Morgunblaðið - 02.04.2004, Blaðsíða 35

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. APRÍL 2004 35
Það var löngu kominn tímitil að sjá Good Bye Len-in, þýsku myndina semsópaði til sín evrópskum
verðlaunum í fyrra, og áhorf-
endum. Á óveðurskvöldi í Mont-
pellier með eldingum og Miðjarð-
arhafsúrhelli er gott að setjast í
rúmgóð sætin í Royal rétt við að-
altorgið. Það gerðu líka svona
hundrað og fimmtíu manns aðrir
en við bíófélagar, frekar en missa
endanlega af þessari eðalmynd.
Ég held að leikstjóra og öðrum
sem að myndinni stóðu hefði þótt
gaman að vera í salnum, því hann
var heitur og hlýr. Greinilegt að
áhorfendurnir síðbúnu hrifust af
þessari mannlegu bíómynd sem
vegur svo nákvæmlega salt milli
gamans og alvöru. Og þar sem
sannleikanum er logið svo vel.
Síðustu dagar þýska alþýðu-
lýðveldisins, múrinn fellur. Góður
flokksfélagi og móðir söguhetj-
unnar veikist og liggur í dái í átta
mánuði. Henni er ekki hugað líf,
þótt hún vakni, og sonur hennar
óttast að það verði henni um megn
að upplifa allar nýjungarnar. Hann
gerir það fyrir mömmu sínu að búa
til austur-þýsk leiktjöld með ær-
inni fyirhöfn, svo hún sé í rónni og
haldi að allt sé við það sama.
Þetta er frábær hugmynd og vel
útfærð. Leikstjórinn, Wolfgang
Becker, hittir á réttan tón sem er
ekki einfaldur, en alltaf sjálfum sér
samkvæmur. Kannski má segja að
rauði þráðurinn í myndinni sé
nokkrar mergjaðar lygasögur,
bæði persónulegar og pólitískar.
Það er athyglisvert að bæði
handritshöfundur og leikstjóri eru
vestanmenn. Þeim tekst að fara
ótrúlega nett, og þó beitt, um þau
flóknu og erfiðu svæði, Austur- og
Vestur Þýskaland, og allt þeirra á
milli. Ég ímynda mér líka að það
hafi tekist án þess að traðka á til-
finningum þeirra sem fæddust
austur í ólandinu og þótti samt
vænt um það, því þetta var nú einu
sinni þeirra land.
Það er á vissan hátt rökréttað vestanmennirnir takiað sér að lýsa harm-leiknum sem mallar und-
ir skopinu, því þeir hafa fjarlægð-
ina og eru þar með ekki að bera sín
mál á torg. Vinna þeirra og afstaða
ber vott um góðu tegundina af list-
rænni samúð og samhygð sem er
ekki hlandvolg heldur hlý og skörp.
Good bye Lenin er mynd sem er
til þess fallin að auka skilning. Það
góða við hana er líka að hún höfðar
til ungs fólks sem þarf ekki síður að
reyna að grynna í þessu öllu en
lengra komnir.
En það sem gerir myndina að
einhvers konar listaverki er móð-
irin og flokksfélaginn vandaði sem
er umhugað um að allt fari vel og
rétt fram í landinu sínu. Það er
stjarna frá gamla Austur-
Þýskalandi sem leikur hana, Kath-
erine Sass. Mér finnst næstum eins
og hún sé að finna upp nýjan leik-
stíl, eins og Björk gerði í Dancer in
the Dark, þótt ólíku sé saman að
jafna.
Katherine Sass tekst aðsameina harm og húm-or á alveg sérstakanhátt. Hófstilltur gam-
anleikurinn hjá henni er svo hár-
fínn að ég man ekki eftir neinu sem
líkist því. Og svo hefur hún útgeisl-
un sem er sjaldséð.
Það tekst mjög vel að miðla því
hvað það er kært milli hennar og
sonarins, og það breytist ekki þótt
hún komi um síðir upp um sína
einka lygasögu sem var ekki einka-
mál hennar heldur gegnsýrði líf
barnanna.
Kannski er niðurstaðan sú, að
þótt þetta sé allt meiri og minni
lygi, lífslygi, pólitísk lygi, fjölmiðla-
lygi, þá eru mannlegar tilfinningar
lyginni ofar. Kannski eru þær það
eina sem er satt, þegar öllu er á
botninn hvolft.
