Pressan - 22.02.1990, Qupperneq 6

6
Fimmtudagur 22. febr. 1990
Undanfarna viku eða svo hefur
verið um fátt meira talað á íslandi
en kynferðisglæpamanninn Stein-
grím Njálsson, sem fyrir
skemmstu var næstum búinn að
fremja enn eitt afbrotið. Því er þó
ekki fyrir að fara að fólk deili um
málið og sé ósammála, heldur virð-
ist þjóðin að þessu sinni einhuga í af-
stöðu sinni. En hvernig ætli fórnar-
lömbum Steingríms Njálssonar og
ættingjum þeirra hafi liðið á síðustu
dögum, þegar ljóst varð að hann
heldur enn uppteknum hætti og leit-
ar á litla grunlausa drengi? Málið
hlýtur að hafa ýft upp mörg gömul
sár hjá þessu fólki.
Síðast var Steingrímur dæmdur
fyrir nauðgun á dreng, sem nú er 16
ára gamall, vorið 1986. Dómur
Hæstaréttar féll í febrúar 1988 og
hljóðaði hann upp á tvö ár; þar af 15
mánaða vistun á viðeigandi hæli.
PRESSAN hafði samband við móður
drengsins, sem þá átti í hlut, og innti
hana eftir viðbrögðum hans og fjöl-
skyldunnar við nýjustu fregnum af
kynferðisafbrotamanninum Stein-
grími Njálssyni.
Gífurlegt áfall
„Við fengum auðvitað sjokk. Það
var gífurlegt áfall að komast að því
að maðurinn skyldi hafa verið laus
úti í þjóðfélaginu, án þess að vera
undir nokkru eftirliti — og þar að
auki hérna í næsta nágrenni við
okkur. Við eigum sjálf sjö ára son og
þegar þetta kom í ljós þakkaði ég
bara Guði fyrir hvað ég hef verið
passasöm með hann og að hann
skyldi hafa sloppið.
Einnig kom þakklæti upp í huga
mér fyrir hlutdeild Svölu Thorlaci-
us lögfræðings, vegna þess hvernig
hún vakti athygli almennings á
þessu máli og hratt af stað umræðu
um það. Það er fyrst og fremst fyrir
hennar tilstuðlan að almenningur
opnaði augun fyrir þessum málum
og vildi ræða þau. Umfjöllun Eiríks
Jónssonar á DV um þetta mál og
myndbirting hans af Steingrími var
umdeild. Það hefur hins vegar sýnt
sig nú að hún var réttmæt og ég
vona að fjölmiðlar verði ófeimnir að
birta myndir af hættulegum síbrota-
mönnum í framtíðinni.
Það er síðan annað mál hve létt-
vægan dóm Steingrímur hlaut fyrir
það, sem hann gerði syni okkar. Við
hreinlega skildum það ekki og
fannst dómskerfið hálfpartinn hafa
okkur að fíflum. Frétt í DV þann 20.
febrúar síðastliðinn um að ríkissak-
sóknari hafi gert mistök, þegar
hann gaf út ákæru á hendur Stein-
grími, rennir enn frekari stoðum
undir að svo sé.“
— Áttirðu von á að heyra fyrr
eða síðar að Steingrímur héldi
uppteknum hætti?
„Já, ég bjóst við þessu; sérstak-
lega með tilliti til dómsins, sem
maðurinn fékk. Þetta er síbrota-
maður, svo það hlaut að koma að
því."
— Hvað finnst þér að yfirvöld
hefðu átt að gera til að koma í
veg fyrir að þetta gerðist?
„Það er nú erfið spurning, þar
sem við höfum ekkert viðeigandi
hæli fyrir svona menn hér á landi.
En auðvitað finnst mér að það hefði
átt að loka manninn inni. Það hlýtur
að hafa verið hægt að hafa hann
undir eftirliti á Kleppi eða á öðrum
slíkum stað. Þar að auki finnst mér
að vönun hefði átt að koma til
greina. Það virðist eina varanlega
lausnin að vana menn af þessu tagi.
