Morgunblaðið - 10.12.2003, Qupperneq 29

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. DESEMBER 2003 29
Undirföt fyrir konur
Skálastærðir: B-FF
Opið virka daga frá kl. 11-18,
laugardaga frá kl. 11-15.
undirfataverslun
Síðumúla 3
FJÁRHAGSÁÆTLUN borg-
arinnar fyrir næsta ár hefur nú verið
lögð fram og sýnir gríðarlegan styrk
borgarinnar. Meginútgjöld á næsta
ári renna til þjónustuverkefna í þágu
fólks og fjölskyldna:
Grunnskólar, leikskólar
og íþrótta- og tóm-
stundamál fá um 55
prósent framlaga, og að
viðbættum menningar-
framlögum fáum við
töluna 60 prósent!
Þetta sýnir lífs-
gæðastefnu Reykjavík-
urlistans í hnotskurn.
Langstærsti hluti út-
gjalda borgarinnar
rennur til fjárfestingar
í æsku, fjölskylduþjón-
ustu og menningar-
starfsemi.
Aðhald og ánægja
Reykjavíkurlistinn hef-
ur sýnt ábyrgð í fjár-
málum með því að
bregðast við tekjufalli
þegar atvinnuástand
versnaði árin 2001-2.
Fyrir ári lögðum við
fram sparnaðartillögur
til að ná endum saman
og stóðum við það. Enn
héldum við áfram á
þessu ári og leggjum
fram sparnaðartillögur
sem nema 500 milljónum króna á
næsta ári. Það er í heild innan við 2
prósenta sparnaður og mun vissulega
reyna á stjórnendur borgarinnar.
Hins vegar verðum við að gæta að því
að mikil sókn í helstu málaflokkum
síðustu ár gefur færi á að endurskoða
margvíslega útgjaldaliði. Framlög í
fræðslumálum á hvern íbúa hafa til
dæmis vaxið úr um 55 þúsund krón-
um á ári í yfir 76 þúsund nú. Nýleg
þjónustukönnun meðal borgarbúa
sýnir að starfsmenn og þjón-
ustustofnanir borgarinnar standa sig
afburðavel. 70% borgarbúa lýsa sig
ánægða með þjónustu borgarinnar.
Við teljum okkur í stakk búin að
mæta síauknum óskum um bætta
þjónustu án þess að nýta heimild til
útsvarsálagningar að fullu. Þar eig-
um við vannýtta tekjulind upp á 6-700
milljónir króna. Í staðinn lögðum við
til sparnað.
Sókn í borginni
Á næsta ári höldum við áfram gríð-
arlegri uppbyggingu. Heitar máltíðir
verða boðnar í öllum grunnskólum
þar sem því verður komið við næsta
haust, metnaðarfull áætlun um holl-
ustu, hagkvæm innkaup og öryggi í
framreiðslu er nú í und-
irbúningi. Leik-
skólapláss verða boðin
börnum allt niður í 18
mánaða aldur. Hreins-
un strandlengjunnar
verður lokið, en hún
hefur kostað 10 millj-
arða. Grunnframfærsla
í félagslegri aðstoð
hækkar um 8,5%.
Fimmtíu metra inni-
sundlaug í Laugardal
verður opnuð, þrír nýir
gervigrasvellir,
Listahátíð verður ár-
lega frá og með næsta
ári, uppbygging nýs
hverfis á Norð-
lingaholti. Eru þá ótald-
ar skólabyggingar fyrir
nær einn og hálfan
milljarð og gatnagerð
fyrir 1300 milljónir! Allt
eru þetta verkefni sem
bæta hag fólksins í
borginni, beint og milli-
liðalaust á næsta ári.
Fjárhagslegur
styrkur
Skuldir á íbúa eru lægri
í Reykjavík en öðrum stórum sveit-
arfélögum, að hinu félagslega fríríki
sem nefnist Garðabær undanskildu.
Skuldir á mann eru 155 þúsund í
Reykjavík, 360 þúsund í Kópavogi,
437 þúsund í Mosfellsbæ, 411 þúsund
í Hafnarfirði, 202 þúsund á Akureyri.
(Lífeyrisskuldbindingar ótaldar). Ef
borgin verði öllum tekjum borg-
arsjóðs til að greiða niður skuldir
tæki átta mánuði að þurrka þær upp.
