Pressan - 22.06.1989, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 22. júní 1989
9
FÓRNARLAMB LAKNADÓPSINS
ARLEOA FIMM TIL FIMMTAN DAVDSFOLL
AF VÖLDUM LTFJA
segir Guðjón Mognússon oðstoðarlandlæknir
Hvað gerir landlæknisembættið þegar lækn-
ar verða uppvísir að því að skrifa út í stórum
skömmtum róandi lyf og önnur sem auðvelt er
að misnota? Ólafur Olafsson landlæknir er ekki
á landinu og því ekki hægt að bera undir hann
það tilvik sem greint er frá í greininni. Guðjón
Magnússon aðstoðarlandlæknir svarar spurn-
ingum PRESSUNNAR fyrir hönd embættisins:
EFTIR ÖNNU KRISTINE MAGNÚSDÓTTUR MYND: EINAR ÓLASON
„Ég get borið það að mál sem þessi læknir tengist hafa að sjálfsögðu verið
rannsökuð og hann hefur verið varaður við.“
Það virðist Ijóst að það eru
sárafáir læknar sem fara frjáls-
lega með útgáfu lyfseðla á ró-
andi lyf, svefnlyf og önnur lyf
sem margir misnota. Hvers
vegna erú þessir menn ekki
sviptir iæknisleyfi?
„Samkvæmt læknalögum á fyrsta
skrefið að vera það að óskað sé eftir
skýringum þeirra á því hvers vegna
þeir hafi ávísað þessum lyfjum.
Samkvæmt læknalögunum getur
landlæknir lagt til við ráðherra að
læknir sé skyldaður til að skrá sér-
staklega alla lyfjanotkun og gera þá
landlækni grein fyrir því. í lögun-
um er þetta orðað svona: „Land-
læknir hefur almennt eftirlit með
ávísunum lækna á lyf. Lyfjaeftirlit
ríkisins tilkynnir landlækni telji
það rökstudda ástæðu til eftirlits
með ávísunum læknis á ávana- og
fíknilyf. Getur ráðherra, að tillögu
landlæknis, lagt fyrir lækninn að
halda skrá yfir ávísanir og tilefni
notkunar þeirra. Ráðherra ákveður
fyrirkomulag eftirlitsins að fengn-
um tillögum landlæknis og lyfjaeft-
irlits ríkisins. Nær þetta einnig til
eigin nota læknis.“ Það er því alveg
ljóst að löggjöfin ætlast til að það
sé í fyrsta lagi virkt eftirlit og ef
menn skilja ekki alveg tilefni þess
að ávísa svona lyfjum þá er óskað
eftir skýringum, þar með talið sjúk-
dómsgreiningu sjúklings og svo
framvegis. Ef menn telja að læknir
sé að ávisa lyfjum í óhófi ætti að
gera tillögu um það til ráðherra að
viðkomandi læknir haldi skrá yfir
ávísanir og tilefni notkunarinnar.“
En nú flokkast þessi lyf ekki
undir eftirritunarskyld lyf?
„Nei, en þarna er verið að tala
um almcnnt eftirlit með ávísunum
lækna á lyf. Það á við um öll lyf.
Það er líka kveðið á um það í lögun-
um að verði læknir uppvís að þvi að
ávísa sjálfum sér óhóflegu magni
lyfja þá geti ráðherra svipt hann
leyfi. “
Bara ef hann ávísar á sjálfan
sig?
„Þannig er það orðað í lögun-
um.“
Þannig að það er ekki hægt að
svipta mann ieyfi sem áratugum
saman gefur út lyfseðla í óhófi?
„Auðvitað er það hægt. En áður
þarf að vera búið að gera allt sem
hægt er til að draga úr því að hann
geri það svona.“
Dóttir konunnar sem lést hef-
ur tvívegis farið til landlæknis
og lagt fram klögun á einn
lækni. i síðara skiptið voru hún
og bræður hennar spurð hvaða
tilgangi það þjónaði og þeim
boðið að ieggja fram formlega
kæru. Þau leggja ekki í að fara á
móti læknum og kerfinu.
„Ég er náttúrlega algjörlega
ósammála þeirri niðurstöðu þeirra
að það þýði ekki að fara á móti
læknum og kerfinu. Vinnureglurn-
ar eru auðvitað þær, og það er ekki
hægt að hafa þær öðruvísi, að við
verðum að fá formleg erindi til að
geta unnið úr málinu.“
Mundi nægja fyrir þessa
stúlku að benda ykkur á skýrsl-
ur hjá rannsóknarlögreglunni
þar sem skýrt er frá því magni
sem ávísað var út á þessa konu,
sama daginn, 708 töflum?
„Mér finnst það feikilega mikið
magn, ég ligg ekkert á því. En ég
yrði auðvitað að vita frekari deili á
þessu máli og trúi ekki að þessi lyf
séu öll gefin út á sama lyfseðlin-
um.“
Dauðaorsök er sögð innvortis
blæðingar og talið að eitrun frá
lyfjunum hafi veriö meðvirk-
andi. Nægir það?