B í ó k v ö l d í M o n t p e l l i e r
Lygasögur fyrir unga og gamla
Atriði úr kvikmyndinni Good Bye Lenin.
Eftir Steinunni Sigurðardóttur
FRÍMÚRARAKÓRINN hélt tónleika í há-
tíðarsal reglunnar við Skúlagötu á laugardag-
inn var. Á efnisskránni kenndi margra grasa
og var ákaflega létt yfir henni, sérstaklega er á
leið. Kórinn sjálfur var þó ekki miklu betri en
þegar ég heyrði hann fyrir þremur árum; eini
munurinn var sá að núna stjórnaði Jón Krist-
inn Cortez, en áður voru þeir Garðar Cortes og
Gylfi Gunnarsson kórstjórar.
Þrátt fyrir litlar tæknilegar framfarir var
ekki alveg sami rembingurinn í söngnum og
síðast; kórinn virtist afslappaðri og fyrir
bragðið kom stemning hvers lags betur í ljós.
Verst var hve kórfélagar voru oft ósamtaka í
innkomum, en það var beinlínis pínlegt á köfl-
um. Sumir sungu heldur ekki jafn hreint og
aðrir. Söngurinn var því í heild loðinn og
hljómaði í sístu lögunum eins og veislusöngur í
venjulegu fimmtugsafmæli.
Burtséð frá tæknilegum annmörkum náði
kórinn samt að túlka hvert lag á sannfærandi
hátt, og því var a.m.k. aldrei leiðinlegt á tón-
leikunum. Lokalögin komu best út, en það voru
White Cliffs of Dover (Nat Burton) og Húrra-
kórinn (Emmerich Kalman). Jón Kristinn
raddsetti hið fyrrnefnda, en hann raddsetti
einnig nokkur önnur lög á efnis-
skránni og hefur auðheyrilega gert
það vel.
Einsöngvarar voru tveir, þeir
Jóhann Sigurðarson og Eiríkur
Hreinn Helgason. Jóhann hefur
prýðilega náttúrurödd, bæði
sterka og hljómfagra, en ennþá er
nokkur nemendabragur á henni.
Besta lagið sem hann flutti var Ef
ég væri ríkur (Jerry Bock), en þar
fór hann á kostum með leikrænum
tilburðum sem vöktu mikla kátínu
tónleikagesta.
Eiríkur Hreinn er miklu reynd-
ari söngvari en Jóhann, hann hefur
skólaðri rödd og söng Kvöldstjörn-
una úr Tannhäuser Wagners og
lofsöng eftir Beethoven sérlega fallega.
Auk einsöngvaranna kom fram Hjörleifur
Valsson fiðluleikari og spilaði hann undir í
nokkrum laganna. Hann lék líka einleik í Zard-
as eftir Monti og gerði það yfirleitt prýðilega
þótt tónninn væri heldur mjór á köflum.
Jónas Þórir sat við píanóið og þrátt fyrir að
vera fullhávaðasamur í lagi Montis var
frammistaða hans í hinum atriðunum til mik-
illar fyrirmyndar, spilamennskan var tær, ög-
uð og ávallt nákvæm.
Eins og áður sagði var þetta ekki leiðinleg
dagskrá þótt ýmislegt væri að; sönggleðin var
ríkjandi og auðfundið var að áheyrendur
skemmtu sér vel. Má þá segja að tilganginum
með tónleikunum hafi verið náð.
Hefði mátt vera sprækari
Áfram var sungið daginn eftir, en Borgar-
kórinn, sem er blandaður kór undir stjórn Sig-
valda Snæs Kaldalóns, hélt þá tónleika í Nes-
kirkju. Vegna rangra upplýsinga kom ég of
seint og missti af fyrstu fjórum
lögunum á efnisskránni; þykir
mér það að sjálfsögðu leitt.
Borgarkórinn er lítill kór en
söng samt yfirleitt hreint og er
greinilega ekki illa þjálfaður.
Fámenni tenóranna, sem voru
aðeins fjórir, var þó bagalegt;
þegar mest mæddi á tenórunum
var kórinn dálítið hjáróma.
Einnig var sumt óþarflega dauft
og varfærnislegt; Brimströndin
heima eftir Theodorakis var t.d.
