Morgunblaðið - 21.04.2004, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Nefnd sem skipuð var til aðfjalla um heildarstefnu-mótun Reykjavíkur-borgar í orkumálum
leggur til að borgin losi sig við 45%
eignarhlut sinn í raforkuframleiðslu
Landsvirkjunar. Er bent á fjórar
leiðir í þeim efnum en einnig að fara
megi fleiri en eina leið í senn og að
um langtímaverkefni sé að ræða,
m.a. í ljósi þeirrar auknu skuldsetn-
ingar sem Landsvirkjun muni búa
við á næstunni vegna Kárahnjúka-
virkjunar. Á fundi borgarráðs í gær
var tillaga meirihluta Reykjavíkur-
listans kynnt þar sem tekið er undir
þessar tillögur nefndarinnar.
Fulltrúar minnihlutans í borgarráði
óskuðu eftir frestun og verður málið
tekiðfyrir á næsta fundi borgarráðs.
Leiðir til að minnka hlut borgar-
innar í Landsvirkjun eru að mati
nefndarinnar þær að ríkið greiði
borginni út eignarhlut sinn, borgin
fái afhentan hluta af eignum Lands-
virkjunar, t.d. Sogsvirkjun og leggi
þær inn í OR, Reykjavíkurborg haldi
hlut sínum í væntanlegu flutnings-
fyrirtæki eða að síðustu að Lands-
virkjun verði breytt í hlutafélag og
afnumið verði gagnkvæmt samþykki
eigenda fyrir breyttum eignarhlut.
Borgin geti þá selt sinn hluta þegar
það verði talið henta. Síðastnefnda
tillagan er að mati nefndarinnar ekki
talin raunhæf á meðan Landsvirkjun
fer yfir mesta kúfinn í fjármögnun á
Kárahnjúkavirkjun enda myndi
lánshæfismat fyrirtækisins án ríkis-
ábyrgðar falla sem myndi skapa
veruleg vandræði fyrir fyrirtækið að
svo stöddu. Nefndin leggur áherslu á
að þau stakkaskipti að hverfa út úr
Landsvirkjun séu ferli sem muni
eiga sér stað yfir lengra tímabil.
Ósammála meirihlutaáliti
um að OR verði hlutafélag
Orkustefnunefnd var sett á fót
síðla árs 2002 til að kanna stöðu og
stefnu borgarinnar með tilliti til
Orkuveitu Reykjavíkur og Lands-
virkjunar, framtíðarmöguleika á
nýtingu vistvænnar orku og til að
meta áhrif nýrra raforkulaga á
rekstrarumhverf fyrirtækjanna. Til-
lögur nefndarinnar og helstu
áhersluatriði sem lögð voru fyrir
borgarráð í gær eru að tryggja fram-
boð og afhendingu orku í borginni,
orkukerfið verði eins hagkvæmt og
verðið lágt og kostur er, ábyrgðir og
fjárbinding borgarinnar vegna orku-
kerfisins verði lágmarkaðar, vinnsla
og dreifing sé vistvæn, stuðlað verði
að orkusparnaði og hagkvæmri
orkunýtingu, orkumál verði hagfelld
fyrir atvinnuþróun og nýsköpun og
að hlutur vistvænnar orku verði auk-
inn, einkum í samgöngumálum.
Í skýrslu nefndarinnar segir að
heildarfjárbinding borgarinnar í
orkumálum nemi 1,2 milljónum á
hvern borgarbúa eða sem svarar 5
milljónum á fjögurra manna fjöl-
skyldu. Um 60% fjárbindinga séu til-
komin vegna Landsvirkjunar að
Kárahnjúkavirkjun meðtaldri.
Nefndin leggur til að ákveðna
endurskilgreiningu á hlutverki
Orkuveitu Reykjavíkur, fyrirtækinu
verði sett það meginmarkmið að
tryggja framboð orku og örugga
orkuafhendingu á starfsvæði sínu
með sem hagkvæmustum hætti en
að hlutverk fyrirtækisins verði
þrengt nokkuð varðandi starfsemi
utan kjarnastarfsemi. Gagnaflutn-
ingar verði þó jafnframt skilgreindir
sem hluti af þeirri kjarnastarfsemi.
