Pressan - 22.02.1990, Page 23

Fimmtudagur 22. febr. 1990
23
vonda stjúpa
nútímans?
í hugum sumra eru lögfræðingar menn sem af
einskærum skepnuskap taka að sér að innheimta
skuldir fólks og núa gjarnan saman höndum af
ónægju takist þeim að fara illa með nóungann.
Sumir segja að lögfræðingar séu nokkurs konar
„vond stjúpa" nútimans. En slíkar alhæfingar eru
væntanlega út í hött, í fyrsta lagi vegna þess að
einungis hluti löglærðra manna starfar við inn-
heimtustörf og þó að í þeim hópi leynist eflaust
misjafn sauður eru þeir vísast jafnóltkir og þeir eru
margir.
Viðtal við Kristin Kolbeinsson, viðskiptafræðing hjá Gátun hf.
Engin ígrundun
Hver kannast ekki við að hafa einn góðan veður-
dag, gjarnan fyrsta dag i nýjum mónuði, vaknað
upp við þann vonda draum að eiga ekki fyrir skuld-
um? Hvort það er vegna óskynsamlegrar róðstöf-
unar peninganna sem fyrir hendi eru, of mikilla
fjórfestinga, óvæntra ófalla eða einhvers annars
er vissulega misjafnt, en víst er að í öllum tilfellum
er tilfinningin slæm og orsakar mikla vanlíðan!
En hvað er til ráða? Er t.d. skyn-
samlegt fyrir fólk að leita til sér-
fræðinga á borð viö viðskipta-
fræðinga og falast eftir aðstoð?
Borgar sig að framlengja þetta lán-
ið eða hitt, og hvað þarf að borga
mikla vexti af tilteknu láni í tiltek-
' inn tíma?
Kristinn Kolbeinsson, viðskipta-
fræðingur hjá Gátun hf., er einn
þeirra sem aðstoða fólk við skipu-
lagningu fjármála sinna, ráðleggja
því í sambandi við lánamál, íbúða-
kaup og þar fram eftir götunum.
PRESSAN leitaði svara hjá honum
varðandi þessi mál.
Vantar öll plön
„Það virðist vera að fólk geri al-
mennt engin plön hvað varðar
fjármálin, að minnsta kosti er það
svo um fiesta þeirra sem til okkar
leita. Þar af leiðandi eru flestar
fjárfestingar þessa fólks mjög
óraunhæfar, jafnvel þó að þær séu
ekki stórkostlegri en kaup á ein-
hverjum heimilistækjum eða hús-
búnaði. Það virðist líka lengi vera
hægt að velta hlutunum áfram
með nýjum lánum sem tekin eru
án þess að gengið sé úr skugga um
að greiðslubyrðin verði ekki of
þung," segir Kristinn.
„Mestu erfiðleikarnir sem við
verðum vör við hér tengjast hús-
næðisöflun fólks sem er að leggja
í slíkar fjárfestingar í fyrsta sinn.
Það heldur af stað án nokkurs eig-
infjár, fær húsnæðisstjórnarlán,
lífeyrissjóðslán, bankalán o.þ.h og
spennir bogann svo hátt að það á
ákaflega erfitt með að verjast
áföllum af nokkru tagi. Ef þetta
fólk svo missir t.d yfirvinnuna,
eins og verður æ algengara, lenda
lánin meira og minna í vanskilum
og ekki er brugðist nógu skjótt við
breyttum aðstæðum."
Aðstoð fyrirfram
— I hvaða formi er æskileg-
ast að aðstoð sé?
„Sú aðstoð sem við veitum fólki
ætti í rauninni að eiga sér stað fyr-
irfram. Það er áður en fólk hefst
handa við fjárfestingar af nokkru
tagi. Það er hins vegar svo sjald-
gæft að slíkt gerist að ég man ein-
ungis eftir einu tilfelli. Þar var um
að ræða mann sem var að fara að
kaupa íbúð. Þegar ég fór að fara
yfir mál hans kom fljótlega í ljós
að hann hafði augastað á alltof
stóru húsnæði, miðað við fjár-
hagslega getu. Það varð því úr að
hann byrjaði smærra og honum
vegnar ágætlega í dag.
Þær grunnupplýsingar, sem við
vinnum eftir við greiðsluáætlanir
\\ 1::A.