óttalega flatneskjuleg og hin
fjörugu lög Faðmlög og freyð-
andi vín eftir Winkler og Frelsi
ég finn eftir Porter voru beinlín-
is leiðinleg.
Eins og áður sagði er Borgarkórinn ágætis
kór en réð samt ekki alveg við hraðann í Der
Frühling eftir W.F. Bach; karlaraddirnar voru
heldur loðnar og konurnar ekki alveg öruggar í
innkomunum. Annað var hins vegar gott, ró-
legu lögin voru fallega sungin og verður sér-
staklega að nefna Næturljóð eftir Evert
Taube, sem kom prýðilega út; einnig Ave
María eftir Hans Nyberg og Amigos para
sempre eftir Andrew L. Webber.
Í síðastnefnda laginu söng Þórunn Guð-
mundsóttir einsöng og gerði það af glæsibrag.
Þórunn kom líka fram í nokkrum öðrum atrið-
um efnisskrárinnar og söng ávallt vel, þótt óná-
kvæmni í tónhæð hafi aðeins gert vart við sig í
Laudate Dominum eftir Mozart.
Ólafur Vignir Albertsson lék með á píanó og
gerði það af öryggi. Í það heila voru þetta
vandaðir tónleikar en eins og áður sagði hefði
kórstjórinn mátt vera sprækari og hugmynda-
ríkari í fjörugu lögunum. Einnig mætti benda
sumum foreldrum á að hafa aðeins hemil á
börnum sínum, sem völsuðu fram og til baka
meðfram áheyrendabekkjunum nánast alla
tónleikana eins og þau ættu þarna heima, en
það var afar truflandi.
Máttlausar andstæður
Af ólíkum toga voru tónleikar Miklosar
Dalmay píanóleikara, en þeir voru haldnir í
Salnum í Kópavogi kvöldið sama dag. Á efnis-
skránni var eingöngu ungversk tónlist og lék
Miklos meðal annars verk úr fyrsta hluta An-
nées de Pelerinage (Ár pílagrímsferðanna) eft-
ir Franz Liszt. Þetta voru Kapella Vilhjálms
Tell, Bjöllur Genfar, Heimþrá, Söngur hirð-
mannsins og Dalur Obermanns. Allar þessar
tónsmíðar voru ágætlega fluttar tæknilega séð
þótt áttundahlaupin í þeirri síðastnefndu hefðu
mátt vera kraftmeiri. Píanóleikarinn sýndi að
hann hefur til að bera ágætt formskyn því
verkin voru fagmannlega mótuð. Hins vegar
var túlkunin sjálf ekki spennandi því Miklos
náði ekki að draga fram margvíslegan litblæ
verkanna. Í Dal Obermanns voru dramatískar
andstæður máttlausar, Söngur hjarðmannsins
var sofandalegur og Klukkur Genfar skorti
nauðsynlega hrifningarvímu. Öll þessi tónverk
hafa skírskotun í skáldskap og náttúrustemn-
ingar, en það var ekki að heyra á leik Miklosar.
Þvert á móti var eins og hann hefði ekkert
ímyndunarafl sem listamaður.
Enn dapurlegra var að hlusta á fráhrindandi
smáverk, Játékok, eftir György Kurtág, en þau
voru með öllu laus við frumleika og hljómuðu
eins og hvert annað handahófskennt pot. Hins
vegar var túlkunin á Svítu op. 14 og Allegro
Barbaro eftir Bartók mun safaríkari, Miklos
lék af glæsileika, túlkunin var úthugsuð, lífleg
og var gaman á að hlýða. Hefði hann í rauninni
bara átt að spila Bartók á tónleikunum.
Í það heila má segja um Miklos að hann er
góður píanóleikari, traustur, öruggur og ber
gott skynbragð á viðfangsefni sín. Hins vegar
mætti hann kafa meira ofan í innihald tónlist-
arinnar eftir Liszt, reyna að lifa sig inn í verkin
og gera að sínum eigin. Ef honum tekst það
ekki verður tónlistin bæði ópersónuleg og
óáhugaverð – og þá kemur hún ekki nokkrum
manni við.
