Morgunblaðið - 16.02.2004, Page 19

Morgunblaðið - 16.02.2004, Page 19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2004 19 Á rið 2004 verður eitt af þeim allra mikilvægustu í sögu Evrópusam- bandsins. Á árinu munu tíu ríki Mið- og Austur- Evrópu ganga í sambandið og kosið verður til nýs Evrópuþings. Einnig munu aðildarríkin reyna að ná sátt- um varðandi texta stjórnarskrár ESB. Þar að auki mun örugglega reyna meira á nánari samvinnu aðild- arríkjanna í varnar- og öryggis- málum. Allt eru þetta atriði sem snerta Íslendinga töluvert og er því mikilvægt að fylgjast vel með þróun mála. Því miður höfum við Íslendingar ekki borið gæfu til þess að taka þátt í samrunaþróun Evrópu nema að tak- mörkuðu leyti sem þiggjendur í gegnum EES-samninginn. Þrátt fyr- ir að meirihluti Íslendinga hafi verið hlynntur aðildarviðræðum við Evr- ópusambandið í næstum öllum skoð- anakönnunum frá árinu 1997 þá hafa stjórnmálamenn ekki viljað hlusta á þær raddir. Andstæðingar ESB á Íslandi hafa hins vegar hamast gegn þróun Evr- ópusambandsins eins og rjúpan við staurinn. Ekki virðast þeir hafa mikla þekkingu á alþjóðastjórn- málum og hafa uppi stór orð um hrossakaup og baktjaldamakk í Evr- ópusambandinu. Auðvitað geta menn sett upp vandlætingarsvip og talað um einhvern fullkominn heim en hvort sem mönnum líkar betur eða verr þá eru þetta hefðbundin vinnu- brögð í alþjóðlegu samstarfi, hvort sem það heitir ESB, Sameinuðu þjóðirnar, EFTA eða WTO. Þegar margar þjóðir koma saman þarf að samræma skoðanir, finna lausnir sem aðilar geta sætt sig við og ná þannig lendingu í erfiðum málum. Oftar en ekki er réttur smáþjóða virtur – öfugt við það sem einangr- unarsinnar halda fram. Gott dæmi um slíkt mál er landa- mæradeila Liechtenstein við Tékk- land og Slóvakíu sem gat komið í veg fyrir stækkun EES. Í augum al- mennings á Íslandi virtist þetta ekki stórt mál en Halldór Ásgrímsson ut- anríkisráðherra hefur lýst því yfir að þetta hafi verið ein erfiðasta milli- ríkjadeila sem hann hefur komið ná- lægt. Eftir marga fundi, skilaboð, ferðalög náðist lausn á þessu máli þannig að stækkun EES gat orðið að veruleika. Annað mál, að vísu mun minna, sem þurfti að ná pólitísku samkomulagi um var skipun Hann- esar Hafstein í embætti yfirmanns ESA í Brussel. Enginn dregur í efa hæfni Hannesar í þetta embætti enda einn reyndasti embættismaður á þessu sviði í Evrópu. Hann er hins vegar Íslendingur og nú er staðan þannig að Norðmenn, sem borga langmestan hluta af rekstri ESA og EFTA, eiga hvorugan yfirmann þessara stofnana. Í alþjóðlegu sam- starfi þurfa menn stundum að gefa eftir þrátt fyrir að það þjóni ekki al- veg hagsmunum eigin ríkis í augna- blikinu. Erfiðleikar eins og hafa komið upp í kringum stjórnarskrá Evrópusam- bandsins eru ekki nýir af nálinni. Mjög sambærileg mál komu upp í tengslum við Maastrict-samninginn og sáttmálana í Nice og Amsterdam. Einnig man vel upplýst áhugafólk um Evrópumál stirðleikann á milli Bret- lands og hinna aðildarríkjanna þegar Thatcher var við völd í London. Það eykur hins vegar á flækjustigið að 25 ríki koma að málinu, hvert með sínar áherslur. Það þarf því ekki að koma mjög óvart að ekki tókst að klára málið í stjórnartíð Ítala. Því er þó ekki að leyna að það var töluvert póli- tískt áfall fyrir sambandið að svo fór. Það fellur því í hlut smáríkisins Ír- lands að reyna að klára þetta mál. Einangrunarsinnum er tamt að tala um miðstýringu í Evrópusam- bandinu og hafa haft uppi stór orð um texta stjórnarskrárinnar í því sambandi. Þarna virðast einangr- unarsinnar hafa misskilið markmið stjórnarskrárinnar enda ljóst að eitt af meginmarkmiðum hennar er að varðveita sjálfstæði þjóðanna sem mynda sambandið en ekki færa völd- in meira til Brussel. Í stjórn- arskránni er rækilega