„Það mundi náttúrlega ekki
nægja því það eru ýmis lyf sem ávís-
að er til sjúklinga sem geta haft
mjög alvarlegar afleiðingar fyrir
heilsu fólks ef þau eru ekki tekin
eftir fyrirmælum læknis. Það er
hægt að drepa sig með lyfjum. í
sambandi við kærumál vegna lyfja
er erfiðast að vita hvort læknir
hefur vísvitandi ávísað lyfjunum
óhóflega, eða hvort hann hefur eitt-
hvað sér til málsbóta. Viðkomandi
sjúklingur getur sagst verða í burtu
í langan tíma og þurfi lyfseðla fyrir
3—4 skipti, en leysir allt út í einu.
Þetta er galli við okkar kerfi. Að
mínu mati gætum við komið í veg
fyrir þetta með því að hafa lyfseðla
sem fólk getur tekið út á í fleiri
skipti með ákveðnu millibili. En
það hefur komið fyrir hjá læknum
að láta sjúkling fá tvo eða fleiri lyf-
seðla á sama lyfið, þá með það í
huga að spara sjúklingnum ferðir ti!
læknisins og fyrir því geta verið
ýmsar ástæður."
En umræddur læknir hlýtur
að vita að konan misnotaöi lyf-
in. Ólafur Grímsson læknir
hafði beðið landlækni að vara
hann við og dóttirin haföi tvíveg-
is rætt við Ólaf Ólafsson land-
lækni. Veistu til þess að eitt-
hvað hafi verið gert i því máli?
„Ég get borið það að það hafa að
sjálfsögðu vérið rannsökuð mál
sem þessi læknir tengist og hann
hefur verið varaður við.“
En það stefnir ekki í að hann
missi læknisleyfið?
„Það er auðvitað spurning um
að það korn komi sem fyllir mæl-
inn.“
Bárust ykkur margar kærur
varðandi lyfjamál i fyrra?
„Nei, það var minnstur hluti
kæranna tengdur lyfjum.“
En beindust þær kærur að
þessum fáu læknum sem al-
þjóð virðist vita að stunda
þessa iðju?
„Það hafa oft í lyfjamálum verið
á lofti nöfn tiltölulega fárra lækna,
og þá sömu læknanna.“
Finnst þér þá ekki alvarlegt að
öll læknastéttin skuli vera sett
undir sama hatt og þessir fáu
menn?
„Jú, mér finnst það að sjálf-
sögðu miður. Hinu er ekki að neita
að það verður ekkert framhjá því
komist að þetta er mjög erfitt svið,
þessi lyfjagjöf. Þó einstaka læknar
geri sig seka um að ávísa lyfjum á
veikum forsendum, þá er hitt ekki
síður algengt að sjúklingar séu
ótrúlega útsmognir i að hafa lyf út
úr læknum.“
Apótekin segja að tölvurnar
þar þjóni nánast eingöngu þeim
tilgangi að vera ,,lager“. Væri
ekki hægt að hindra misnotkun
af þessu tagi ef tölvurnar væru
samtengdar milli apótekanna?
„Ég efast ekki um að tæknilega
væri tiltölulega auðvelt að nota
tölvukerfi apótekanna til að fylgj-
ast með misnotkun lyfja, þ.e.a.s. að
sami sjúklingurinn fái endurtekið
og mjög oft sama lyfið afhent frá
mismunandi læknum. En ég er ekki1
viss um að apótekararnir séu fúsir
til að taka á sig það hlutverk."
Guðjón sagði að í fyrra hefði ver-
ið gerð könnun á notkun róandi
lyfja í samvinnu við Sjúkrasamlag
Reykjavíkur og í kjölfar hennar
hefði stórum hópi lækna verið sent
yfirlit yfir hvernig þeir ávísuðu lyfj-
um í samanburði við meðaltal
lækna í sömu starfsgrein. „Þessum
læknum var bent á að athuga sinn
gang ef þeir lágu langt fyrir ofan
þetta meðaltal og athuga hvort allt
væri með felldu.“
Þýðir þetta að það sé farið aö
heröa eftirlit hér með útgáfu lyf-
seöla á lyf af þessu tagi?
„Já, ég tel það alveg tvímæla-
laust að eftirlitið hafi smám saman
aukist. Það má ugglaust bæta það
enn.“
Geturðu ímyndaö þér hversu
margir lyfseðlar eru gefnir út ár-
lega á þessi lyf hér á landi?
„Þeir skipta tugum þúsunda."
Ög veistu hversu margir látast
árlega af völdum ofnotkunar
lyfja?
„Þorkell Jóhannesson, prófess-
or í lyfjafræði, tók nýlega saman og
birti athugun á dauðsföllum sem
mætti rekja beint til samverkandi
þátta lyfja og áfengis eða eingöngu
til lyfja. Ég hef ekki tölurnar ná-
kvæmlega en það eru örugglega á
hverju ári fimrn til fimmtán dauðs-
föll.“