Samstaða var um þetta í nefndinni
en ekki um rekstrarform OR en
meirihluti nefndarinnar lagði til að
fyrirtækinu yrði breytt í hlutafélag
til að skapa meiri sveigjanleika í
rekstri og þróun þess. Að sögn Þór-
ólfs Árnasonar borgarstjóra telur
borgarráð hins vegar ekki tilefni til
að breyta rekstrarformi OR, þvert á
móti sé mikilvægt fyrir traust fyr-
irtækisins og festu í rekstri að það
verði áfram í samfélagslegri eigu.
Hvað varðar aðskilnað á fram-
leiðslu og flutningi á raforku og jöfn-
un raforkuverðs leggur nefndin
áherslu á almenn sjónarmið um hag-
kvæmni og sanngirni og gagnsæi.
Við skipulag flutningskerfis verði að
huga jafnt að hættu á vanfjárfest-
ingu og offjárfestingu og tekur
Lagt til að borgin
út úr Landsvir
Heildarfjárbinding í orkumálum
1,2 milljónir á hvern borgarbúa
Már Guðmundsson hagfræ
kynntu skýrslu nefndarinn
HRYÐJUVERKAÓGNIN
ER NÁLÆGT OKKUR
Lögregla í Bretlandi handtók í fyrra-dag níu karlmenn og eina konu og
tóku 400 lögreglumenn þátt í aðgerðun-
um. Fólkið var handtekið á grundvelli
upplýsinga, sem safnað hefur verið sam-
an á mörgum mánuðum m.a. með því að
hlera farsímasamtöl.
Því hefur verið haldið fram í einhverj-
um brezkum fjölmiðlum að hinir hand-
teknu hafi ætlað að sprengja sig í loft upp
á fjölmennum knattspyrnuleik og drepa
þar með þúsundir manna. Þessar fréttir
hafa ekki verið staðfestar.
Á sama tíma berast fréttir af handtök-
um í Svíþjóð og þar er einnig talið að
hryðjuverkamenn séu á ferð.
Þessar fréttir sýna, að hryðjuverka-
ógnin er farin að nálgast okkur sem bú-
um í Norður-Evrópu. Mikið er um að Ís-
lendingar sæki knattspyrnuleiki í
Bretlandi og mikill fjöldi Íslendinga býr
á Norðurlöndum.
Þessar fréttir sýna glögglega hve mik-
il nauðsyn er á að herða eftirlit með
mannaferðum. Við Íslendingar getum
ekki lengur litið svo á, að við séum óhult-
ir. Sú staðreynd ein réttlætir þær að-
gerðir, sem Björn Bjarnason hefur gripið
til í því skyni að fjölga sérsveitarmönnum
lögreglunnar. Hún réttlætir líka, að lög-
reglunni sé gert betur kleift að fylgjast
með ferðum fólks.
Auðvitað væri bezt að ekki þyrfti að
grípa til slíkra aðgerða. En það væri
ábyrgðarleysi að gera það ekki í ljósi
þeirra frétta, sem okkur berast úr öllum
áttum um að því er virðist vaxandi starf-
semi hryðjuverkamanna.
DANSKA SEM DUGAR
Alltof lengi hefur áhugaleysi einkenntmeirihluta nemendanna en kunn-
áttuleysi stóran hluta kennaranna í
dönskutímum í íslenzkum skólum. Í
Morgunblaðinu í gær kom fram að 1.500
Íslendingar hafa engu að síður sótt um
lán eða styrki í ár til að stunda fram-
haldsnám í Danmörku. Ef marka má nið-
urstöður rannsóknar Auðar Hauksdótt-
ur, dósents í dönsku við Háskóla Íslands,
sem sagt var frá í sömu frétt, munu
margir þessara námsmanna lenda í basli
með að tala og skilja dönsku, þótt þeir
muni sennilega eiga auðveldara með að
lesa og skrifa málið. Auður bendir á að
margir íslenzkir námsmenn í Danmörku
óski þess nú að þeir hefðu lagt harðar að
sér við dönskunámið, en líka að meiri
áherzla hefði verið lögð á hlustunar- og
talþjálfun í náminu. Það verður auðvitað
að segjast eins og er, að það er léleg fjár-
festing að hafa varið sex vetrum í tungu-
málanám, eins og þeir sem taka stúd-
entspróf í dönsku gera, og eiga samt í
erfiðleikum með að tala og skilja málið.
