Morgunblaðið - 29.02.2004, Síða 34

LISTIR
34 SUNNUDAGUR 29. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Í FYRSTA sinn á rúmlega fjörutíu
ára ferli sínum setur Freyvangsleik-
húsið upp barnasýningu og fær Odd
Bjarna Þorkelsson til þess að leik-
stýra henni. Þetta er þriðja upp-
færsla leikstjórans hjá Freyvangi en
undanfarin ár hefur hann verið á
þeytingi um landið og leikstýrt við
góðan orðstír, með árshléi þegar
hann lærði leikstjórn í Bretlandi.
Sýning þeirra Odds og Freyvangs-
leikhússins nú á Ronju ræningjadótt-
ur er enn einn sigurinn í blómlegri
sögu beggja.
Í vandaðri leikskrá kemur fram í
pistli formannsins, Maríu Gunnars-
dóttur, að ákveðið hafi verið að ekk-
ert skyldi til sparað til þess að koma
barnaleikriti á fjalirnar. Auk þess að
kaupa sér leikstjóra hefur félagið
ráðið sér leikmyndahönnuð, förðun-
armeistara og tónlistarstjóra til að
allt mætti verða sem veglegast. Eins
og fjölmargir þekkja sem unna verk-
um Astridar Lindgren er undur æv-
intýrisins stór þáttur í sögum hennar
og freistandi að búa til leikgerðir og
kvikmyndir úr verkunum. Í sögunni
um Ronju, foreldra hennar Matthías
og Lovísu, vin hennar Birki og alla
ræningjana eru dularöflin í nátt-
úrunni samofin lífsmáta fólksins sem
þar býr. Sá boðskapur að allir séu
góðir í eðli sínu og að lifa eigi í sátt við
náttúruna er skýr og greinilegur og
andstyggðin á svikum, ofbeldi og
hernaði jafn augljós. Það er ekki
heiglum hent að draga allt þetta fram
í leiksýningu en hér er það gert,
skýrt og fallega. Með um það bil þrjá-
tíu og fimm leikurum, vandaðri og
haganlegri sviðsmynd, vönduðum
tónlistarflutningi og mjög fallegum
búningum og gervum birtist heimur
Ronju ljóslifandi.
Heildarmynd þessarar sýningar
var svo falleg að unun var á að horfa:
Grænn skógarliturinn var alls ráð-
andi en í skuggum og gjám (Helvít-
isgjánni) var ekki allt sem sýndist,
með hjálp lýsingarbragða, því að þar
birtust grádvergar, rassálfar og
skógarnornir í áhrifamiklum gerv-
um. Þar að auki birtust lítil, loðin dýr
hvarvetna þegar minnst varði og
voru undarlega eðlileg að sjá. Notuð
var reykvél til þess að búa til þoku en
stundum var ekki laust við að reyk-
urinn byrgði sýn um of. Búningarnir
hæfðu ævintýrinu vel og flott að sjá
hvernig skapheitir og lífsglaðir Matt-
híasarræningjar voru klæddir í sí-
gaunastíl þar sem rauði liturinn var
alls ráðandi en Borkaræningjarnir
aftur á móti í þyngri og dekkri litum í
stíl kósakka. Hljóðfæraleikararnir
birtust þegar minnst varði sem
skemmtilegur hluti af persónum og
sviðsmynd. Tónlistin sem fylgir verk-
inu er falleg og sérstök en söngvarnir
ekki alltaf áheyrilegir vegna klúðurs-
legrar þýðingar á textum. Góðir
söngvarar björguðu því þó ágætlega
en skýrastur varð þó söngurinn í
frumsömdum sorgarsöng Matthías-
ar.
