Vísir - 06.05.1981, Blaðsíða 8

Miövikudagur 6. mai 1981
VtSIR
Fréttastjóri: Sæmundur Guðvinsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guð-
mundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sigfússon,
Fríða Astvaldsdóttir, Herbert Guðmundsson, Jóhanna Sigþórsdóttir,
Kristín Þorsteinsdóttir, Magdalena Schram, Páll Magnússon, Sigurjón
Valdimarsson, Sveinn Guðjónsson, Þórunn Gestsdóttir. Blaðamaður á
Akureyri: Gísli Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sigmundur'
Ó. Steinarsson. Ljósmyndir: Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V. Andrés-
Útgefandi: Reykjaprent h.f. son. útlitsteiknun: Gylfi Kristjánsson, Magnús Ólafsson. Safnvöröur:
Ritstjóri: Ellert B. Schram. Eirikur Jónsson.
VÍSIR
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Drei fingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Síðumúla 14, sími 86611, 7 línur
Auglýsingarog skrifstofur: Síðumúla 8, símar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, sími 86611.
Áskriftargjald kr. 70 á mánuði innanlands og verð í lausasölu 4 krónur
eintakið.
Vísir er prentaður f Blaðaprenti, Sfðumúla 14.
IHANNUÐ EÐA MISKUNNARLEYSI?
Dauði Bobby Sandsjrska fang-
ans úr lýðveldishernum, kemur
ekki á óvart eftir það sem á und-
an hef ur gengið. Hann er engu að
síður óhugnanlegur og örlagarík-
ur.
Það vekur vissulega óhug þeg-
ar ungur maður tekur þá ákvörð-
un að svelta sig ti I bana og heim-
urinn fylgist með þvi af van-
mætti, meðan líf hans fjarar
smám saman út. Sumum kann að
þykja slíkt sjálfsmorð jaðra við
sturlua öðrum finnst mikið til
hugrekkis hins unga manns
koma. Hér blandast saman undr-
un og aðdáun. Sá málstaður
hlýtur að vera heilagur, sem
krefst slíkra fórna, það líf hlýtur
að vera nokkurs virði, sem lagt
er að veði í hans þágu. En hver er
hann, þessi málstaður, og hvað
veldur þeirri staðfestu breskra
stjórnvalda að kalla yfir sig ógn-
aröld í stað þess að hlífa lífi
Bobby Sands?
Deilurnar á írlandi eru lang-
vinnar og illvígar. Þær verða ekki
íftskýrðar með einföldum hætti,
og erfitt að taka afstöðu til
þeirra. Enginn utanaðkomandi
getur sett sig í dómarasæti eða
gefið ráð um lausn þeirra. Þær
eru fyrst og fremst sprottnar af
þjóðernisástæðum, tilfinningum,
sem taka ekki tillit til stjórn-
mála meirihluta raka né skyn-
semi. Þær verða heldur ekki for-
dæmdar út frá þessum sjónar-
miðum. Það eitt verður sagt, að
þær hafa fært írsku þjóðinni ó-
endanlegtböl og hörmungar, og
skiliðeftir sig sár í þjóðarsálinni,
sem seint munu gróa.
Það hefur ekki verið á valdi
stjórnvalda í Westminster, né
heldur írskra stjórnmálamanna
að leiða deilurnar til lykta.
Stundum er sagt, að kveða eigi
breska herinn burt frá írlandi,
það séallra meina bót. En meðan
irski lýðveldisherinn telur til-
ganginn helga meðalið mundi
það valda enn meiri ógnaröld og
ringulreið, ef breska stjórnin
kallaði hersveitir sínar heim.
Launmorð og önnur ofbeldis-
verk haf a því miður sett svip sinn
á baráttu írska lýðveldishersins.
Saklausir hafa orðið fórnarlömb,
ódæðisverkin eru unnin úr laun-
sátri. Þeir meðlimir IRA, sem
teknir hafa verið til fanga, hafa
gert kröfu um að þeir yrðu með-
höndlaðir sem stríðsfangar, að
her þeirra verði viðurkenndur
sem slíkur. Þetta hafa bresk
stjórnvöld ekki getað fallist á, og
mega ekki fallast á. Afieiðing-
arnar yrðu hálfu verri og jafn-
giltu uppgjöf lýðræðis og siðgæð-
is.
Á þessari forsendu hefur
Margaret Thatcher neitað að láta
undan kröfu Bobby Sands. Mörg-
um hef ur þótt nóg um og talið það
lýsa kaldrifjaðri og ómanneskju-
legri afstöðu. Breski forsætis-
ráðherrann mun ekki hátt skrif-
aður f augnablikinu. Thatcher
virðist hafa leitt Sands til dauða
með þvermóðsku sinni.
