Morgunblaðið - 08.12.2003, Blaðsíða 19

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. DESEMBER 2003 19
ENN á ný stígur fram á sjón-
arsviðið hetja sem hyggst bjarga
jólunum. Hve oft jólunum hefur
verið bjargað í hátíðlegu afþrey-
ingarefni hvort sem um ræðir
bækur, sjónvarpsefni eða kvik-
myndir er ógerlegt að segja. Hin
langþreytta flétta er líkt og garm-
ur síðustu jóla sem forðaði þér frá
jólakettinum, úr sér gengin, slitin
og ofnotuð. Fáir hafa þó bjargað
jólunum eins og Hrói. Í bókinni
Hrói bjargar jólunum flikkar írski
rithöfundurinn Roddy Doyle upp á
þreyttan larfinn og færir viðfangs-
efnið í nýjan búning. Doyle varð
víðkunnur þegar skáldsaga hans,
The Commitments, var kvikmynd-
uð árið 1991 undir leikstjórn Alans
Parkers. Doyle hlaut bresku Book-
er-bókmenntaverðlaunin árið 1993
fyrir bókina Paddy Clarke ha, ha,
ha sem þýdd hefur verið á ís-
lensku.
Hrói bjargar jólunum
er framhald sögunnar
Flissararnir sem er ís-
lenskum börnum að góðu
kunn en í henni segir frá
arðvænlegum viðskiptum
hundsins Hróa sem selur
eigin skít. Flissararnir,
litlar, loðnar töfraverur,
eru helstu viðskiptavinir
Hróa og fjárfesta þeir í
úrganginum til að hegna
hinum fullorðnu sem hafa
komið illa fram við börn
með því að láta þá stíga í
hundaskít. Í bókinni Hrói
bjargar jólunum óskar
sjálfur jólasveinninn eftir
aðstoð hins klóka og útsjónarsama
Hróa. Vegna miðaldra-krísu neitar
hreindýrið Rúdolf að halda í hina
árlegu heimsreisu ásamt jólasvein-
inum til að útdeila gjöfum. Með að-
stoð Hróa, nokkurra barna og
tveggja ástfanginna eðla með lang-
ar tungur tekst að útdeila öllum
gjöfunum og þar
með bjarga jólun-
um.
Þrátt fyrir út-
jaskað jólaþemað
heldur ferskleiki
bókarinnar les-
andanum við efn-
ið. Stíllinn ein-
kennir ærslafull
gamansemi og er
grínið oft fjar-
stæðukennt og
gráglettið og
tekst þýðandan-
um, Hjörleifi
Hjartarsyni, vel
að koma því til
skila í íslenskri þýðingu. Ekki vott-
ar fyrir hefðbundnum siðferðisboð-
skap jólanna í sögunni. Bætt er úr
því að sögunni lokinni þar sem
birtur er listi yfir boðskap fyrir þá
sem vilja undir fyrirsögninni:
„Boðskapurinn og það dót.“ Les-
andinn er þó einnig laus við inntak
jólanna á þeim lista: „Viljir þú heil-
brigða tanngóma og kitlandi,
ferskan andardrátt notaðu þá
Bros-frísk tannkrem með skað-
lausum flúor.“ – „Ef þú ert fluga
sem býrð í landi þar sem engar
eðlur eru þá ættirðu samt að hafa
vegabréfið við höndina – maður
veit aldrei“ (bls. 149). Eftirmáli
bókarinnar er sérlega háðskur.
Þar segir að pappír bókarinnar sé
framleiddur úr tönnum lítilla
íkorna. Misstu 27 íkornar tennurn-
ar fyrir hverja bók. Lesandinn er
því beðinn um að senda alla fjár-
muni sína sem og peninga foreldra
sinna, bræðra og systra til: „Bjarg-
ið bergóma íkornunum – Tennurn-
ar heim“, Hróabæ, Killester, Dyfl-
inni 5, Írlandi. Einnig er þess getið
að bókin er bundin inn af Snúlla,
Dúlla og Lúlla á sambýli fyrir ber-
góma íkorna í Dyflinni.
Einkum er það þó af leik höf-
undarins að forminu sem frumleiki
bókarinnar stafar. Víða í textanum
er sagan brotin upp með innskot-
um af ýmsu tagi svo sem stuttum
frásögnum eða viðbótum, viðvör-
unum og orðskýringum. Kafla-
skipting bókarinnar er með óhefð-
bundnum hætti. Sumir kaflanna
snúa aftur síðar í bókinni, öðrum
er skipt í fleiri en einn hluta sbr.
„Fimmti kafli“ og „Fimmti kafli
II“. Fáránleiki formsins nær há-
marki þegar skyndilega taka að
birtast tannkremsauglýsingar á
milli kafla sem verða svo að aug-
lýsingastríði þegar fleiri tann-
kremsframleiðendur taka að aug-
lýsa. Hefðbundinni línulegri
lesningu er ögrað þegar sögumað-
ur sendir lesandann fram og til
baka í sögunni til að leita svara við
hinum ýmsu spurningum sem
kunna að vakna við lesturinn.
„Hvernig gat það gerst? Svarið er
í næsta kafla, á blaðsíðu 74. Kíktu
á það. Við bíðum eftir þér“ (bls.
68). Loks er forminu storkað þegar
lesandanum býðst að velja endalok
bókarinnar sjálfur. Ættu því allir
að finna endalok við sitt hæfi.
Hrói bjargar jólunum er hressi-
leg jólasaga fyrir yngri kynslóðina
en jafnframt geta „Ebenezer
Scrooge-ar“ heimsins brosað í
kampinn við lesturinn.
Sif Sigmarsdóttir
Jólunum bjargað í bók
úr íkornatönnum
Roddy Doyle
BÆKUR
Barnasaga
Höfundur: Roddy Doyle.
Þýðandi: Hjörleifur Hjartarson.
Myndskreytingar: Brian Ajhar.
Prentun: Scandbook AB.
Blaðsíðufjöldi: 159 bls.
Forlag og útgáfuár: Vaka-Helgafell,
2003.
HRÓI BJARGAR JÓLUNUM