Það er aðeins hægt að geta fárra af
stórum leikarahópnum sem átti auð-
vitað stærstan þátt í heildarútkom-
unni. Fyrst ber að nefna krakkana,
Hildi Axelsdóttur og Jóhann Ingólfs-
son, sem léku Ronju og Birki. Hildur
lék þetta burðarhlutverk fallega og
áreynslulaust og Jóhann sýndi vel
glaða og góða strákinn sem kemur
inn í líf hennar. Af fullorðna fólkinu
þarf sérstaklega að geta bræðranna
Helga og Ingólfs Þórssona sem léku
vinina Matthías og Skalla-Pétur.
Helgi virðist vera fæddur til að leika
Matthías; auk þess að hafa útlitið
með sér birti hann skýrt hinn frum-
stæða föður Ronju í gleði og sorg en
þó virtist hann halda aftur af sér um
of því hann hefur greinilega mikla
hæfileika. Ingólfur hvíldi sérstaklega
vel í hlutverki Skalla-Péturs, tákni
aldurs, visku, rólyndis og kjölfestu í
funheitum heimi ræningjanna og
gervið svo eðlilegt að þessi leikari um
fertugt sýndist ekki degi yngri en
áttræður. Matthíasarræningjarnir
voru mjög skemmtilegir sem hópur
og hver og einn átti fyndna spretti
þar sem nostrað var við smáatriðin.
Einnig voru hermennirnir fyndnir og
hópatriðin vönduð, sýndir sem hálf-
gerðir aular eða trúðar þar sem
,,detta á rassinn“-atriðin fengu salinn
til að springa úr hlátri. Raddir og
hreyfingar skemmtilegra rassálf-
anna voru mjög krúttlegar og flott
hvernig töfrar lýsingar voru notaðir
til að birta hellinn þeirra.
Í stappfullu húsi á frumsýningunni
var ekki laust við að framvindan væri
hægari en efni stóðu til og einhverjir
máttu skerpa röddina en þar var
greinilega frumsýningarstressi um
að kenna. Stórsýning Frey-
vangsleikhússins um Ronju ræn-
ingjadóttur mun áreiðanlega slá í
gegn.
Stórsýning í Freyvangi
Morgunblaðið/Benjamín Baldursson
„Sýning þeirra Odds og Freyvangsleikhússins nú á Ronju ræningjadóttur
er enn einn sigurinn í blómlegri sögu beggja,“ segir m.a. í umsögninni.
LEIKLIST
Freyvangsleikhúsið
Höfundur: Astrid Lindgren. Leikstjóri:
Oddur Bjarni Þorkelsson. Leik-
myndahönnun: Þórarinn Blöndal. Bún-
ingar, brúður og gervi: Dýrleif Jónsdóttir.
Förðun: Linda Björk Óladóttir. Hár: Hall-
dóra Vésteinsdóttir. Lýsing: Ingvar
Björnsson, Ingvar Björn Ingvarsson.
Hljóð: Jóhann Steinunnarson. Tónlistar-
stjóri: Hjálmar Brynjólfsson. Hljómsveit:
Hjálmar Brynjólfsson, Bergsveinn Þórs-
son, Gunnur Ýr Stefánsdóttir.
Frumsýning í Freyvangi, 21. febrúar
2004.
RONJA RÆNINGJADÓTTIR
Hrund Ólafsdóttir
FJÓRIR flautuleikarar, þær Arna
Kristín Einarsdóttir, Áshildur Har-
aldsdóttir, Berglind María Tómas-
dóttir og Kristjana Helgadóttir,
héldu tónleika í Listasafni Einars
Jónssonar á laugardaginn fyrir viku.
Efnisskráin samanstóð eingöngu af
samtímatónlist með einni undan-
tekningu, en það var konsert fyrir
fjórar flautur eftir Telemann. Kons-
ertinn var ekki nægilega vel fluttur
þótt hraðir skalar væru almennt
jafnir; samspilið var á tíðum óná-
kvæmt og sumir flautuleikarar voru
greinilega betri en aðrir. Styrkleika-
brigði voru heldur fátækleg og dró
það úr stígandinni í túlkuninni sem
fyrir bragðið varð litlaus og þreyt-
andi.