Einhvern veginn verður að stöðva
þennan mann.“
Missti traust á kerf-
inu og fylltist von-
leysi
— Hvaða tilfinningar berðu til
þeirra yfirvalda, sem eiga að
halda svona afbrotamanni í
skefjum? Ertu reið út í „kerfið'?
„Já, ég missti allt traust á kerfinu
við að fylgjast með hvernig það tók
á máli sonar míns. Maður fyllist al-
gjöru vonleysi. Það eru jú saklaus
börn, sem verið er að reyna að
vernda, en ekki fullorðið fólk, sem
getur hugsanlega varið sig sjálft. Og
það er ekki eins og við eigum engar
iagagreinar til að styðjast við í þessu
sambandi. í 200. grein hegningar-
laganna segir að hver sá sem á sam-
ræði við barn yngra en 14 ára skuli
sæta fangelsi allt að 12 árum. Það
liggur þess vegna við að manni detti
í hug að Steingrímur sé á einhverj-
um sérsamningi í kerfinu."
— Hvaða tilfinningar hefur þú
í garð Steingríms Njálssonar?
„Ég hef andstyggð á honum.
Hann er í mínum augum hættulegur
glæpamaður, sem ekki á að ganga
laus. Eg get þó ekki sagt að ég hati
hann, en þegar ég hugsa til hans
verð ég alltaf óskaplega uppspennt
og líður alveg ólýsanlega illa. Þessi
reynsla er svo sár.
Ég lít á Steingrím sem sjúkling.
Þetta er veikur maður og ef hann
fengi álíka „köst" og margir aðrir
geðsjúklingar yrði hann lokaður
inni. Geðveiki Steingríms bitnar
hins vegar á litlum börnum og hann
fær að vera eftirlitslaus úti í þjóðfé-
laginu."
Yfirvöld hefðu átt
að vara okkur við
— Hvernig varð fjölskyldunni
við að heyra að Steingrímur
væri laus aí sænska hælinu á
síðasta ári?
„Viðbrögð okkar urðu þau að við
urðum hrædd. Við lifðum í ótta, því
við vissum ekki hvað hann vissi
mikið um okkur og það skapaði af-
skaplega mikið óöryggi. Við höfum
ekki hugmynd um hvort Steingrím-
ur veit hver við erum og hvar við
eigum heima. Stundum hef ég feng-
ið hræðsluköst, gætt þess vandlega
að húsið sé læst og nánast sett
drengina mína í stofufangelsi. Hvað
veit ég nema maðurinn mæti hérna
á tröppurnar einn daginn! Þetta er
auðvitað móðursýki, en það er bara
erfitt að ráða við þessar tilfinningar.
Við vissum hins vegar ekki að
Steingrimi hefði verið sleppt fyrr en
maðurinn minn sá hann fyrir tilvilj-
un úti á götu skammt frá heimili
okkar. Mér finnst það mjög bagalegt
sambandsleysi af hálfu yfirvalda að
láta okkur ekki vita. Vara okkur
við. . .
Það sama var upp á teningnum,
þegar við kærðum manninn á sín-
um tíma. Við vorum kölluð í yfir-
heyrslu og síðan ekki söguna meir.
Aldrei var haft samband við okkur
og við látin vita hvaða meðhöndlun
málið fékk. Það er eins og þessir
herrar þurfi ekki að hafa samband
við þolendur glæpanna. Við þurft-
um líka sjálf að borga allan lögfræði-
kostnað og strákurinn var heldur
ekki boðaður í neina sálfræðimeð-
ferð, sem ætti að sjálfsögðu að ger-
ast sjálfkrafa.
Þetta kalla ég algjört sinnuleysi yf-
irvalda. Að láta okkur ekki heyra
eitt einasta orð um gang málsins."
