Vísir - 03.11.1980, Blaðsíða 9

Mánudagur 2. nóvember 19S0
9
en það vill nú svo til að skoðanir okkar Ingibjargar á Þjóðviljan um á verkinu fara nokkuð saman; vona ég að hún veröi ekki rekin frá
blaðinu af þeim sökum
segir Indriði.
DILDO ISLEHSKRAR
Mamma, hvað er
hann með.
Ég veit það ekki góða
min.
meina
Sérðu,
þetta sívala.
Æi, láttu ekki svona
góða min, ég er að
horfa.
Vist mamma. Svar-
aðu mér. Hvað er
þetta.
Ég held það sé kerta-
stjaki.
Eitthvað á þessa leið
fór samtal fram i húsi
hér i Reykjavik
skömmu eftir að sýning
á Vandarhöggi eftir
Jökul Jakobsson í leik-
stjórn Hrafns Gunn-
laugssonar hófst i sjón-
varpinu nú á dögunum.
Af þvi svo virðist sem
margir hafi hrifist tölu-
vert af verkinu og
skrifi auk þess um það
af mikilli kurteisi, vildi
ég mega leyfa mér að
bæta nokkru við, ef það
mætti verða til enn
frekari skýringar á
filmuskáldskapnum
sem út af fyrir sig var
vel gerður frá hendi
leikara, jafnvel svo að
hægt er að tala um
stjörnuleik.
En það er ekki mergurinn
málsins, heldur það mat sem
lagt er á listaverk eins og það
liggur fyrir og áður en farið er
að leggia bvi til einhveriar
dýpri merkingar og þrútnar lýs-
ingar. 1 fljótu bragði virðist ekki
vera um ýkja ljóstverkaðræða,
og virðist leikstjórnin litið gera
til að skýra þær meginlinur,
sem ætla má að legið hafi tií
grundvallar, Nú eru auðvitað til
sérfræðingar i Jökli Jakobssyni,
sem skilja þetta alveg og jafn-
vel enn meiri sérfræðingar i
Hrafni Gunnlaugssyni, sem
skilja verkið enn betur, og þá er
vel. Hins vegar er til mikill
fjöldi fólks, sem skulur ekki upp
né niður i Vandarhöggi, og það
er kannski vegna þess, sem ráð-
ist er i að rita hér nokkra um-
sögn.
A Jan Mayen eins og á
Akureyri.
Það er ljóst að aðalpersónan
er ljósmyndari, sem kemur til
Akureyrar með fyrirsætu sinni
og hjásvæfu annað hvort til að
verða við jarðarför, sem hann
missir af eða til að heimsækja
móður sina, sem þvi miður er
dáin eða systur sina, sem að lik-
indum er meistari i hýðingum ef
ekki sifjaspellum, sem raunar.
er ekki upplýst að fullu. Og i
fjórða eða fimmta lagi væri
hægt að hugsa sér að hann væri
kominn til Akureyrar til að
„flýja heiminn”, eins og það er
kallað af ógöngufólki, sem
heldur að það sé þreytt. 011
þessi upptöldu atriði eru raunar
alveg óskýrð og þvi jafn rétthá i
augum áhorfanda, sem slær þvi
bara föstu að ljósmyndarinn
hafi komið til Akureyrar af öll-
um ástæðum framangreindum.
Þannig dettur út i byrjum
hugsanlegt mótvægi, þó ekki
væri nema tilfinningalegt, við
það sem siðar gerist. Vandar-
högg hefði að þessu leyti eins
getað gerst á Jan Mayen og á
Akureyri.
Gluggi út i Hrafn
Oskar Wilde orti eitt sinn á
þungbærri stund: „Each man
kills the thing he loves” ef ég
man rétt og talaði af nokkurri
reynslu. Oscar Wilde hafði sér-
kennilegar tilhneigingar, sem
kostuðu hann æruna á tima, sem
var bæði harður og ósanngjarn.
Samt held ég að óhætt sé að full-
yrða, að hann hafi hvergi látið
tilhneigingar sinar koma upp á
yfirborðið i þeim verkum, sem
hann lét eftir sig. Og hann orti
raunar um ástina eins og full-
komlega venjulegur maþur.
Þannig datt honum ekki i hug að
blanda saman einstaklingi
sinum og nauösyn skemmtunar-
mannsins á áhorfendum. Þess
vegna kann maður ekki skýr-
ingar á þvi hvers vegna full-
komlega venjulegir menn til-
finningalega séð telja að mark-
mið skáldskapar sé hið afbrigði-
lega, og það i fjölmiðli sem er
ekki leikhús, þar sem hver og
einn getur keypt sig inn að geð-
þótta, heldur notast sem hús-
gagn með glugga út i Hrafn
Gunnlaugsson meðal annarra.
