Pressan - 22.06.1989, Blaðsíða 6

6
Fimmtudagur 22. júní 1989
FÓRNARLAMB LÆKNADÓPSINS
sjálfsögðu lagt fram forntlega
kæru. Elsti bróðir minn réð okkur
eindregið frá slíku og sagði að við
hefðum ekkert að gera á móti lækn-
um og kerfinu. Sjálf var ég ekki í
andlegu ástandi til að berjast í því
ein. Eg vona að sá næsti sem kemur
að sínum ættingja dánum af völd-
um ofneyslu lyfja hal'i meiri kjark
en ég.“
Bretar ætla að
stefna
Þetta er átakanleg saga. Ef hún
væri einsdæmi væri hún ekki sögð
hér. Þessi stúlka er ekki sú fyrsta
sem kemur að látnum ættingja sín-
unt — og hún verður heldur ekki sú
síðasta ef ekkert verður að gert. Of-
neysla lyfja er algeng hér á landi og
þrátt fyrir að margir viti hvaða
læknirinn út'Iyfseðla fyrir 708 —
sjöhundruð og átta — töflum. Þar
á meðal 200 stykkjum af geðdeyfð-
arlyfinu Saroten og 30 af svefnlyf-
inu Rohypnol. Daginn sem dóttir
konunnar sá hana í síðasta sinn
sendi sami læknir henni sterkt
verkjalyf, Dolvipar. Sama dag
sendi annar læknir henni sama lyf.
Ekkert þessara lyfja er eftirritunar-
skylt sem kallað er og það er ekkert
eftirlit haft með því hversu margar
töflur hver sjúklingur fær né hve
margir læknar skrifa út sama lyfið
á sama sjúkling.
Lyfjaeftirlitið: Að-
eins eftirlit með
„ávana- og fíkni-
efnum/#
Freyja Frisbæk, forstöðumaður
Lyfjaeftirlits rikisins, sagði í sam-
„Eg var í átján ár á lyfjum samkvæmt læknisráði. Þessl lyf flokkast
ekki undir að vera vanabindandi. Þegar ég hætti lyfjatöku eftir
meðferð var ég með fráhvarfseinkenni í þrjú ár.“
Óvirkur alkóhólisti.
læknar það eru sem stunda það að
gefa út lyfseðla á lyf af þessu tagi
virðist ekki blakað við þeim. Öll
stéttin er dæmd fyrir kæruleysi ör-
fárra lækna. Á Bretlandi ætla fyrr-
um ofnotendur lyfja ekki að horfa
á eftir fleirunt í klær þeirra. Þeir eru
að stofna sarntök og ætla að taka
upp bandaríska siðinn að stefna.
Þeir ætla ekki aðeins að stefna
lyfjaeftirlitinu á Bretlandi og heil-
brigðisráðuneytinu heldur einnig
framleiðendum lyfjanna og þeim
læknum sem skrifa út lyfseðla á
þau og mæla ekki aðeins með að
tali við PRESSUNA að engar
skýrslur væru til yfir notkun lyfja
af þessu tagi: „Það eru engin
ákvæði til um að halda eigi neinar
skýrslur yfir notkun á róandi eða
deyfandi lyfjum né öðrum lyfjum.
Einu lyfin sent eftirlit er haft með
eru svokölluð „eftirritunarskyld
Iyf“, það eraðsegjaávana- og fíkni-
lyf eins og amfetamín, mebumal
natríum, methadon og slík.“ En
valíum og skyld lyf? „Nei, það eru
ekki haldnar neinar notkunar-
skýrslur um þau Iyf.“ Er þá hvergi
hægt að sjá hversu margir lyfseðlar
„Ég keypti lyfseðlana fyrir bjórkassa.“
Fyrum lyfjaneytandi.
fólk hætti inntöku þeirra heldur
beinlínis mælast til þess, án þess að
gera fólki grein fyrir fráhvarfsein-
kennunum.
Ávísaði á sjö-
hundruð og átta
töflur sama daginn
Lyfin sem voru skrrfuð út á Iátnu
eru gefnir út á slík lyf? „Nei, en það
er náttúrlega hægt að fá ákveðna
vísbendingu um notkunina með því
að skoða innflutningsog sölutölur
þó þær segi ekki til um fjölda lyf-
seðla. En það er hægt að gefa sér
það að birgðir í landinu séu nokkuð
stöðugar og þannig hægt að sjá
breytingar frá ári til árs. Slíkar sölu-
tölur eru til þó ekki sé hægt að fá
„Læknar eru alltof frjálslyndir með útskriftir lyfja af þessu
tagi.“
Óttar Guðmundsson, læknir á meðferða-
stöðinni Vogi.
konuna voru rneðal annarra geð-
deyfðarlyfin Truxal og Sarotén.