Sálfræðingurinn
hafði aldrei sam-
band
— Fékk drengurinn alls enga
sálfræðilega meðferð eftir at-
burðinn?
„Hann var sendur í læknisrann-
sókn daginn eftir atburðinn og okk-
ur var síðan sagt að haft yrði sam-
band við hann frá Geðdeiid barna
við Dalbraut og hann kallaður í við-
tal við sálfræðing. Það gerðist hins
vegar aldrei!
Svona er kerfið meingallað og
það getur haft gífurlega alvarlegar
afleiðingar í þeim tilvikum, þegar
foreldrar hafa annaðhvort ekki
rænu á því eða ráð á því að senda
barnið sitt til sálfræðings. Þá hefði
skaðinn getað orðið varanlegur og
mun meiri en ella þyrfti að vera.
Við hjónin sendum strákinn strax
til sálfræðings og ég tel það hafa
bjargað honum algjörlega. Það við-
urkenna allir hve mikilvægt það er
að fórnarlömb kynferðisafbrota-
manna fái að vinna strax úr áfallinu.
Og það er ekki nóg að hafa það
skrifað einhvers staðar á blaði. Það
verður að framkvæma hlutina!"
Félagslyndur fyrir
atburðinn, en fer
nú sjaldan út á
kvöldin
— Hvaða áhrif hafði það á líð-
an drengsins að vita af Stein-
grími lausum og liðugum?
„Honum brá mjög mikið við þá
vitneskju og þegar í Ijós kom að
Steingrími hafði verið útvegað hús-
næði hér í nágrenninu fylltist strák-
urinn enn meiri óhugnaði. Hann
skilur að vonum ekkert í því hvernig
yfirvöld létu sér detta í hug að koma
manninum fyrir í næsta nágrenni
við heimili okkar.
Líðan drengsins er núna á þann
veg að hann neitar að lesa um Stein-
grím í blöðunum eða hlusta á fréttir
af þessu í útvarpi eða sjónvarpi.
Hann gengur út úr herberginu, ef
eitthvað er fjallað um mál Stein-
gríms."
— Finnst þér hann hafa breyst
eitthvað við þessa lífsreynslu?
„Hann hefur gert það. Hann fer
t.d. mjög lítið út og aldrei á skóla-
böll, þó hann hafi verið afar félags-
lyndur áður en þetta gerðist. Eigin-
lega fer hann nánast aldrei út á
kvöldin.
Samt sem áður hefur hann verið
heppinn, því hann á sér áhugamál
og honum gengur þokkalega í skól-
anum, en svona lífsreynsla kemur
oft niður á námi og öðru."
Gleymum aldrei en
reynum að lifa eðli-
legu llfi
— Hvað með líf fjölskyldunnar
almennt eftir þennan atburð fyr-
ir þremur árum?
„Við reynum auðvitað að lifa
áfram eðlilegu lífi, þó það hafi haft
ólýsanleg áhrif á okkur öll. Og þessi
atburður gleymist engum í fjöl-
skyldunni. Svo mikið er víst. Við
munum hvert einasta smáatriði frá
þessu kvöldi.
Upphaflega var málið rætt mjög
ítarlega, en síðan var þetta um-
ræðuefni ekki á dagskrá hjá okkur
fyrr en Steingrímur komst aftur í
fréttirnar núna um daginn.
Eldri synir okkar eru hins vegar
mjög mikið litaðir af þessari lífs-
reynslu. Þetta er þeim alltaf ofarlega
í huga, ef einhverjir síbrotamenn
eru til umræðu í fjölmiðlum eða
annars staðar. Það þurfa ekki einu
sinni að vera kynferðisafbrota-
menn. . . Þá hrekkur ávallt upp úr
þeim eitthvað um „þetta helvítis
kerfi' eða „andstyggilega þjóðfélag,
þar sem aldrei er neitt gert í málun-
um" eða annað í þeim dúr. Þeir eru
greinilega fullir haturs og biturleika,
þó við hjónin reynum að fá þá til að
slaka á. En þetta eru ungir strákar á
tvítugsaldri, sem eiga erfitt með að
sætta sig við ástandið. Það er erfitt
að útskýra fyrir þeim hvernig rétt-
lætið virkar í þessu þjóðfélagi.