Eins og Morgunblaðið hefur margoft
bent á, er kennsla dönsku og annarra
norrænna tungumála í íslenzkum skólum
afar mikilvæg. Dönskukennslan á sér
mikilvægar sögulegar og menningarleg-
ar forsendur, en líka hreinar og klárar
hagkvæmnis- og peningaforsendur.
Hennar vegna njóta íslenzkir námsmenn
enn þeirra forréttinda í Danmörku að
þurfa ekki að taka próf til að sanna
kunnáttu sína í dönsku og eiga þannig
greiðari aðgang að dönskum háskólum –
og dönsku velferðarkerfi – en flestir aðr-
ir útlendir námsmenn.
Það er full ástæða til að efla dönsku-
kennsluna, m.a. með því að bæta tæki-
færi kennara til að dvelja í Danmörku og
kynnast málinu og danskri menningu af
eigin raun. Sömuleiðis á að hvetja ís-
lenzk ungmenni til að tileinka sér dönsk-
una og hin Norðurlandamálin og eyða
fordómum og ranghugmyndum um að
kunnátta í þeim sé gagnslítil eða hallær-
isleg. Rannsókn Auðar Hauksdóttur er
liður í þessu.
VERÐLAGNING Á MJÓLK
Opinber verðlagning mjólkurafurðaer tímaskekkja, eins og Morgun-blaðið hefur margoft bent á. Hún
hindrar samkeppni á milli framleiðenda
mjólkurvara og gerir þeim kleift að koma
sér þægilega fyrir í kerfi, þar sem þeir
skipta með sér framleiðslu á tilteknum
tegundum mjólkurafurða, í stað þess að
sambærilegar vörur frá mörgum fram-
leiðendum keppi um hylli neytenda, eins
og auðvitað ætti að vera. Þótt íslenzkar
mjólkurvörur séu góðar, eru þær alltof
dýrar og enginn vafi leikur á að sam-
keppni og frjáls verðlagning myndi bæði
lækka verðið og auka enn gæði varanna,
neytendum til hagsbóta.
Það hljóta því að vera neytendum tals-
verð vonbrigði að Guðni Ágústsson land-
búnaðarráðherra vilji nú fresta því enn
að afnema opinbera verðlagningu á
mjólkurvörum, í annað sinn frá því slíkt
var ákveðið árið 1997.
Flest rök hníga að því að frjáls verð-
lagning eigi að gilda á markaði fyrir
mjólkurvörur eins og aðrar vörur. Ein
rök benda þó til annarrar áttar. Í frétta-
skýringu í Morgunblaðinu í gær kom
fram að mjólkuriðnaðurinn væri vegna
hinnar opinberu verðlagningar í sterkri
stöðu gagnvart verzlunum og gæti vísað
til þess að hann gæti ekki slegið af hinu
opinbera verði. Engu að síður hefði
greinin verið knúin til að veita stórum
verzlunum magnafslátt með reglum, sem
samkeppnisyfirvöld samþykktu. Í Morg-
unblaðinu í gær var vitnað í það, sem um
þetta mál sagði í skýrslu Samkeppnis-
stofnunar um matvörumarkaðinn, sem út
kom 2001: „Sá afsláttur sem tíðkast í við-
skiptum matvöruverslana og matvöru-
birgja er margbreytilegur og í flestum
tilvikum ógagnsær. Það er einkum í við-
skiptum þar sem matvörubirgjar hafa
mjög sterka stöðu sem afsláttur er kerf-
isbundinn, gagnsær og hlutlægur, þ.e. af-
sláttur tengist með beinum hætti meintu
hagræði af umfangi viðskipta og er öllum
aðgengilegur. Má sem dæmi nefna
mjólkurvörur. Það vekur óneitanlega eft-
irtekt að fyrirtæki birgja þurfi nánast að
vera í einokunarstöðu til að geta starfað
með kerfisbundið og hlutlægt afsláttar-
kerfi.“
Stórverzlanir, sem ekki eru hluti hinna
stóru matvörukeðja sem ráða markaðn-
um, þakka stundum fyrir þetta afslátt-
arkerfi hjá mjólkursamlögunum, vegna
þess að þeim veitist oft erfitt að fá sam-
bærilegan afslátt hjá birgjum og stóru
keðjurnar knýja fram í krafti afls síns
eða kaupa af þeim vöru í sambærilegum
pakkningum, svo dæmi séu nefnd. Þegar
svo er komið að birgjar þurfa að vera
„nánast í einokunarstöðu“ til þess að þeir
stóru geti ekki knúið sitt fram gagnvart
þeim, á kostnað hinna smærri, er orðið
umhugsunarefni hvort staðan á matvöru-
markaðnum sé farin að standa í vegi fyrir
breytingum í frjálsræðisátt, sem að öllu
eðlilegu ættu að liggja beint við.