Fyrrnefnda lyfið gaf heimilislæknir
hennar henni 15. júlí ásamt með
Halcion svefnlyfi, 30 töflur. Fimm
dögum síðar eða 20.júlí skrifar hinn
þær út fyrir einstök efni eða ein-
stakar töflur. “
„Óskaðíeg lyf#/
Á Bretlandi voru í fyrra gefnir út
„I lyfjamálum hafa oft verið á lofti nöfn tiltölulega fárra lækna, þá
sömu læknanna.“
Guðjón Magnússon aðstoðarlandlæknir.
25 milljón lyfseðlar á róandi lyf og
svefnlyf. Þar er talið að þrjár millj-
ónir manns neyti slíkra lyfja á degi
hverjum og þráttjfyrir aukna þekk-
ingu á skaðsemi þeirra eru þar, líkt
og hér, læknar sem virðast alveg
blindir á að þau séu vanabindandi.
Vernon Coleman er einn þeirra
lækna sem barist hafa harkalega
gegn neyslu slíkra lyfja og hann hef-
ur ritað ógrynni greina sem og bæk-
ur um þessi mál. Hann bendir á að
þegar þessi tegund lyfja, „benzod-
iazepine preparöt“, hafi komið á
markaðinn árið 1961 hafi hún verið
kynnt af hálfu framleiðenda sem
„óskaðleg Iyf“: „Á þeim árum
stóðu heimilislæknar frammi fyrir
því að þeim var ekki aðeins ætlað
að lækna líkamlega sjúkdóma,
heldur einnig andlega. Þeim var
gert Ijóst sambandið milli líkam-
legra sjúkdóma, heldur einnig and-
lega. Þeim var gert ljóst sambandið
milli líkamlegra sjúkdóma og
streitu og uppálagt að hjálpa sjúkl-
ingunum sem hlut áttu að máli. Það
var því ekki nema eðlilegt að lækn-
arnir tækju þessunt nýju, skaðlausu
lyfjum opnurn örmum. Þeir höfðu
eytt álíka löngunt tíma í að kynna
sér andlegt ástand og þeir höfðu
eytt í kannanir á hitabeltissjúkdóm-
um.“
En lyfin höfðu ekki verið í mörg
ár á ntarkaði þegar sýnt þótti að ef
þeirra væri neytt Iengur en í nokkr-
ar vikur gætu þau valdið þung-
iyndi, kvíða og svcfnleysi, með öðr-
unt orðum — búið til þau einkenni
sem þau upphaflega áttu að eyða.
Lyf af þessari tegund geta ennfrem-
ur haft alvarleg áhrif á rninni neyt-
andands og Coleman læknir geng-
ur svo langt í fullyrðingu sinni um
skaðsemi þeirra að hann segir að ef
margir þeirra sem eru álitnir „rugl-
aðir, elliærir eða geðveikir væru
teknir af þessum lyfjum myndu þeir
ná undraverðum árangri".
400 íslendingar
árlega í meðferð
vegna ofnotkunar
lyfja
Á meðferðarstöðina á Vogi koma
að jafnaði 400 inanns árlega vegna
ofnotkunar lyfja: „Það er þessi
dæmigerða blandneysla, áfengi og
lyf,“ segir Óttar Guðmundsson,
læknir á Vogi. „Diazepam er al-
gengasta Iyfið sem er ofnotað. Það
er sjaldgæft að til okkar komi
sjúklingar sem eiga eingöngu við
ofneyslu lyfja að stríða, en það
kemur þó alltaf fyrir.“ Að sögn
Óttars eru konur í meirihluta þeirra
sem ofnota lyf, en ekki segir hann
lækna á meðferðarstöðinni hafa
gert könnun á því hvort það séu
yfirleitt sömu læknarnir sent skrifa
upp á þau lyf: „Hins vegar virðist
mér sem það séu mikið til þeir
sömu,“ segir hann. Hvort meðferð-
arstöðin hafi aldrei lagt fram kæru
á hendur þeim læknum svarar
hann: „Nei, við höfum hvorki kært
lækna né verið í því að veiða upp úr
sjúklingunum hverjir hafi gefið
þeim lyfin. Við höfum aldrei talið
að við gegndum sliku eftirlitshlut-
verki.“ Hann viðurkennir þó að
ákveðnir sjúklingar hafi haft greið-
an aðgang að lyfinu Methadon,
sem er eftirritunarskylt lyf, og
læknar á Vogi hafi haft santband
við landlæ’kni vegna þess. „Læknar
eru alltof frjálslyndir með útskrift
iyfja af þessu tagi,“ segir Óttar.