Ég finn líka að ég set meiri hömlur
á sjö ára son minn en hollt er. Ég
hleypi honum ekkert einum út,
nema í garðinn í kringum húsið þar
sem ég get fylgst með honum. Barn-
ið hefur ekki gott af þessu uppeldi,
en ég er svo lituð af fyrri reynslu
með bróður hans að það er erfitt að
ráða við þetta."
Lögreglan stóð sig
með sóma
— Getur fólk eitthvað gert til
að minnka líkurnar á að menn
eins og Steingrímur geri börn-
um mein?
„Ja, það er náttúrulega unnið
heilmikið fyrirbyggjandi starf í skól-
um og á dagheimilum. Krökkum er
kennt að bera virðingu fyrir eigin
líkama, tala ekki við ókunnuga
menn og annað í þeim dúr. En mér
finnst þetta ekki nóg. Það þarf
meira að koma til.
Ég heyrði í sjónvarpinu að nauð-
synlegt væri að mennta lögreglu-
menn betur til þess að takast á við
svona mál. í okkar tilviki var lög-
reglan hins vegar eini opinberi aðil-
inn, sem stóð sig með sóma. Þegar
að „kerfinu" kom brást síðan allt
meira eða minna."
Út I hött að tala um
skort á blíðu
— I viðtali dægurmálaútvarps-
ins á rás 2 við fulltrúa Kvennaat-
hvarfsins kom fram sú skoðun
konunnar að börn, sem ekki
fengju næga blíðu heima hjá sér,
yrðu frekar fórnarlömb kyn-
ferðisafbrotamanna en aðrir
krakkar. Og dagskrárgerðar-
maðurinn bætti því síðan við að
þetta gætu t.d. verið börn ein-
stæðra foreldra. Hvernig varð
ykkur hjónunum við að heyra
þessa skoðun?
„Okkur fannst þetta algjörlega út
í hött. Sonur okkar var t.d. að rukka
fyrir DV, þegar hann lenti í klónum
á Steingrími Njálssyni. Maðurinn lét
eins og hann væri að ná í peninga
og bauð stráknum að koma inn í
ganginn og bíða. Drengurinn okkar
var auðvitað grandalaus, enda alinn
upp í kurteisi, og kom inn í gættina.
Þar með var hann kominn inn og þá
beitti Steingrímur hann ofbeldi, svo
skortur á blíðu kemur alls ekkert
inn í myndina.
Mér finnst gróft af fólki að setja
fram svona kenningar, því í þessu til-
viki er t.d. um hreina árás að ræða
en ekki að barnið hafi laðast að af-
brotamanninum."
„Við liföum í ótta eftir að við komumst fyrir tilviljun að því Steingrím-
ur Njálsson gekk aftur laus í þjóöfélaginu. Við vissum ekki hvað hann
vissi mikið um okkur og það skapaði afskaplega mikið óöryggi. Við
höfum ekki hugmynd um hvort hann veit hver við erum og hvar við
eigum heima ..
Lögreglan var eini opin-
beri aðilinn, sem stóð sig
með sóma i okkar tilviki.
Synir okkar eru ffullir hat-
urs og biturleika. Það er
erffitt að útskýra fyrir þeim
hvernig réttlætið virkar i
þessu þjóðfélagi.
Eg hleypi yngsta syni mín-
um aldrei einum út.
Okkur var sagt að hafft yrði
samband við drenginn ffrá
Geðdeild barna við Dal-
braut, en það gerðist aldr-
ei.
Hvað veit ég nema maður-
inn mæti hér á tröppurnar
einn daginn!