Morgunblaðið - 12.11.2003, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 2003 27
UM aldirnar hefur manninn
dreymt um eyjar. Eyja er í huga
hans dularfullt og sérstætt land úti í
víðerni hafsins. Um
hana hefur hann bú-
ið til sögur, ort um
og sungið. Á öldum
áður var það trú
manna að sæld-
arstaður fegurðar og
sælla lífs væri eyja.
Þeir kölluðu hana Cythera, eftir
gyðju fegurðar og ásta. Skáld og
málarar hugleiddu í verkum sínum
algleymi mannsins á slíkri sældarey.
Mörgum erlendum ferðalöngum
sem til Íslands sigldu kom sá draum-
ur í hug þegar þeir nálguðust landið
í fyrsta sinn og sáu Heimaey, drottn-
ingu Vestmannaeyja, rísa úr hafi,
krýnda tignarlegri klettakórónu.
Öðrum líður sú fagra sjón aldrei úr
minni.
Víst er klettaeyjan fögur, hvort
sem af hafi er horft eða af föstu landi
hennar sjálfrar. Okkur, sem áttum
þeirri gæfu að fagna að alast upp
innan Ægisdyra og þekkjum bæði
Dal og Klett, svíður nú sú ætlun vit-
grannra manna að þurrka út þessa
gersemi okkar með því að binda
hana við land með einhverskonar
botnrana, svo hún hætti að vera
eyja, heldur bara botnlangatota
blautsveitanna á fastalandinu.
Þessir ranalúðar sem nú eru að
láta skrapa upp botninn á Eyjasundi
til þess að gá að ranastæði fyrir rút-
ur, vísast í þeirri trú að ferðamenn
viti ekki að út í eyju verði ekki farið
nema í bláloftum eða á bárum hafs-
ins.
Ef draumur langalúðanna rættist,
kæmu þessir ferðamenn upp úr
Stóra Gatinu á risavaxið bensínplan
með ógn af skrautlegum sjoppum og
þar reynt að telja þeim trú um að
þeir séu komnir á fagra og forn-
fræga eyju.
Í barnaskólanum vorum við látin
syngja „þjóðsöng“ Eyjanna eftir
blessaðan Sigurbjörn, „Yndislega
eyjan mín, ó hve þú ert morg-
unfögur!“
Ef allt færi á versta veg og Eyj-
arnar hnýttar aftan í taglið á Voð-
múlastaðamerinni, er hætt við að
söngurinn yrði fremur á þessa leið:
„Yndislega Endaplan,
eru ei fínar sjoppurnar,
Heimó, Skans og Herjólfsbar,
Ó hvert eru farnar rúturnar?“
Er hægt að
útþurrka
eyju?
Eftir Björn Th. Björnsson
Höfundur er listfræðingur.
MIKIL umræða hefur verið í
þjóðfélaginu undanfarið um að taka
upp skólagjöld við Háskóla Íslands,
til að ráða fram úr
þeim rekstrarvanda
sem þessi stofnun
býr við. Einka-
reknu háskólarnir
fá styrki frá ríkinu
til jafns við Háskóla
Íslands og rukka
auk þess skólagjöld. Skiljanlegt er
því að Háskóla Íslands finnist að sér
vegið og stjórnendur þess vegna
leitandi leiða til að bæta rekstr-
argrundvöll sinn. En hver ber
ábyrgðina á þeim slæma rekstr-
argrundvelli sem þessi næstum ald-
argamla stofnun býr nú við? Eiga
nemendur að borga brúsann eða
kemur það í hlut hins opinbera að
axla þessa ábyrgð?
Sendum bara
stúdentum gíró …
Bent hefur verið á að hið opinbera
eigi að bera ábyrgð á slæmri stöðu
Háskóla Íslands. Auka þurfi framlög
til skólans í stað þess að íþyngja
stúdentum meira en nú er gert. Mið-
að við tal ýmissa hægrimanna er það
hins vegar ekki hlutverk ríkisins að
tryggja aðgang allra að námi. Há-
skólanám tryggir betri laun og
meira starfsöryggi og því eðlilegt,
að þeirra mati, að nemendur taki
þátt í að greiða fyrir þá þjónustu
sem þeim er veitt. Þeir nemendur
sem þyrftu þess með fengju lán og
þannig yrði aðgengi allra að há-
skólanámi tryggt. Ríkið bæri enga
ábyrgð, samkvæmt þessum mál-
flutningi, heldur þyrftu stúdentar að
bera ábyrgðina og lausnin er: Send-
um bara stúdentum gíróseðil, það
leysir allan vanda.
Ábyrgðin liggur hjá
stjórnvöldum
Stundum finnst mér eins og um-
ræðan sé á þeim nótum, að þar sem
engin skólagjöld eru við Háskóla Ís-
lands fylgi náminu enginn kostn-
aður. Þetta er ærinn misskilningur,
því bóka- og fartölvukostnaður er
gífurlegur. Einnig má ekki gleyma
því að nemar verða af stærstum
hluta atvinnutekna sinna og þurfa
því oft að taka sér framfærslulán
meðan á námi stendur. Afborganir
af framfærslulánum eru nú þegar
mjög íþyngjandi, þótt afborganir af
skólagjaldalánum bætist nú ekki við.
Gerum okkur grein fyrir því að ef
miðað er við fimm ára skólagöngu
með 300 þúsund króna skólagjöldum
á ári yrði heildarupphæðin 1,5 millj-
ónir króna, að ógleymdum vöxtum
og verðbótum. Er það leiðin sem við
viljum að verði farin, að skuldsetja
ungt fólk á þeirri forsendu að há-
skólanám tryggi betri laun? Ég kvíði
fyrir, ef þessi leið verður farin. Er
ekki líka stór hluti atvinnulausra í
dag einmitt háskólamenntað fólk
sem er nýskriðið úr námi?
Allt tal um að tryggja jafnrétti
allra til náms með því að bjóða upp á
lán fyrir skólagjöldunum stenst
ekki. Þetta leysir einfaldlega engan
vanda. Verði skólagjöldum komið á
má ætla að gjöldin færu aðeins
hækkandi fremur en öfugt. Er það
þróun sem við viljum sjá? Stjórnvöld
verða að taka ábyrgðina í sínar
hendur og tryggja aðgang allra að
háskólanámi án tillits til efnahags.
Einnig verður að tryggja Háskóla
Íslands sambærilega samkeppn-
isstöðu á við aðra háskóla.
Horfum til framtíðar
Það er viðurkennd staðreynd að
menntun er ein besta leiðin til auka
félagslegan og efnahagslegan jöfn-
uð. Það er leið framtíðarinnar.
Skólagjöldum upp á mörg hundruð
þúsund á ári hafna Ungir jafn-
aðarmenn algjörlega og telja þau til
þess fallin að fæla ungt fólk frá há-
skólanámi. Hærra menntunarstig
eykur hagvöxt og lífsskilyrði og ger-
ir þjóðina samkeppnishæfari á al-
þjóðavísu. Horfum því til framtíðar
og stöndum vörð um skýlausan rétt
allra til háskólanáms.
Skólagjöld við Háskóla
Íslands eru ekki lausnin
Eftir Andrés Fjeldsted
Höfundur er meðstjórnandi í
stjórn Ungra jafnaðarmanna, ung-
liðahreyfingar Samfylkingarinnar.