Morgunblaðið - 29.02.2004, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 29. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
U
pp úr 1950 komst
ég í kynni við
verk ameríska
málarans Marks
Tobeys, sem var
orðinn heims-
frægur þá.
Hann málaði
bara eintóma litla depla og línur.
Þetta snart mig. Og þegar ég fór að
lesa um hann þá hafði hann verið í
Kína og stúderað hugleiðslu og hafði
náð fullkomnun í þeim fræðum. Þá
fór ég í framhaldinu að kynna mér
kínverska myndlist og ég er hrædd-
ur um að nemendur í dag myndu
ekki gangast inn á skólun kín-
verskra myndlistarmanna á miðöld-
um. Fyrst urðu þeir að læra að búa
til pensla, svo urðu þeir að læra að
búa til blek, svo að læra að dýfa
penslinum rétt ofan í blekið, svo
áttu þeir að kópera meistarana, og
svo áttu þeir að gera landslagsmynd
– búið!
Mér fannst þetta svo sniðugt sem
kennara, en treysti mér ekki til að
innleiða þetta, enda hefði allt orðið
vitlaust. ’68-kynslóðin var komin til
sögunnar og hún lét ekki segja sér
hvað sem var.
En svo fer ég af einhverjum
ástæðum að gera doppumyndir,
kannski að einhverju leyti undir
áhrifum frá Mark Tobey. Ég keypti
svart blek og gerði doppur í röð,
fyrst á pappír og svo á striga. Svo
allt í einu, viti menn, fer ég að sjá
fólk í þessum doppum og ég ákveð
að fylgja þessum fígúrum eftir. Þá
var allt í einu komin María í boð-
uninni og engillinn, og smátt og
smátt vann ég þetta út. Fyrst ég var
byrjaður að mála mynd af boðun
Maríu þá hélt ég áfram og þá kom
fæðingin á jólanótt og vitringar að
koma með gjafir, og næst var það
skírnin og svo fagnaðarerindið sem
er fjallræðan, þá píslargangan og
krossfestingin. Loks kemur himna-
ríki, sem ég kalla Paradís, og þar er
brons í bakgrunninum.
Þessi myndröð, sem kallast
Mannsonurinn, varð þannig til eftir
langa þróun, úr fígúratífu málverki í
geómetrískt abstraktmálverk í lýr-
ískt abstraktmálverk. En svo eftir
þessa myndröð fór ég í formfræðina
sem endaði svo í límbandsverkunum
sem ég gerði á áttunda áratugnum
og voru sýnd aftur í galleríi i8 fyrir
tveimur árum,“ segir Hörður
Ágústsson.
En af hverju spruttu myndir með
trúarlegu inntaki út úr punktamál-
verkinu?
„Ef ég gæti nú sagt það. Mér hef-
ur stundum fundist að þetta hafi
verið eins konar opinberun, ég hef
ekki getað skýrt það fyrir sjálfum
mér, og enn síður get ég skýrt það
fyrir þér.“
Var þetta opinberun sem breytti
þér eitthvað persónulega?
„Nei. En ég var trúaður allan tím-
ann sem ég dvaldi í París í lok
fimmta áratugarsins, og sótti þar
kirkju reglulega, og kannski er ég
trúaður ennþá. Þegar ég fór til Par-
ísar tók ég Biblíuna með mér og
gerði þá fyrstu trúarlegu myndirn-
ar. Ég var þarna kominn til að boða
nýja tíma, og kommúnistanir í París
héldu að þetta væri kommúnismi og
voru svo ánægðir með mig. Þetta
var samt dálítið erfitt fyrir mig. Ég
skildi ekki af hverju kommúnistar
og kristnir gætu ekki unnið saman,
því þeir boðuðu hvorir tveggja jafn-
rétti og bræðralag. Ég gat ekki að-
hyllst kommúnisma því Stalín var
búinn að berja niður alla myndlist í
Sovétríkjunum og kommúnistarnir í
París viðurkenndu ekki þá framúr-
stefnulist sem þá var í gangi og
hafði verið í gangi fyrir tíma Stal-
íns,“ segir Hörður.
Hörður segist hafa orðið gagntek-
inn af endurreisn og klassík á Ítalíu
en þangað fór hann og dvaldi um sex
mánaða skeið inn á milli Parísar-
dvalar.
„Á Ítalíu var mikið af myndum af
Jesú, Maríu og krossfestingunni og
það hafði djúp áhrif á mig. Fjórum
árum seinna fór ég aftur til Ítalíu og
þá var umræðan um geómetríska
abstraksjón komin í gang, en ég var
á varðbergi gagnvart henni. Þegar
ég kom að verkum Giottos (Giotto di
Bondone 1267–1337) sá ég alla þessa
ferninga og þríhyrninga þar í smá-
atriðunum. Og þá hugsaði ég sem
svo: Fyrst Giotto gerir þetta, þá er
mér óhætt að gera það.“
Hörður segir að Flórensborg hafi
ennfremur talað sterkt til sín varð-
andi formfræði og byggingarlist,
enda borgin ein opinberun að því
leyti, að sögn Harðar. „Þannig að ég
fór bara heim til Parísar og byrjaði
að mála abstrakt. Þetta var árið
1948.“
Hörður bendir á abstraktmynd á
veggnum. „Þetta er eitt afrekið frá
þessum tíma. Hún var á haustsýn-
ingu 1949 þar sem við komum sam-
an, ég, Karl Kvaran, Sverrir Har-
aldsson og Eiríkur Smith. Mér
finnst Karl Kvaran bestur af okkur
öllum, hann lagði svo mikla rækt við
teikninguna, og var á Glyptótekinu í
Kaupmannahöfn í 1–2 ár eingöngu
að teikna.“
Myndin á veggnum er abstrakt en
í henni má finna greinileg áhrif að
heiman, hafbláma og fjöll. Hörður
segir enda að myndin, eins og allar
aðrar abstraktmyndir sem hann
gerði í París, beri landslagsnafn.
Hörður segir frá því hvernig hann
leiddist út í gerð lýrískra abstrakt-
mynda út frá geómetrísku abstrak-
sjóninni. „Þegar ég kem heim frá
París kenni ég við Myndlistaskólann
í Reykjavík og fer síðan með nem-
endur til Parísar. Þá er þar lýríska
abstraksjónin á fullu og þetta er af-
raksturinn af henni,“ segir Hörður
og bendir á mynd fyrir aftan sig á
veggnum.
Hörður segir að þegar hann var
Einskonar opinberun
Myndir úr „Myndflokki um mannsson“ á sýningu Harðar Ágústssonar, sem opnuð var í Hallgrímskirkju í gær. Myndröðin var afrakstur langrar þróunar í list Harðar.
Hörður Ágústsson er einn
virtasti myndlistarmaður
landsins, fyrrverandi skóla-
stjóri og kennari og mik-
ilvirkur fræðimaður á sviði
byggingarlistar. Þóroddur
Bjarnason hitti hann að
máli í tilefni af sýningu á
trúarlegum myndum hans í
anddyri Hallgrímskirkju,
sem var opnuð í gær
Morgunblaðið/Einar Falur
Hörður Ágústsson myndlistarmaður og fræðimaður: „En SÚM-liðinu líkaði vel að skólastjóri Myndlista- og handíðaskól-
ans vildi sýna með þeim og ég lít svo á enn þann dag í dag að ég sé Súmmari meðal annars.“