Meiri sannfæringarkraftur var í
túlkun Áshildar og Berglindar á Þrí-
hyrnu eftir Atla Ingólfsson. Þrí-
hyrna er æskutónsmíð sem ristir
ekki eins djúpt og þroskaðri verk
tónskáldsins, en flutningurinn var
engu að síður vandaður og þrunginn
djúpri innlifun.
Dialogo angelico eftir Petrassi var
einnig fallega leikið, þetta er inn-
hverfur tónaseiður sem eftir ákafa
leit í ýmsar áttir fjaraði út í eilífðina,
og var endirinn sérlega vel útfærður
af þeim Örnu og Kristjönu.
Jour d’éte á la montagne fyrir
fjórar flautur eftir Bozza var síður
áhugaverð, tónmálið var hefðbundn-
ara og fátt óvænt sem bar fyrir eyru.
Verkið var þó glæsilega flutt, hröð
hlaup voru skýr og örugg; samspilið
var agað og í prýðilegu jafnvægi.
Verk Bozza var síðasta atriði fyrir
hlé, og gat maður þá teygt úr sér og
skoðað stórbrotin listaverk Einars
Jónssonar. Ég er hálfhræddur um
að ég hafi alveg gleymt mér í
snilldinni, því allt í einu heyrði
ég flaututóna úr fjarlægð,
sem þýddi að tónleikarnir
voru hafnir að nýju. Var þetta
byrjunin á átta mínútum úr
verkinu Tuttugu og ein mús-
íkmínúta eftir Atla Heimi
Sveinsson. Það eru smáverk
sem hvert um sig er nákvæm-
lega ein mínúta að lengd og
stjórnaði tímavörður flutn-
ingnum. Einn flautuleikari
spilaði í einu, sem varð svo að
hætta þegar mínúta var liðin;
tók þá næsti við og þannig
koll af kolli. Tímavörðurinn
var vopnaður skeiðklukku,
trommukjuða og kökuboxi, og á mín-
útu fresti barði hann kökuboxið af
þvílíku alefli að nálæg kona hrökk
við. Gerðist það í öll skiptin og lá við
að það stæli senunni frá tónlistinni,
sem annars einkenndist af ríkuleg-
um andstæðum og var virkilega fal-
leg. Mikil fjarlægð á milli flautuleik-
aranna gaf tónlistinni auk þess
skemmtilega þrívídd sem enduróm-
unin í safninu magnaði upp.
Tímavörðurinn ægilegi var enginn
annar en Áki Ásgeirsson tónskáld,
og eftir hann var næsta atriði efnis-
skrárinnar, 435271 remix, sem mun
vera endurgerð á eldri tónsmíð.
Þetta var þéttur tónavefur þar sem
flautuleikararnir spiluðu hraðar,
fjörlegar hendingar og féllu þær
ágætlega að alls konar hrynbrotum
og öðrum framandi hljóðum úr tölvu.
Tölvutónarnir voru kuldalegir, nán-
ast hrollvekjandi, og var
heildarútkoman áhugaverð.
Sama verður ekki sagt um
síðasta atriði tónleikanna,
sem var Kvartett eftir Sofiu
Gubaidulinu. Hann var ákaf-
lega viðburðalítill og varð
fljótt óttalega leiðinlegur
þrátt fyrir töluverð tilþrif
flautuleikaranna. Ljóst er að
sleppa hefði mátt kvartettin-
um og hafa fleiri músíkmín-
útur eftir Atla Heimi í staðinn.
Dúllulegt drama?
Ég er ekki alveg með á
hreinu hvort núverandi útgáfa
verks Áka Ásgeirssonar hafi
verið frumflutningur, en nýtt ís-
lenskt sönglag heyrðist alltént í
fyrsta skipti á hádegistónleikum í
Norræna húsínu á miðvikudaginn
var. Það hét Sporin í snjónum og var
eftir Elínu Gunnlaugsdóttur. Ósjálf-
rátt bar maður lagið saman við
prelúdíu eftir Debussy sem heitir
líka Sporin í snjónum og vissulega
áttu tónsmíðarnar ýmislegt sameig-
inlegt. Þær eru báðar hægar, tón-
málið, sem er fábrotið, byggist á
tærum, löngum, liggjandi hljómum
og andrúmsloftið er tregafullt. Lag
Elínar er þó mun hlýlegra en tón-
smíð Debussys, þar sem algert von-
leysi nær yfirhöndinni í lokin.