Enda þótt breska fárnfrúin
sýnist ósveigjanleg, þá verða
menn einnig að gera sér far um
að skilja afstöðu hennar. Hún
stóð frammi fyrir þeirri ákvörð-
un að þyrma einu mannslífi á
kostnað eftirgjafar gagnvart
samtökum, sem einskis hafa
svifist þegar kemur að mannslíf-
um og miskunn. Ferill IRA er svo
sannarlega blóði drifinn, hvað
sem líður málstað og réttlæti.
Það er heldur ekki nein tilvilj-
un að oddviti Verkamanna-
flokksins breska, Michael Foot,
lýsir yfir stuðningi við stefnu í-
haldsf lokksins.
Þetta sorglega og óhugnanlega
mál leiðir hugann að þeim
vandamálum.sem blasa við í hin-
um siðmenntaða heimi. Lýðræð-
isleg stjórnvöld eiga erfitt upp-
dráttar, standa jafnvel ráðalaus
gagnvart ofurhugum öfgahópa,
ofstækis- og hryðjuverkamanna.
í nafni mannúðar er mikil freist-
ing til að láta undan, þegar ungir
menn leggja lif sitt í sölurnar
eins og Bobby Sands gerði. En
hitt hlýtureinnig að ráða miklu,
að allur fjöldinn treystir því að
lögum og rétti sé haldiðuppi. Það
er líka mannúð.
Bobby Sands sem lést i
. hungurverkfalli i fyrrinótt, var
orðinn hermaður i Irska lýð-
veidishernum átján ára gamall
sem af reynslu siðari ára telst
nokkuð seint.
Þótt fjölskylda hans væri
kaþólsk, hafði hún tekið Htinn
þátt I baráttu lýðveldissinna, en
engu að siður sætti hún aðkasti
öfgasinna mótmælenda á óróa-
timunum 1972 þegar N-trland
rambaði á barmi borgarastyrj-
aldar.
Skólafélagar Bobbys voru af
mótm ælendaf jölskyldum og
bresku bergi brotnir. Bobby
fann litinn mun á þeim og
öðrum féiögum sinum og vann
meira að segja með þeim til af-
reka I Iþróttakappliði skólans.
Byssukula
l pðstkassanum
En það var sigild ástæða, sem
rak hinn unga Ira I fangið á
írska lýöveldishernum (IRA),
sem berst fyrir þvi aö reka allt
breskt af N-trlandi, nefnilega
áreitnin, sem fjölskylda hans
varö fyrir 1972. Rúður voru
brotnar I heimili þeirra. Einn
daginn var byssukúla I póst-
kassanum viö húsið sem stóö i
mótmælendahverfi I Belfast.
Þaö var orðsending, sem enginn
Iri misskilur. — Annaö hvort
flytjiö þið burt, eöa þiö fáiö slfk-
ar sendingar eftir öörum
leiöum!
Og fjölskyldan flutti.
Slultur skæru-
liðaferill
L
Bobby Sands var ekki lengi
hermaöur, eins og IRA-skæru-
liöar eöa hryöjuverkamenn
kalla sig sjálfir. Innan mánaöar
BOBBV SANDS
eftir aö hann gekk I
,,próvó”sveitirnar, var Bobby
handtekinn og siöar dæmdur
fyrir hlutdeild i tveim ránum á
bensinafgreiöslustöövum,
óleyfilegan vopnaburö og aöild
aö hinum ólöglegu IRA-samtök-
um.
Aö undanskildu sex mánaöa
frelsi áriö 1976, dvaldi Bobby I
fangelsi til æviloka. Hann var
handtekinn aftur 1976 eftir
sprengjuárás á vörugeymslu og
skotbardaga. Lögreglan sagðist
hafa komiö aö honum i stolnum
bil meö þrem mönnum öörum.
Allir voru með hlaðnar byssur.
Fékk alveg nóg
I blaðagrein sem Bobby Sands
smyglaði út úr Maze-fangelsinu
— og birtist i einu málgagni lýö-
veldissinna — segist Bobby hafa
séö „ logandi bensin, skothrið
og blóö, mestmegnis okkar
fólks”.