Þegar fjárhagsáætlun næsta árs er
skoðuð sést að veltufé frá rekstri á
hvern íbúa hækkar úr 24 þúsund
krónum á hvern íbúa í 33 þúsund
krónur. Þetta sýnir hve mikið er eftir
til fjárfestinga eða lækkunar skulda
þegar greitt hefur verið fyrir allan
rekstur borgarinnar. Í heild er áætl-
un í jafnvægi. Til að flýta fram-
kvæmdum áður en þensluáhrif koma
af fullum þunga tökum við tímabund-
ið lán til að hliðra milli ára. Þannig
tekst okkur að flýta brýnum þjón-
ustuverkefnum og getum dregið úr
umsvifum þegar efnahagslífið kallar
á varfærni. Í þessu ljósi er þeim mun
ánægjulegra að nú verður ráðist í
miklar framkvæmdir til að greiða fyr-
ir uppbyggingu Norðuráls, sem verð-
ur mikil atvinnubót á höfuðborg-
arsvæðinu og mun væntanlega skapa
arð fyrir Orkuveituna í framtíðinni –
arð frá álveri – sem við eigum að taka
að hluta til að bæta mannlíf í borg-
inni.
Sterk borg
Stefán Jón Hafstein skrifar
um borgarmál
’Langstærstihluti útgjalda
borgarinnar
rennur til fjár-
festingar í
æsku, fjöl-
skylduþjónustu
og menningar-
starfsemi.‘
Stefán Jón Hafstein
Höfundur er borgarfulltrúi.
FRAM er komin
þingsályktunartillaga
um stofnbrautir fyrir
hjólreiðar sem þing-
menn allra flokka
standa að.
Þar ályktar Alþingi
að fela ríkisstjórninni að
skipa nefnd með fulltrú-
um samgöngu-
ráðuneytis, umhverf-
isráðuneytis,
Vegagerðarinnar, Um-
ferðarstofu, samtaka
sveitarfélaga og sam-
taka hjólreiðafólks. Hlutverk nefnd-
arinnar verður að undirbúa áætlun og
lagabreytingar sem geri ráð fyrir hjól-
reiðum sem viðurkenndum og full-
gildum kosti í samgöngumálum. Hjól-
reiðabrautir verði sérstaklega
skilgreindar og þeim fundinn staður í
vegalögum auk þess sem kveðið verði
á um ábyrgð eða þátttöku ríkisvalds-
ins í gerð þeirra. Þannig verði komið
upp sérstöku stofnbrautakerfi fyrir
hjólreiðar sem ríkisvaldið sjái um eða
taki þátt í að kosta í samstarfi við
sveitarfélögin. Hjólreiðabrautakerfið
skuli tengja saman þéttbýlisstaði og
hjólreiðastíga einstakra sveitarfélaga
við þjóðvegakerfið. Einnig skal gert
ráð fyrir stofnbrautum gegnum þétt-
býlisstaði með svipuðu fyrirkomulagi
og gildir um þjóðvegi í þéttbýli. Sam-
gönguráðherra leggi fyrir Alþingi
frumvarp í samræmi við niðurstöður
nefndarinnar eigi síðar
en ári eftir samþykkt til-
lögunnar.
Hér má svo sann-
arlega fagna þessu
framtaki Alþingis. Ef
skipan þessarar nefndar
leiðir til þess að hjól-
reiðabrautir komist í
vegalög er það bylting-
arkennd samgöngubót,
þá sérstaklega í þéttbýli.
Á seinustu árum hafa
verið reist geysimikil
umferðarmannvirki á
höfuðborgarsvæðinu fyrir milljarða
króna sem því miður þjóna aðeins
stórum vélknúnum ökutækjum. Það
ófremdarástand sem nú ríkir á gang-
stéttum Reykjavíkur, sem og víðar,
eru bæði sveitarfélögum og ríki til
skammar. Mannvirki þessi hafa að-
eins verið reist til að þjóna einkabíln-
um sem alla tíð hefur verið óvistvæn-
asta og hættulegasta samgöngtæki
sem völ er á, þá sérstaklega í þéttbýli.