hnykkt á þeim grundvallar eðlisþætti í samstarfinu að Evrópusambandinu er ekki ætlað að koma í staðinn fyrir aðildarríkin, heldur er hlutverk þess aðeins að taka á þeim málefnum sem ekki er unnt að takast á við með fullnægjandi hætti innan aðildarríkjanna, til dæm- is að berjast gegn starfsemi al- þjóðlegra glæpahringja. Eitt er það sem einangrunarsinnar eiga erfitt með að skilja en það er notkun orðsins „federal“. Má þar lík- legast um kenna lítilli þekkingu þeirra í öðrum tungumálum eða að þeir lepji upp túlkun gulu pressunnar í Englandi á orðinu. Staðreyndin er sú að orðið „federal“ þýðir dreifræði eða að koma valdinu út til héraðanna. Að halda einhverju öðru fram er hreinlega rangt og geta menn lesið hvaða kennslubók sem er í stjórn- málafræði til að fá það staðfest. Notkun orðsins „federal“ hefur reyndar verið viðkvæmt mál innan ESB allt frá því að Bretar gengu í sambandið árið 1973. Líklegast horfðu Bretar eitthvað til Bandaríkj- anna varðandi notkun á orðinu þar í landi, til dæmis í orðinu FBI (Feder- al Bureau of Investigation). Hins vegar er ljóst að löndin á meginlandi Evrópu túlka orðið á hefðbundinn hátt og því eiga Frakkar og Þjóð- verjar oft erfitt með að skilja þessa viðkvæmni Breta gagnvart hugtak- inu. En til að koma til móts við áhyggjur Breta er orðinu alveg sleppt í stjórnarskránni og einnig setningunni „ever closer union“ til að leggja áherslu á sjálfstæði þjóðríkj- anna. Mismunandi túlkun á hugtökum og notkun margra tungumála er gott dæmi um hið margslungna samræm- ingarstarf sem á sér stað innan Evr- ópusambandsins. Auðvitað er þetta mikil vinna og oft þarf að samræma skoðanir en öfugt við það sem margir virðast halda þá hafa lítil tungumál, eins og bretónska, katalónska og baskneska blómstrað undanfarin ár. Þetta sýnir að hagsmunir smáríkja eru virtir innan Evrópusambandsins og margt sem bendir til þess að með stækkun sambandsins muni smáríki auka enn áhrif sín. Ísland gæti því með skynsamlegri utanríkisstefnu orðið leiðandi ríki á þeim sviðum sem það vildi verða áberandi til dæmis í sjávarútvegi. Það er ljóst að hræðsluáróður and- stæðinga Evrópusambandsins um yf- irþjóðlegt vald og súperríki Evrópu á ekki við rök að styðjast. Smáríkin innan ESB bera ekki skarðan hlut frá borði í stækkaðri Evrópu og ef eitthvað er þá eru smærri ríkin að styrkja stöðu sína í Evrópu nú- tímans. Til að fylgja þessu máli eftir ætla Evrópusamtökin á Íslandi á þessu nýja ári að standa fyrir öflugu kynningarstarfi um Evrópumál hér á landi með fundum, greinaskrifum og með þátttöku í almennri þjóðmála- umræðu. Sögulegt ár framundan hjá ESB Eftir Andrés Pétursson ’ Það er ljóst aðhræðsluáróður and- stæðinga Evrópusam- bandsins um yfirþjóð- legt vald og súperríki Evrópu á ekki við rök að styðjast. ‘ Höfundur er formaður Evrópusamtakanna. að feta sig eftir leið aukinnar verksmiðjuvæðingar og einmitt viljað setja fyrirvara við undirritun Kyoto- bókunarinnar um að við fáum að menga meira en aðrir vegna þess að við höfum mengað svo lítið hingað til! Þetta er fáheyrð skammsýni og ber vott um að rík- isstjórnin sé föst í gamaldags hugmyndakerfi þar sem heildarhugsun um manninn í umhverfinu kemst hvergi að. Við í Vinstri-grænum hugsum öðruvísi. Við höfum lagt áherslu á sjálfbæra þróun sem er í takt við nýja hugsun í umhverfismálum sem hefur tíðkast á alþjóð- legum vettvangi. Hún miðast við að nýta auðlindir náttúrunnar á hófsaman hátt og þannig að þær nái að endurnýja sig. Ennfremur að við nýtingu nátt- úruauðlinda sé umhverfinu ekki spillt og engin meng- un hljótist af. Með því að hafa sjálfbæra þróun að leið- arljósi getum við þróað samfélag þar sem maður og náttúra lifa í sátt og samlyndi sem er nauðsynlegt til að bæði lifi áfram. Ef umhverfismálin eru ekki í lagi er nefnilega