Vísir - 11.07.1981, Blaðsíða 22

22
VÍSIR
Laugardagur 11, júli 1981
Fæðing Louise Brown,
glasabarnsins svonefnda f
Englandi fyrir réttum
þremurárum, glæddi vonir
margra barnlausra hjóna
og kvenna. Barnið vakti
mikla athygli bæði lærðra
og leikra og viðbrögðin
voru jákvæð og neikvæð.
Og flestir voru hissa að
heyra að barn hafði verið
getið án þess að foreldrar
væru nálægir. Það kom
fólki á óvart að vísindin
hefðu náð svo langt.
Samfarir án getnaðar —
getnaður án samfara
Þegar pillan kom á almennan
markað í upphafi 6. áratugsins,
olli hiin byltingu meöal kvenna. 1
fyrsta sinn gátu konur notiö sanv
fara án þess aö setja atlotin i
samband við barnsfarir. Samfar-
irán getnaöar voru veruleiki. Og
því þá ekki getnaður án samfara?
Var það eitthvaö óeölilegra eöa
ótrUlegra i raun og veru? Konur
sættu sig við þá tilhugsun — i upp-
hafi 7. áratugsins voru æ fleiri
reiðubUnar til þess að eignast
barn með ókunnum karlmanni,
karlmanni sem haföi gefið sæði
sitt til sæöisbanka. Flestar þess-
ara kvenna voru giftar körlum,
sem voru ófrjóir. Sæðisbankarnir
voru lausn þeirra hjóna.
100.000 frystar g.jafir
A siðustu 20 árum hafa verið
stofnaöir 17 sæöisbankar i Banda-
rikjunum einum saman. 1 þessum
bönkum eru u.þ.b. 100.000 glös
með sæöisfrumum Ifrysti. Konur,
sem áður voru ekki i aðstöðu til að
eignast börn — kynvilltar konur,
einstæðar konur, konur sem eiga
ófrjóa eiginmenn, verða nií mæð-
ur fyrir tilstilli ónafngreindra
sæðisgjafa. 1 Bandarikjunum ein-
um faBðast nií um 20.000 börn á
þennan hátt, þe. mæöur þeirra
hafa verið sprautaðar með sæði
karlmanns sem þær hafa aldrei
hitt. Glasabörnin aftur á móti,
þau börn sem getin eru á til-
raunastofunni án nærveru for-
eldra sinna, eru mjög fá. Glasa-
getnaður („in vitro”) er mjög
erfiður viðfangs og árangurinn
ekki mikill enn sem komið er.
Meðgöngumæður
I Bandarikjunum er einnig
nokkuð sem við getum nefnt með-
göngumæður — konur sem ganga
með börn fyrir aðrar. Sé eigin-
konan ófrjö, getur eiginmaðurinn
verið faðir barns, sæöi hans er
sprautað i meðgöngumóðurina.
Læknar gera nú tilraunir með
eggjaflutning, sem er hliðstæða
„sprautufrjóvgunar”. Þeir reyna
að flytja frjóvgað egg, jafnvel
fóstur Ureinni konu i aðra. Þann-
ig myndi ófrjó kona geta gengið
með barn getið i kviði annarrar.
Þegar visindin hafa náð svo
langt, veröur jafnvel um að ræða
eggjabanka, þ.e. frjóar konur
geta gefið egg sin á svipaðan hátt
og karlmenn gefa sæði sitt. Egg,
jafnvel fóstur, kann að verða
fryst og geymt, likt og nU er gert
við sæði. SU hugmynd hefur jafn-
vel verið orðuð, að ungum konum
veröi gefin hormónalyf til að auka
eggjaframleiðslu þeirra. Þessum
mörgu eggjum veröi hægt að
safna saman á tilraunastofunni,
frjóvga i glasi og frysta til afnota
siðar, kjósi konan að eignast börn
á efri árum.
ófrjóum konum yrði um leið
gert kleift að eignast börn á þenn-
an hátt. Og jafnvel, segja sér-
fræðingar, getum viö reiknað
dæmið svo langt að gera ráð fyrir
gervi-m eðgöngu-„mæðrum’ — að
konan þurfi alls ekki að ganga
með barnið yfirhöfuð. Hversu
langt fram í tímann eru þessir
sérfræðingar aö horfa kann ein-
hver að spurja? Tuttugu ár —
það er allt og sumt! Margir óttast
hins vegar siðfræöilegu hliðar alls
þessa, og vissulega má gera ráð
fyrir hugarfarsbyltingu hvað lýt-
ur að hugmyndum um hlutverk
móðurinnar, rétt barnsins og
raunar foreldranna. Og hvernig
mun kirkjan bregðast við þessu
öllu saman?
Látum slikar vangaveltur kyrr-
ar liggja. Það sem er að gerast
niína er nógu athyglisvert Ut af
fyrirsig. Hvað sem öllu liður, eru
æ fleiri konur reiðubúnar tiT að
veröa barnshafandi án þess að
getnaðurinn fari fram i örmum
elskhuga.