Því hafa þau ekki verið reist með há-
marks arðsemi í huga. Þessi mann-
virki útiloka möguleika fjölda borg-
arbúa á því að komast leiðar sinnar af
sjálfsdáðum, hvort sem er fótgang-
andi eða hjólandi. Litið hefur verið á
göngustíga sem kostnaðarsamt skraut
í frágangsvinnu fremur en samgöngu-
æðar. Vegalengdir göngustíga hafa
því nær undantekningalaust lengst við
það að þurfa að krækja fyrir víðáttu-
mikil bifreiðamannvirki. Við hönnun
gangstétta er ekki heldur tekið mið af
þörfum hjólreiðamanna, hvað þá að
þær séu hannaðar með skilvirkar
samgöngur í huga. Hröð umferð hjól-
reiðamanna á ekki samleið með gang-
andi vegfarendum. Akvegir geta ekki
tekið við léttum bifhjólum, s.s. raf-
magnsreiðhjólum, og á gangstígum
eru slík farartæki bönnuð. Hjólreiða-
brautir geta tekið við léttum bifhjólum
og rafmagnsreiðhjólum. Slík far-
artæki henta ákaflega vel skólafólki
og gætu leyst bílastæðavanda um-
hverfis skóla.
Fáar, ef þá nokkrar, framkvæmdir
eins og lagning hjólreiðabrauta eru
jafn áhrifaríkar til að framfylgja Stað-
ardagskrá 21, þá er vetnisvæðing og
lestarvæðing í samgöngum ekki und-
anskilin. Talið er að 30% allra ferða í
bílum séu styttri en þrír kílómetrar. Í
þessu stuttu ferðum ganga vélar
meira og minna kaldar sem þýðir
margfalt meiri mengun en frá heitri
vél. Bílaumferð fylgir ekki aðeins
skaðleg loftmengun heldur líka há-
vaðamengun sem nú þegar er farin að
skaða samfélagið með tilheyrandi
kostnaði. Hver kannast ekki við verð-
fall íbúða eða óbyggileg svæði með-
fram umferðargötum í þéttbýli. Á
endanum má svo nefna sjónmengun
og ekki síst slysahættu.
Það liggur því í augum uppi að ef
fólk hefði kost á að nota annað en
vélknúið ökutæki myndi það bæta um-
hverfi sitt og heilsu til mikilla muna.
Hver hjólreiðamaður minnkar umferð
á akbraut um eitt vélknúið ökutæki
sem svo aftur gefur öðrum vélknúnum
ökutækjum meira rými. Það aftur
minnkar slit akvega og sparar bygg-
ingu á rándýrum mannvirkjum á land-
svæði sem er ákaflega dýrmætt bygg-
ingarland undir íbúðarhúsnæði. Það
eitt gæti svo sparað byggingu rán-
dýrra og óvistvænna bílastæðahúsa.
Hjólreiðabrautir gætu því aukið
möguleika á því að þétta byggð.
Það er hreint út sagt ótrúlegt að
þessi mikilvæga þingsályktunartillaga
hafi ekki fyrir löngu komið fram því
sparnaður samfélagsins er ótvíræður.
Því er það þakkarvert að hún skuli
koma fram nú. Gott kerfi hjólreiða-
brauta er besti kosturinn sem stjórn-
völd gætu valið til að bæta hag okkar í
framtíðinni.
Fyrir alla þá sem vilja kynna sér
þessi mál frekar er bent á vef Lands-
samtaka hjólreiðamanna:
www.hjol.org
Hjólreiðabrautir í vegalög
Magnús Bergsson skrifar um
hag hjólreiðamanna ’Það ófremdarástandsem nú ríkir á gang-
stéttum Reykjavíkur,
sem og víðar, eru bæði
sveitarfélögum og ríki
til skammar. ‘
Magnús Bergsson
Höfundur er rafvirki.
EKKI er enn bitið úr nálinni
vegna þeirra mistaka sem fólust í
sameiningu sjúkrahúsanna í Reykja-
vík. Enn þarf að skera niður þjón-
ustu vegna ónógra fjárveitinga. Að-
spurður ýjaði spítalaforstjórinn að
því, að einhver þjónusta geðdeild-
arinnar yrði fyrir barðinu á nið-
urskurðinum. Taldi hann að þetta
væri hægt af því að geðdeildin væri
sterkari eftir sameiningu spítalanna.
Þetta var sagt þrátt fyrir upplýs-
ingar sem birst hafa í fjölmiðlum um
vandræði alvarlega veikra geðsjúkl-
inga sem nú eru kallaðir geðfatlaðir.
Það vekur spurningar um stjórn-
unarhætti á Landspítalanum að eng-
in viðbrögð skuli heyrast frá starfs-
mönnum geðdeildarinnar.
