í félagslegri heimaþjónustu yrði endurgjaldslaus frá og með 1. janúar
nk. En af hverju vill félagsmálaráð hætta að taka gjald fyrir dýrustu þjón-
ustuna þ.e. þá þjónustu í heimahús sem veitt er á kvöldin og
um helgar. Áhersla Reykjavíkurborgar sem og heilbrigðis-
og félagsmálaráðuneyta er að auka heimaþjónustu og
draga úr stofnanaþjónustu fyrir aldraða, fatlaða og sjúka.
Slík áhersla hefur þau áhrif að vægi heimaþjónustu og
heimahjúkrunar þarf að aukast strax í nánustu framtíð.
Þeir sem njóta kvöld- og helgarþjónustu eru þeir sem eru
í mestri þörf og þurfa töluverða umönnun og aðstoð við at-
hafnir dagslegs lífs s.s. aðstoð við að klæðast og hátta. Oft
er þetta aðstoð sem er ekki mikil í augum þess sem veitir hana en skiptir
sköpum um möguleika fólks til að búa heima.
Áfram verður öll félagsleg heimaþjónusta endurgjaldslaus fyrir þá sem
hafa tekjur sem samsvara fullum óskertum bótum almannatrygginga eða
lægri, þó svo að þjónustan sé veitt á dagvinnutíma, en samhliða þessari
breytingu var ákveðið að hækka gjaldskrá þeirra sem greiða fyrir þjón-
ustuna á dagtíma úr 300 kr. í 350 kr. á klukkustund.
Samþætting heimaþjónustu og heimahjúkrunar
Þessa dagana er að líta dagsins ljós samkomulag heilbrigðisráðuneytis og
Reykjavíkurborgar um samþætta heimaþjónustu og hjúkrun. Þegar það
liggur fyrir eru uppi áætlanir um uppbyggingu kvöld- og helgarþjónustu í
hverfum borgarinnar í tengslum við félags- og þjónustumiðstöðvar Fé-
lagsþjónustunnar. Byrjað verður á tveim þjónustumiðstöðvum og síðan
verður starfsemin færð út í öll hverfi. Þaðan verður kvöld- og helgarþjón-
ustan skipulögð þannig að ekki verður langt að fara til þeirra sem njóta
þjónustunnar.
Með gjaldskrárbreytingunni er samþætting heimaþjónustu og heima-
hjúkrunar gerð möguleg en það hefur verið til trafala að heimahjúkrun
hefur verið gjaldfrjáls en ekki félagslega þjónustan. Það hefur leitt til þess
að fólk sækir í hjúkrun þó svo að einungis sé félagslegrar heimaþjónustu
þörf. Það hefur því verið dýrara fyrir samfélagið en þörf er á að sinna al-
mennri nærþjónustu, enda sérfræðiaðstoðin kostnaðarsamari.
Fram til þessa hafa einungis leiguíbúðir í eigu Reykjavíkur verið kall-
aðar þjónustuíbúðir. Með aukinni áherslu á heimaþjónustu og heima-
hjúkrun má kalla allar íbúðir sem hafa aðgang að sólarhringsþjónustu
þjónustuíbúðir. Í mínum huga er þjónustuíbúð sú íbúð þar sem ég bý og hef
búið mér og mínum heimili. Það á að vera óháð því hvort ég er leigjandi
eða eigandi steinsteypunnar sem umlykur heimilið.
Það er von mín að fleiri deili þessari hugsun með mér – því þá eigum við
öll möguleika á að vera í þjónustuíbúð ef og þá þegar á þarf að halda.
Í nánustu framtíð verður lögð aukinn áhersla á kvöld- og helgarþjónustu
heim til þeirra sem þurfa töluvert mikla aðstoð. Á það að seinka og eða
koma í veg fyrir stofnanavist. Samvinna þeirra sem veita félagslega
umönnun og hjúkrun er grundvöllur þess að vel takist til svo og vilji op-
inberra aðila til að breyta þjónustunni þannig að hún mæti þeim sem mest
þurfa. Nú verður lögð áhersla á uppbyggingu hverfistengdrar nærþjón-
ustu og er félagsmálaráð Reykjavíkurborgar strax byrjað að taka skrefin í
þá átt undir forystu Reykjavíkurlistans.
Gjaldfrjáls kvöld- og
helgarþjónusta
Eftir Björk Vilhelmsdóttur
Höfundur er borgarfulltrúi og formaður félagsmálaráðs.