TÓNLIST
Hátíðarsalur Frímúrarareglunnar
við Skúlagötu
KÓRTÓNLEIKAR
Frímúrarakórinn; einsöngvarar Jóhann Sigurðarson
(bariton) og Eiríkur Hreinn Helgason (bariton); ein-
leikari Hjörleifur Valsson (fiðla). Píanóleikari: Jónas
Þórir. Stjórnandi: Jón Kristinn Cortez. Á efnisskránni
voru lög eftir Kabalevsky, Brahms, Inga T. Lárusson,
Bellman, Wagner, Beethoven og fleiri. Laugardagur
27. mars.
Neskirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Borgarkórinn; einsöngvari Þórunn Guðmundsdóttir
(sópran). Píanóleikari: Ólafur Vignir Albertsson;
stjórnandi: Sigvaldi Snær Kaldalóns. Á efnisskránni
voru lög eftir Sigfús Einarsson, Jón Laxdal, Pál Ís-
ólfsson, Evert Taube, Cole Porter og fleiri. Sunnu-
dagur 28. mars.
Salurinn í Kópavogi
PÍANÓTÓNLEIKAR
Miklos Dalmay píanóleikari lék verk eftir Liszt,
Kurtág og Bartók. Sunnudagur 28. mars.
Söngur
frímúraranna
Jónas Sen
Miklos Dalmay
ÞAÐ var ekkert leynd-
armál að Halldór Lax-
ness var einkar
óánægður með nokkrar
norskar þýðingar á
verkum sínum, segir í
vefmiðli norska dag-
blaðsins Aftenbladet,
sem segir þetta líklega
vera ástæðu þess að
nokkur merkustu verk
Laxness komi nú út í
Noregi á ný í nýrri þýð-
ingu.
Þannig kom Brekku-
kotkrønike, Brekku-
kotsannáll, út í mynd-
skreyttri nýrri þýðingu
á síðasta ári og nú nýlega Sin egen
herre, Sjálfstætt fólk, sem áður hafði
komið út 1954 í tveimur bindum und-
ir heitinu Frie menn.
Fær góða dóma
Þessi nýja þýðing á Sjálfstæðu
fólki fær góða dóma hjá gagnrýn-
anda blaðsins sem segir söguna taka
á klassísku viðfangsefni í norrænum
bókmenntum. Þeir
sem líti sveitalífið
rómantískum augum
verði þó fyrir áfalli
enda sé lesandi þving-
aður til að fylgja hin-
um dramatísku og
þungu sporum and-
hetjunnar Bjarts í
Sumarhúsum, en sú
persóna sem Laxness
nái þar að skapa sé
óneitanlega listrænn
sigur í sjálfu sér, segir
í dómi blaðsins.
Gagnrýnandinn lýk-
ur umfjöllun sinni á
orðunum:
„Ef þú vilt stofna til kunnings-
skapar við verk sem rúmar hvassa
menningar- og þjóðfélagsgagnrýni,
mannskepnur sem næstum búa yfir
goðumlíkum persónuleika, tregum-
líku listaverki sem aldrei virkar inn-
antómt eða yfirþyrmandi, já, þá get-
ur þú vel eytt stund með
múrsteinsskáldsögunni Sjálfstætt
fólk.“
Laxness í nýrri
norskri þýðingu
Halldór Laxness
SIGURBJÖRN Jónsson listmálari
opnar málverkasýningu í dag,
föstudag, í Gallerí vegg, húsnæði
Leturprents, Síðumúla 22.
Sigurbjörn Jónsson nam við
Myndlista- og handíðaskóla Íslands
1978–1982. Að því búnu fór hann til
New York, fyrst í Parsons School
of Design 1984–1986, þaðan sem
hann lauk MFA gráðu í málun, og
síðan í New York Studio School of
Drawing, Painting and Sculpture
1986–1987.
Af helstu einkasýningum Sigur-
björns má nefna University Press
Books í New York 1988, Nýhöfn í
Reykjavík 1990 og 1992, Gallerí
Borg í Reykjavík 1993 og 1994,
Listhúsið Þing á Akureyri 1994,
Gerðarsafn í Kópavogi 1996, Uni-
bank Gallery í New York 1999 og
Hafnarborg í Hafnarfirði árið 2001.
Þar að auki hefur Sigurbjörn haldið
vinnustofusýningar í Reykjavík frá
1996. Sigurbjörn býr og starfar í
Reykjavík.
Sýningin stendur til 4. júní.
Myndirnar eru til sölu.
Sigurbjörn Jónsson
sýnir málverk