Þessi vandræði eru svo mikil að
talsmenn Geðhjálpar
eru farnir að tala um
stofnun „lokaðrar“
geðdeildar fyrir mikið
veika sjúklinga sem
valda öðrum truflun og
fyrir geðveika af-
brotamenn sem eru
taldir sakhæfir og hafa
verið dæmdir til fang-
elsisvistar. Slíkt væri
afturhvarf til fortíðar,
sem ekki þekktist hér
á landi. Stjórnvöld
hafa tekið undir þetta
án þess að huga að or-
sök vandans, sem liggur hjá þeim
sjálfum.
Orsök vandans
Á síðustu árum hafa spítalastjórn-
endur hrósað sér fyrir að legutími á
sjúkrahúsum hafi sífellt verið að
styttast. Þetta er að nokkru leyti
vegna betri meðferðar, en að veru-
legu leyti vegna þess að vandanum
er velt yfir á aðra eða bara ýtt frá út
á guð og gaddinn. Hvort tveggja
leiðir til endurinnlagna, svo að óvíst
er hvort heildardvöl sjúklinganna á
sjúkrastofnunum hefur styst. Þetta
á jafnt við alla sjúklinga, en þó sér-
staklega geðsjúklinga.
Að undanförnu hefur hverri ein-
ingunni af annarri verið lokað á geð-
deildinni, svo að meðalfjöldi sjúk-
linga á dag á deildinni hefur lækkað
um 70 eins og sést á meðfylgjandi
töflu.
Þó að meðferð hafi eitthvað batn-
að og möguleikar á öðr-
um dvalarstöðum sjúk-
linganna aukist
eitthvað hlýtur fækkun
um 70 rúm á geðdeild-
inni að segja til sín og
valda miklum vanda í
samfélaginu, því að
íbúafjöldi hefur aukist
um 8% á þessu árabili.
Dagdeildarkomum hef-
ur líklega ekki fjölgað
og göngudeild-
arviðtölum fjölgað um
aðeins 10%. Hins vegar
bætir nokkuð úr að við-
tölum geðlækna á einkastofum hefur
fjölgað um 22% (Staðtölur almanna-
trygginga), en hjá þeim er þó ekki
hægt að leysa vanda þeirra, sem eru
svo veikir að þeir þurfa að dvelja
langdvölum á stofnun eða leggjast
oft inn vegna veikinda sinna.
Lausn vandans
Stjórnunarvandinn sem tilteknir al-
þingismenn hafa geipað um er vegna
rangrar pólitískrar ákvörðunar um
að sameina sjúkrahúsin í Reykjavík
og vegna of lítilla fjárveitinga. Þetta
hvort tveggja hefur m.a. leitt til það
strangrar skömmtunar fjár til geð-
heilbrigðisþjónustu að orðið hefur að
loka miklum fjölda rúma fyrir mikið
veika sjúklinga. Aðstandendur og
lögreglan hafa skotið skjólshúsi yfir
þessa sjúklinga án þess að hafa
möguleika til að veita þeim nauðsyn-
lega þjónustu.
Lausnin er því fólgin í 1) að skipta
Landspítalanum aftur í tvær stjórn-
unarlega sjálfstæðar einingar, 2) að
veita nægjanlega mikið fé til að
hægt verði að veita geðheilbrigð-
isþjónustu sem ekki verði lakari en
1996 og 3) að fylgja tillögum sem
birtust í skýrslu starfshóps heil-
brigðismálráðherra 1998, Stefnu-
mótun í málefnum geðsjúkra.
Lausnin er ekki fólgin í stofnun
lokaðrar öryggisdeildar innan geð-
sviðs Landspítalans. Slík deild yrði
til að ýfa upp og styrkja þá fordóma
sem geðsjúkir hafa mátt búa við og
allir vilja í orði kveðnu vinna gegn.
Ef þörf er fyrir að vista afbrotamenn
á geðdeild á það að gerast á sjúkra-
deild innan fangelsanna eða á rétt-
argeðdeildinni á Sogni.
Þverrandi þjónusta
geðdeildar
Tómas Helgason skrifar um
heilbrigðismál
’Það vekur spurningarum stjórnunarhætti á
Landspítalanum að eng-
in viðbrögð skuli heyr-
ast frá starfsmönnum
geðdeildarinnar. ‘
Tómas Helgason
Höfundur er prófessor dr. med. og
fyrrverandi sviðsstjóri geðsviðs
Landspítalans.