FRIÐRIK Sophusson, fors
Landsvirkjunar, segist ek
séð endanlega skýrslu ork
nefndar
víkurbo
meðal t
sé að br
Landsv
hlutafél
Hann te
leið kom
greina e
framkv
ljúki við
hnjúkavirkjun árið 2008. E
sé að eigendur Landsvirkj
ræði tillögurnar og segist
geta tekið undir með Þóró
syni borgarstjóra um að m
muni taka sinn tíma, enda
„En það verður að hafa
að eigið fé Landsvirkjunar
á þeim tíma hlutfallslega m
ið og þess vegna má búast
að áður en sala hefst á hlu
stakra eigenda verði að au
infjárhlutfallið, annaðhvo
eldri eða nýjum eigendum
Friðrik og bætir við að eig
hlutfall félaga í þessum re
yfirleitt um 40%. Hlutfalli
hins vegar komið niður í u
Hlutafélag
kemur vel
Friðrik Sophusson
Í UNDIRBÚNINGI er stofnun Íslandsdeildar hins
virta vísindafélags The Explorers Club sem vinnur að
eflingu rannsókna á landi, í lofti og sjó vítt og breitt
um heiminn. Félagið, sem varð 100 ára fyrr á þessu
ári, hefur höfuðstöðvar í New York en alls eru 29
deildir þess starfræktar víðsvegar um Bandaríkin, í
Evrópu og víðar. Meðal forseta félagsins í gegnum
tíðina er Vilhjálmur Stefánsson landkönnuður sem
var forseti þess 1919 og 1933.
Að sögn Richards Wiese, núverandi forseta félags-
ins, þurfa fimmtán nýir félagsmenn að fá samþykki
stjórnarinnar áður en hægt verður að stofna deild á
Íslandi og á hann von á að af því verði í sumar. Miklar
kröfur séu gerðar til félagsmanna og fyrri afreka á
sviði landkönnunar.
Sir Edmund Hillary meðal félagsmanna
Um 3.000 félagsmenn eru í samtökunum á heims-
vísu og má þar nefna Sir Edmund Hillary, sem fyrstur
manna kleif Everest, og Neil Armstrong og Buzz
Aldrin sem fyrstir stigu á tunglið.
Meðal annarra félagsmanna í gegnum tíðina eru
Robert Edwin Peary, sem fyrstur manna mun hafa
komist á norðurpólinn og Norðmaðurinn Roald
Amundsen sem var í hópi fyrstu manna sem komust á
suðurpólinn.
Richard Wiese var staddur hér á landi fyrir
skemmstu í boði forseta Íslands og aðalræð-
isskrifstofu Íslands í New York en Ólafur Rag
hafði heyrt af klúbbnum og hitti Wiese að má
York fyrir nokkru þar sem m.a. var rædd sú h
að stofna Íslandsdeild félagsins. Í stuttri heim
sinni hingað til lands tók Wiese sér ýmislegt f
hendur, heimsótti m.a. Eyjafjallajökul og Gíg
heimsótti Norðurland, fór á þorskveiðar og sk
íslenska hestinn. Þá hitti hann að máli íslensk
reksmennina Harald Örn Ólafsson og Ólaf Ör
aldsson en báðir hafa lagt inn umsókn um inn
félagið.
Richard Wiese hefur verið meðlimur í félag
ár og var yngsti maðurinn í sögu félagsins til
forseti þess fyrir um tveimur árum. Hann á að
farsælan feril sem vísindablaðamaður og hefu
ferðast vítt og breitt um heiminn starfs síns v
hefur hann komið að gerð ýmissa sjónvarpsþá
Earth and Science, Beyond 2000, Extreme Ad
ure, o.fl.
Forseti vísindafélagsins The Explorers Club í heimsó
Stefnt að stofn-
un Íslands-
deildar í sumar
Ljósmynd/Ragnar Th. S
Richard Wiese skoðaði íslenska hestinn í Lan