Aótekin ekki í
eftirlitshlutverki
Laugavegs apótek er citt þcirra
apóteka sem bjóða upp á heimsend-
ingarþjónustu á lyfjum. Starfs-
maður þess apóteks var sá sem síð-
astur sá hina látnu á Iífi. Við spurð-
um Rannveigu Einarsdóttur Iyfja-
fræðing þar hvort lyfjaversluninni
væri ekki stætt á að neita að senda
í heimahús mikið magn af lyfjum:
„Nei, það skiptir ekki rnáli hvort
Iyfið er sent heim eða ekki. Lyfinu
er ávísað af lækni og hvort sem
sjúklingur sækir það til okkar eða
fær það sent heim skiptir ekki máli.
Læknir á að dæma ástand konunn-
ar og hann á að standa vörð um
heilsu hennar. Þetta er bara þjón-
usta af okkar hálfu við fólk sem
ekki á heimangengt.“
Hvaða gagn gerir það aö hafa
tölvuvæðingu í lyfjaverslunum?
Getiö þið til dæmis fylgst meö því
hvort sami sjúklingur fær lyf frá
mörgum læknum? „Nei, það getum
við ekki. Við höfum engan rétt á að
grípa inn í lyfjaútskriftir lækna.
Það er engin samtenging milli tölv-
anna í apótekunum og það er nán-
ast ógjörningur að ná þessunt upp-
lýsingum út. Starfsmönnun apótek-
anna er óheimilt að reyna að ná út
upplýsingum um hvað hver og einn
fær af lyfjum, það væri brot á frið-
helgi einkalífsins. Tölvurnar eru
fyrst og fremst notaðar sem lager-
hald. Heimilislæknar geta að vísu
hringt í apótekin og fengið upplýs-
ingar um hvort einhver annar Iækn-
ir hefur skrifað upp á lyf fyrir sjúkl-
ing hans, en við höfum ekki lyfja-
sögu sjúklingsins í höndunum,
langt í frá.“
Nú virðast það vera sárafáir
læknar sem sérhæfa sig í útgáfu
lyfjaseðla af þessu tagi. Ef þið sjáið
að sami læknirinn er óspar á slík lyf
getið þið þá eitthvað gert, til dæmis
kært til landlæknis? „Já, sjálfsagt
gætum við það, en við gerum það
ekki. Það hefur gerst að landlæknir
biður um sérstakt eftirlit á ákveðna
lækna og þá sendum við lyfseðla
frá þeim lækni til embættisins. Aðr-
ir lyfseðlar fara.i sjúkrasamlagið.
Lyfseðlar á öll eftirritunarskyld lyf,
sem álitin eru sérstaklega hættuleg
með tilliti til ávana og fíknar, eru
send til Lyfjaeftirlits ríkisins.“ En
þótt sannað þyki að önnur lyf séu
ávanabindandi flokkast þau ekki
undir þetta? „Þetta þykja hættu-
legri lyf þótt það liggi fyrir að hin
geti verið vanabindandi með lang-
varandi notkun. Lyfseðlar sem
gefnir eru út á eftirritunarskyldu
lyfin eíu sendir í lyfjaeftirlitið og
það þarf leyfi hjá Iandlækni til að
skrifa upp á vissan hluta þeirra
lyfja. “ Ef þið fáiö inn á örfáum
dögum lyfseöil frá sama lækni upp
á fleiri hundruð töflur eins og gerð-
ist í þessu tilviki hvers vegna látið
þið þá landlækni ekki vita? „Tölv-
urnar virka ekki þannig að það
komi viðvörunarmerki. Við þyrft-
um að ná í upplýsingarnar og það er
ekki í okkar verkahring. Við vinn-
um ekki þannig. Við erunt ekki í
neinu eftirliti. Landlæknir og lyfja-
eftirlitið gegna því hlutverki. Land-
læknir hefur yfiruntsjón nteð lækn-
um og lyfjaeftirlitið með lyfjum."
Er vonlaust
að kæra??
Þegar fíkniefnalögreglan hefur
hendur í Itári fíkniefnasmyglara
með nokkur grömm af hassi í far-
teskinu segja flestir fjölmiðlar frá
þeirri frétt. En þegar hámenntaður
maður í hvítum sloppi skrifar ára-