„Þegar maður er gervifrjóvg-
aöur i sjUkrahúsi, þá veit maður
eiginlega alls ekki hvað er að ger-
ast Maöur sér sprautuna og hugs-
ar með sér, vá, það er barn i
þessu. A eftir liggur maður 10
minútur á bekknum og hugsar
um eitthvað allt annað. Þó er
manni alveg ljóst að einhvers
staðar er karlmaður og að maður
gengur með hluta af honum i
sér.”
Konan, sem segir frá, er ósköp
venjuleg útlits. Hún er ljóshærð og
fremur snotur, gift æskuástinni
sinni, sem er kennari og þau búa i
snyrtilegu raöhUsi i einu Uthverfa
Los Angeles. HUn kemúr tvisvar i
hverjum mánuði á sjúkrahúsið
til aö fá sprautuna. HUn á eitt
barn fyrir, sem lika var getiö á
þennan hátt. Þá tók það tvö ár
þangaö til getnaðurinn lánaðist.
Og þegar hUn endanlega varð
ófrisk, bað hUn lækninn að geyma
sæði sama manns svo hUn gæti
notað það aftur, þvi hUn vildi að
börnin sin ættu sama föður.
HUn tekur þessar sjúkrahUs-
heimsóknir nærri sér, ekki siður
en i fyrra skiptið. Mánuö eftir
mánuð kom hUn og það tók mikið
á hana. Það raskaði lika sam-
bandi hennar og eiginmannsins.
Aö siðustu voru henni gefin
frjóvgandi lyf og eftir 100 árang-
urslausar tilraunir varð hUn
ófrisk. Hver tilraun kostaði 66
dollara. Barnið var dóttir, ljós-
hærð og bláeyg og mamman segir
að hUn sé nauðalik eiginmannin-
um slnum.
„Frá minum sjónarhóli séð”
segir hUn, „verður næsta barn,
okkar barn lika, þ.e. mfn og
mannsins mins. Og við munum
aldrei segja neinum frá þessu,
ekki börnunum sjálfum eða fjöl-
skyldum okkar. Enginn getur
fundið rétta föðurinn hvort eð
er.”
Eitt af hverjum fimm
hjónum
í Bandari"kjunum eru sex millj-
ón allra hjóna á barnsburöaraldri
ófrjó, þ.e.eitt hverra fimm hjóna.
Það eru margar orsakir fyrir þvi
að kona er óbyrja. t 60% tilfell-
anna liggur vandinn hjá konunni,
40% hjá körlunum. ófrjösemi hjá
konum á sér margar orsakir. Oft
er hægt að hjálpa þeim með lyfj-
um eða aðgerðum. En stundum
ekki. Þær konur lita nú vonaraug-
um til tilraunanna með eggja-
flutninga.
Sæðisflutningar eru þegar
raunveruleiki, eins og áður kom
fram. A einum sæöisbanka, The
Tyler Clinic, koma daglega 15
sæðisgjafar. 200 konur á ári
hverju njóta góðs af gjöfum
þeirra.
Hvemig viltu hafa barn-
ið?
Þegar hjón hafa ákveðið að
grípa til þess ráðs að gerfigetnað-
ur farifram,fylla þauút beiðni og
enn fremur annað skjal, sem spyr
eftir óskum foreldranna. Stærð,
þungi, hárlitur, húölitur, þar er
jafnvel spurt hverrar trúar sáð-
gjafinn skuli vera og hvaða tóm-
stundastörf hann eigi að iðka.
Flestar giftar konur kjósa sæð-
isgjafa, sem h'kist eiginmanni
þeirra sem mest. Þær svindla
stundum með þvi að biðja um of-
urlítið hærri gjafa en maðurinn
þeirra er og stundum vilja þær að
gjafinn sé grennri. Eiginmaður-
inn og sæðisgjafinn verða að hafa
sama blóðflokk. Það er regla,
sem sjúkrahúsið sjálft setur. Að
öðru leyti ráða hinir verðandi
foreldrar. Margar kvennanna
taka þetta mjög nákvæmum tök-
um. E in þeirra sagði til dæ mis frá
þvi að maðurinn sinn hefði haft
mjög slæma hUð sem unglingur
og væri með bólugrafna hUð enn
þann dag fdag. HUn sagðist hafa
hugsað sig lengi um, átti hUn að
fara fram á sæðisgjafa með sams
konar húð eða ekki? Hún féll þó
ekki fyrir freistingunni heldur
merkti við slæma húð á skýrsl-
unni.
En hverjir eru þessir karl-
menn, sem koma i hverri viku,
sumir tvisvareða þrisvar, og losa
sæði sitti litil glös og fá fyrir þaö
Vá — þetta er barn!
Hverjir eru sæðisgjaf-
arnir?
til almenningsnota