I greininni lýsir hann þvi,
hvernig honum leiö eftir aö
hann gekk I lið með „próvóun-
um”, eins og IRA-hryöjuverka-
menn eru dags daglega kallaöir
á Irlandi (stytt úr Provisional
Irish Republican Army):
„Þaöan i frá var llf mitt enda-
lausrööaf svefnlausum nóttum,
ávallt viöbúinn kalli, sifellt aö
heröa sjálfan mig upp til næstu
aögeröar, eillft aö foröa mér
undan múrsteinskastinu”.
Baldinn langi
Sands var I hópi nokkurra
Robert Sands
hundruða IRA-fanga, sem tóku
þátt I „skitamótmælunum”,
sem stóöu samfleytt I fimm ár.
Fangarnir höföust viö naktir I
klefum slnum og ötuöu klefa-
veggina eigin saur. Mótmæla-
aögeröir þessar voru til þess aö
fylgja eftir kröfum um bættan
aöbúnaö þeim og öörum
IRA-föngum til handa. Þeir
kröföust viöurkenningar á póli-
tiskri stööu IRA-fanga. Nefni-
lega, að afbrotin, sem þeir heföu
framiö, væru af pólitlskum toga
spunnin.
IRA-fangarnir I
Maze-fangelsinu litu á Sands
sem foringja þeirra. Fyrir
þeirra hönd stóö hann I samn-
ingaþjarkinu, sem loks batt endi
á hungurverkfall sjö IRA-fanga
I fyrra. Þeir höföu þá fastaö I
fimmtlu og þrjá daga. Þegar
Sands fannst siöar sem hin
bresku fangelsisyfirvöld heföu
svikist um aö efna gefin loforö
úr þessum samningum, hóf
hann sjálfur hungurverkfall
þann 1. mars. Þaö var sú fasta
sem dró hann loks til dauða. Má
vera, aö staöfesta hans I þeirri
banaföstu hafi aö einhverju
leyti sprottiö af ábyrgöinni, sem
hann fann gagnvart félögum
sinum og ef til vill sjálfsásökun
vegna vonbrigðanna með
samningana, sem hann náöi
fyrir þeirra hönd.
Kosinn
bingmaður
Herskáir lýöveldissinnar hafa
áöur svelt sig til bana en Sands
var frábrugðin þeim hvaö þvi
viövék aö hann var MP (Mem-
ber of the british parliament)
eöa þingmaöur. t hungurverk-
fallinu sá hann sér færi á að
vekja meiri athygli á málstaö
sinum meö þvi aö bjóöa sig
fram I aukakosningum I
Fermanagh og Suöur-Tyrone,
þegar þingsætiö losnaöi viö frá-
fall þingmannsins, sem var
utanflokka. IRA viöurkennir aö
vlsu ekki lögsögu breska þings-
ins á trlandi, en þaö lét
IRA-hermaðurinn sig engu
skipta. — Er nema von, þótt
Bretum veröi oft aö oröi, aö Irar
séu bæði skotheldir fyrir rökum
og þrlfist best á mótsögnum?
Úr fangelsinu átti Bobby
Sands ekki burtgengt, en ýmsir
kunnir kaþólikkar tóku upp
kosningabaráttuna fyrir hans
hönd. Þeirra á meöal var hin
fræga Bernadette Devlin (nú
Mcaliskey) sem sjálf sætti
banatilræöi i fyrra og varö aö
staulast á milli kosningafunda á
hækjum. Kaþólikkar eru I
meirihluta I kjördæminu og var
mjög höföaö til þess, aö þeir
mættu ekki bregðast
kaþólikkanum Sands I kosning-
um gegn mótmælendafram-
bjóöandanum. Þann 10. aprll
fékk Bobby þær fréttir inn I
sjúkrarúm sitt I Maze-fangels-
inu, aö Robert Sands væri
orðinn háttvirtur þingmaöur
Fermanagh og S-Tyrone-kjör-
dæmis á þingi hennar hátignar
Bretadrottningar.
1
1
Söguiegur MF
Sands reis aldrei upp úr rúm-
inu til þess aö taka sæti sitt i
þinginu. Engu aö siöur skipar
hann merkilegan sess I sögu
breska þingsins. Hann er fyrsti
fulltrúi þess, sem deyr I hungur-
verkfalli.
Móöir hans Rosaleen vakti
yfir honum siöustu dægrin i
banalegunni, en auk hennar
lætur hann eftir sig systur sina
og svo þann ávöxt, sem sex
mánaöa frelsi hans 1976 bar.
Bobby notaði nefnilega þann
tlma til aö kvænast. Eiginkona
hans fyrrverandi, þvl áö þau
skildu lögskilnaöi siöar, heitir
Geraldlne og býr á Englandi
ásamt barni þeirra.