marklaust að tala um allt hitt. Þó að auðvitað sé eðlilegt að hugsa um málefni dagsins í dag er líka nauðsynlegt að velta fyrir sér landinu eftir hundrað ár og hvað við getum gert til að það verði í nothæfu standi. mestur á flatlendi. Þar hafa verið nefndar tölur sem virðast ótrúlegar við fyrstu sýn, þ.e. að meira en 10% allra plantna og dýra deyi út vegna þeirra gróðurhúsa- lofttegunda sem þegar hefur verið sleppt út í and- rúmsloftið og ef ekkert verður að gert geti sú tala hækkað upp í 25% í kringum miðja þessa öld. Þetta eru ógnvænlegar tölur en þurfa ekki að koma á óvart þar sem ljóst er að styrkur koltvíoxíðs í andrúmsloft- inu hefur aukist um 50% frá því fyrir iðnbyltingu. Líffræðileg fjölbreytni er mikilvæg. Eitt lítið dæmi er t.d. að flest virk efni í lyfjum uppgötvast í því formi sem þau finnast í í náttúrunni. Útdauðar tegundir gætu þannig þýtt glataða mögu- leika á þessu sviði. Þetta er aðeins eitt lítið dæmi um mikilvægi líffræðilegrar fjölbreytni, svo ekki sé minnst á heildaráhrifin á vistkerfið allt. Loftslag er sameign jarðarbúa og við Íslendingar getum lagt okkar af mörkum í þessum málaflokki. Til dæmis með því að undirrita Kyoto-bókunina án sér- ákvæða og ætti það að vera forgangsverkefni um- hverfisráðherra. Nýtt hugmyndakerfi Staðreyndin er sú að umhverfinu er ógnað úr ýms- um áttum og það er margt sem Íslendingar geta gert til að sporna við þeirri þróun. Hér eru miklir mögu- leikar en því miður hefur núverandi ríkisstjórn kosið gerð hef- r og náði nandi af manna að öll hverf- nú verði rif hlýn- vænleg. ur eiga ra en ar barna og barnabarna arbúa gt ví að era Höfundur er varaformaður Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs. Morgunblaðið/RAX æðingu“ ríkisstjórnarinnar. um norrænu þjóðum sem raða sér við topp- inn. Ráðherrann stærir sig einnig af því að hafa gert samning við Háskóla Íslands um að greitt verði fyrir 5.200 virka nemendur. En hann gleymir því að virkir nemendur við Háskólann eru 5.700 eða um 500 fleiri. Ef menn ætla að styðjast við þá aðferðafræði að greitt sé með hverjum nemanda verður að greiða með hverjum nemanda en ekki sleppa tíunda hverjum. Fjöldatakmarkanir ráðherrans opinberaðar Ráðherrann telur í grein sinni að íslenska þjóðin hafi hátt hlutfall háskólamenntaðs fólks. Þetta er rangt. Ef skoðaðar eru nýj- ustu tölur OECD fyrir árið 2001 kemur í ljós að um 27% fólks á aldrinum 25 til 34 ára hefur lokið háskólaprófi á Íslandi en á öðr- um Norðurlöndum er þetta hlutfall yfirleitt um 37%. Staðan er enn verri ef litið er til framhaldsskólaprófs þar sem einungis um 60% Íslendinga á aldrinum 25 til 34 ára hef- ur lokið því. Á öðrum Norðurlöndum er þetta hlutfall um 86%–94%. Þetta þýðir að nánast annar hver Íslendingur í þessum aldursflokki hefur einungis grunnskólapróf. Að lokum segir ráðherrann í grein sinni, „Ríkið getur ekki gefið grænt ljós á að Há- skólinn taki inn fleiri nemendur en gert er ráð fyrir í fjárlögum.“ Í þessum orðum ráð- herrans felast þau tímamót að Háskóli Ís- lands er ekki lengur opinn öllum stúd- entum. Með knöppum fjárveitingum ríkisstjórnarinnar til Háskólans hefur ráð- herrann því ákveðið meiri takmarkanir að þjóðskólanum en hafa þekkst í sögu Há- skólans. Fjöldi nemenda við Háskólans mun því takmarkast af pólitískri ákvörðun ráðherrans en ekki eftirspurn og vilja þjóð- arinnar. Slíkt er ekki menntasókn heldur fjársvelti. ld til háskóla og 0,1% sem ld. Athyglisverð eru hin miklu ld í ýmsum ríkjum en það eru að verulegum hluta. Myndin gt að við erum langt að baki öðr- nreka hjá ríkisstjórninni Höfundur er alþingismaður Samfylkingarinnar.            "# "   #  %&   *"  ,      $         3.$3 8% 9 2*" 6 *" (  :26 #;! 224  ; 2<:286=              

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.