Hárþurrkunarhjálm-
ur eða dildó
Myndasmiðurinn mikli á
Akureyri sleppur ekki undan
gömlum kynvilltum vini, sem
situr um hann þar á staðnum.
Hann sleppur heldur ekki undan
systur sinni, sem hefur að nýju
æskuleiki með rassskellum og
unan eftir að hún hefur snyrt sig
svolitið og ma. plokkað af sér
neðanmáls
Indriði G. Þorsteinsson<
skrifar um sýningu Sjón-
varpsins á Vandarhöggi<
leikriti Jökuls Jakobsson-
ar í sjónvarpsgerð
Hrafns Gunnlaugssonar.
Segir hann að sökum
þess< að svo virðist sem
margir hafi hrifist tölu-
vert af verkinu og skrifi
um það af mikilli kurt-
eisi< vilji hann mega
leyfa sér að bæta nokkru
við.
efrivararskegg, sem bendir
ótvirætt til þess að um sé að
ræða of mikla karlhormóna i
likama hennar, þótt sú vitn-
eskja sé ekki notuð frekar, og er
það þó fyrir utan dildóið eitt af
áþreifanlegum leikmunum
verksins. Maður getur t.d. spurt
sjálfan sig: notaði móðirin dild-
óið á andlátsstund sinni, eða var
það heimilisgagn hinnar
skeggjuðusystur. Maður er jafn
nær. En af hverju i ósköpunum
er þá verið að veifa þessum raf-
magnsreð framan i áhorfendur.
Hefði ekki alveg eins verið hægt
að veifa hárþurrkunarhjálmi.
Hann var þó skiljanlegri á
heimili tveggja kvenna.
Fyrir utan sálarlif
Menn ætla sér kannski að kafa
djúpt i myndum eins og Vandar-
höggi. Rikisstofnunin hefur nú,
ettir þvi sem mér er tjáð, greitt
rúmar fimmtiu milljónir fyrir
„spögelsið”. Ljóst er að þar
hafa enn einu sinni fimmtiu
milljónir farið fyrir utan sálar-
lif. Þvi verður varla blandað i
málið. Engin ný sannindi um
myrkur mannsins hafa lent i
sviðsljósinu. Það er hægt að lesa
um flest af þessu i „Front Page
Detective”, sem maður getur
fengið sér á Akureyri meðan
maður biður eftir rútunni. Og
gamanlaust. Eina lifveran i
myndinni, sem fékk ekki fyrir
feröina á kynlifssviðinu var
páfagaukurinn. Það gleymdist
alveg að nauðga honum. Að
öðru leyti endaði þetta með
morði i baðkari og vatni renn-
andi niður stiga. Af skáld-
skapartagi má hins vegar telja
viðskilnað fyrirsætu og ljós-
myndara i flughöfninni á Akur-
eyri. Þar komu þó tilfinningar
upp á yfirborðið, þegar Ijós-
myndarinn flýtti sér út i bQ og
hvarf aftur til sins „friðsæla”
staðar meðan flagðið geisaði.
Og mannilétti töluvert. En auð-
vitað veit maður ekki nema
homminn góði hafi verið ófar-
inn.
Seint aflagðir biskupar
Auðvitað á ekki að vera að
jagast út af svona stuttum
fimmtiu minútum i sjónvarpi,
eða hvað það nú var að leng<í
Vandarhöggið. Við hneigjum
okkur yfirleitt fyrir listinni. og
það hefur raunar þegar komið i
ljós i umsögnum, að Vandar-
höggið þykir meiriháttar við-
burður i menningarlifinu. Ég
held að aðeins ein kona, Ingi-
björg Haraldsdóttir, hafi I Þjóð-
viljanum haft eitthvað við
verkiö að athuga. Þvi skrifi er
auðvitað fljótsvarað: Ekkert
annað en pólitiskt ofstæki. En
það vill nú samt svo til að skoð-
anir okkar Ingibjargar á verk-
inu fara nokkuð saman, og vona
ég að hún verði ekki rekin frá
blaðinu af þeim sökum, Aðrir
hafa haft hin bestu orð um
verkið og kemur þar vaninn til,
lQca sá misskilningur að hryggi-
legt ástand á borö við Vandar-
högg sé einskonar uppsteitur
gegn evangeíistum, trúboðum
biskupi landsins, rQússtjórninni
og öllu helvitis móverkinu.Hafi
mótmælendur ekki upp á annað
að bjóða en mismunandi lif-
legar hreyfingar fyrir neðan
mitti og tækjabúnað þar að lút-
andi þá verða seint aflagðir
biskupar. —IGÞ
Hafa
sdlusam-
tökin
einokun-
araðstöOu?