Elín samdi lagið við texta eftir
Þuríði Guðmundsdóttur og virtist
hann dálítið hrár við fyrstu áheyrn;
óneitanlega fannst manni setningin
„sporin í snjónum“ kalla á eitthvað
meira en bara sífellda endurtekn-
ingu. Þar sem textinn var ekki birtur
í tónleikaskránni vissi maður ekki
hvort endurtekningarnar skrifuðust
á tónskáld eða ljóðskáld, en tónlistin
sjálf var a.m.k. hrífandi og ljúf
áheyrnar.
Hitt lagið eftir Elínu sem flutt var
á þessum tónleikum, Liljur götunn-
ar, man ég ekki eftir að hafa hlýtt á
áður, en það var seiðandi í einfald-
leika sínum. Hver hending og hljóm-
ur var þrunginn einhverju sem ekki
er hægt að skilgreina en hitti mann
beint í hjartastað; það gerist ekki
oft.
Margrét Bóasdóttir söng lögin og
með henni lék Miklos Dalmay á pí-
anó. Margrét hefur takmarkaða
rödd sem naut sín ekki í lítilli endur-
ómun Norræna hússins, en hún söng
þó bæði af innlifun og innsæi. Túlk-
un hennar sem slík var einlæg og vel
ígrunduð, og var athyglisvert að
heyra fyrsta lagaflokkinn sem sam-
inn var á Íslandi, Helgu ina fögru
eftir Jón Laxdal (1865–1928). Það er
að vísu tónlist sem meira hefur verið
samin af vilja en getu, en er engu að
síður merkileg í sögulegu samhengi.
Ljóðin eru eftir Guðmund Guð-
mundsson og fjalla um átakamikil
örlög aðalkvenhetjunnar í Gunn-
laugs sögu Ormstungu. Miðað við
alla dramatíkina var tónlistin sér-
kennilega sæt og krúttleg; hörkuleg-
ur píanóleikur Miklosar stakk því
nokkuð í stúf og var heldur hávær
miðað við sönginn. Betra jafnvægi
ríkti í þremur Ófelíuljóðasöngslög-
um op. 67 eftir Richard Strauss, en
þar var píanóleikurinn hljómfagur
og söngurinn tilfinningaríkur.
Þetta voru áhugaverðir tónleikar,
en ég saknaði þess að sjá ekki text-
ana í lögum Elínar í tónleikaskránni;
gaman væri að heyra fleiri lög eftir
hana í framtíðinni.
Tímavörðurinn og kökuboxið
Morgunblaðið/Þorkell
Áshildur Haraldsdóttir, Berglind María Tómasdóttir, Arna Kristín Einarsdóttir og Kristjana Helgadóttir.
Margrét Bóasdóttir Miklos Dalmay
TÓNLIST
Listasafn Einars Jónssonar
KAMMERTÓNLEIKAR
Flautuleikararnir Arna Kristín Ein-
arsdóttir, Áshildur Haraldsdóttir, Berg-
lind María Tómasdóttir og Kristjana
Helgadóttir. Tónlist eftir Telemann, Atla
Ingólfsson, G. Petrassi, E. Bozza, Atla
Heimi Sveinsson, Áka Ásgeirsson og So-
fiu Gubaidulinu. Laugardagur 21. febrúar.
Norræna húsið
SÖNGTÓNLEIKAR
Margrét Bóasdóttir, söngur, og Miklos
Dalmay, píanó. Tónlist eftir Jón Laxdal,
Richard Staruss og Elínu Gunnlaugs-
dóttur. Miðvikudagur 25. febrúar.
Jónas Sen