Eitt af þvi sem bar á góma á
námstefnu Stjórnunarfélags
islands um sölu á erlendum
mörkuðum sem haidin var I
Reykjavik fyrir helgina var staða
sölusamtakanna I sjávarútvegin-
um og það, hvort þau hefðu i raun
einokunaraðstöðu hér á landi.
Friðrik Pálsson framkvæmda-
stjóri Sölusambands islenskra
fiskframleiðenda færði að þvl
rök, að ekki væri um einkasölu
eöa monopol að ræða I þvi sam-
bandi. Hann sagði aftur á móti að
margir teldu að þau hefðu á sér
yfirbragö einkasölu hér innan-
íands og sagði af þvl tilefni meðal
annars á námstefnunni:
Sölufræðin
Þar sem þessari skoðun er
samt æ oftar fleygt, órökstuddri,
og þá jafnan látið i það skina, að
einkasala sé af hinu illa, en frjáls
samkeppni af hinu góöa, þá datt
mér i hug, að viö litum aðeins inn
i sölufræðin. Þar veröur ma.a
fyrir okkur sú kenning, aö frjáls
og óheft samkeppni eigi að
tryggja kaupandanum lægst
vöruverö. Gott og vel, á það get-
um við fallist, að uppfylltum
nokkrum skilyrðum.
Ennfremur gera fræðin tilraun
til að sanna, að lægsta verð til
kaupenda og hámörkum ágóða
seljenda fari saman.
Þetta getur gerst, en aöeins við
fræðileg skilyrði.
Ef fallist er á þessa skoðun
mundi frjáls og óheft sala sjávar-
afurða okkar tryggja kaupendum
okkar lægst vöruverð, en á hinn
bóginn ekki hámarka ágóða selj-
enda, i þessu tilfelli framleiö-
enda. Sérstaklega vegna þess, að
sú forsenda, að allir framleiðend-
ur, séu eins, þ.e.a.s. framleiði
sömu vöru fyrir sama kostnað,
stenst ekki við islenskar aðstæð-
ur.
Kostirnir
A öðrum stað i sölufræöum eru
leidd að þvi gild rök, aö viö hliö-
stæöar aðstæöur og rikja við sölu
sjávarafurða frá tslandi sé það
verulegur hvati fyrir framleið-
endur að mynda svo sterk sölu-
samtök, að þau geti nýtt sér kosti
stórreksturs, á þann hátt að hafa
mikil áhrif á framboð og um leið
verðmyndun á markaðnum.
Kostir stórreksturs i sölusam-
vinnu framleiðenda koma enn-
fremur skýrt fram i lægri sölu-
kostnaöi og betri nýtingu margra
framleiösluþátta.
Þessar tilvitnanir i sölufræöin
skjóta sterkum stoðum undir þá
skoöun, að sala sjávarafurða
tslendinga sé betur komin I hönd-
um' samtaka framleiðenda
sjálfra, heldur en hjá beinum eða
óbeinum umboðsmönnum
erlendra kaupenda.
Að svo miklu leyti sem hægt er
að likja sölusamtökunum við
monopol, getur það einungis stutt
þau rök að það tryggi jafnvægi á
mörkuðunum og hærra meöal-
söluverð, en það hlýtur að vera
höfuðmarkmið útflytjenda hverju
sinni.
Það má vel vera, að einhverj-
um finnist þessi orö vera einhvers
konar vörn fyrir sölusamtökin og
aö ég telji þau i varnaraðstöðu.
Þvl fer viös f jarri, þvi þeirra starf
hefur einkennst af söðugri sókn.
Sú sókn hefur staðið um
áratuga skeið og aldrei hafa sam-
tökin sannað betur gildi sitt en
þegar erfitt er i ári.
Við eigum nú i harðri og óvæg-
inni samkeppni á öllum helstu
mörkuðum okkar, sem örugglega
fer vaxandi.
Aðal keppinautar okkar eru
rikisstyrktir, beint og óbeint, og
ákveðnir i þvl að ná verulegum
hlut á rótgrónum mörkuöum okk-
ar.
Við höfum nú sem fyrr allt aö
vinna, en við höfum lika miklu að
tapa.