„Mestu erfiðleikarnir sem við
verðum vör við tengjast hús-
næöisöflun fóiks sem er að
leggja í slíkar fjárfestingar í
fyrsta sinn." Kristinn Koibeins-
son.
fyrir þá sem til okkar leita, eru
skattframtalið. Þar eiga að koma
fram allar upplýsingar um tekjur
fólks sem og lán sem það er að
borga af, hvort sem um er að ræða
lán vegna húsnæðiskaupa eða ein-
hvers annars. Við gerum áætlanir
miðað við hugsanlega þróun
launamála i landinu, setjum upp
greiðsluáætlun og fáum fram ráð-
stöfunartekjur. Við metum þvi
næst föst útgjöld eins og afborgan-
ir og vexti næsta árs og tökum fyr-
ir breytileg útgjöld svo sem mat og
fleira. Ef til vill sjáum við á þessu
stigi málsins að fólki nægi að spara
við sig í matarkaupum og ýmissi
annarri eyðslu þar sem hægt er að
spara.
Ef dæmið gengur ekki upp á
einu ári gerum við áætlanir til
lengri tíma, tökum jafnvel inn í
dæmið skuldbreytingar og vaxta-
byrði samfara þeim. Það er lengi
hægt að fá lánum breytt ef sýnt er
fram á ákveðin raunhæf og skyn-
samleg plön og hlutirnir eru ekki
komnir í óefni. Þess vegna er það
mjög brýnt að fólk komi ekki of
seint til okkar, þó vissulega sé
betra seint en aldrei."
Áætlanir samfara
skattframtali
„í rauninni væri albest að gera
áætlanir um greiðslur á árinu sam-
fara skattframtalinu hverju sinni,
því þá eru öll gögn fyrir hendi
hvort sem er. Ég tel brýnt fyrir fólk
að fá ráðgjöf sérfræðinga ef það
hyggst fara út i íbúðarkaup eða
álíka fjárfestingar, því þessir hlutir
geta reynst flóknari en þeir virðast
vera."
— Eru þeir sem til ykkar
koma á einhverju ákveðnu ald-
ursbili og er jafnvel um stétta-
skiptingu að ræða?
„Sá aldur sem mér finnst vera
einkennandi er á bilinu 25—35
ára, úr öllum geirum þjóðfélags-
ins. Mér finnst launamismunur
þessa fólks heldur ekki vera mikill
og tekjurnar virðast mér sjaldnast
fara niður fyrir 100.000., a.m.k.
ekki þegar báðir aðilar vinna úti.
Ég vil meina að fólk lendi í þess-
ari aðstöðu, ekki vegna kæruleys-
is heldur miklu frekar vegna þess
að málin eru ekki nógu vel ígrund-
uð. Kannski er málið það að þeir
kærulausu sjái enga ástæðu til
þess að koma skipulagi á mál sín!“
— Hvaða ráðleggingar áttu
handa fólki sem vill hafa skipu-
lag á málum sínum og losna
þar með við ýmsa kvilla, líkam-
lega, andlega og félagslega,
sem þessari óáran fylgja?
„Að skipuleggja fjármál sín vel
og fá aðstoð við það. Leiti fólk að-
stoðar fær það útreikninga miðað
við nokkrar ólikar aðstæður, t.d.
er ein útgáfan miðuð við launa-
þróun A og verðbólguþróun C,
vaxtaþróun B og þar fram eftir
götunum. Önnur getur hins vegar
miðað við launaþróun B, verð-
bólguþróun A og vaxtaþróun C og
sú þriðja verið enn öðruvísi upp-
byggð. Þannig getur fólk brugðist
við mismunandi aðstæðum.
Ég tel líka mjög mikilvægt að
fólk eigi sér einhvern varasjóð, þó
hann sé ekki endilega neitt óskap-
lega digur, því með því er hægt að
verjast óvæntum skakkaföllum
eins og minni vinnu, skemmdum
bíl o.þ.h. án þess að fjármál fjöl-
skyldunnar fari öll úr skorðum."
Lögheimtan heitir fyrirtæki i
Reykjavík sem meðal annars tek-
ur að sér að innheimta skuldir sem
ekki hafa fengist greiddar eftir
venjulegum leiðum.
Bjarni Þór Óskarsson er einn
þeirra lögfræðinga sem þar starfa
og hann var fyrst spurður hvort
það væri útilokað mál fyrir þann
sem skuldaði að komast að sam-
komulagi um greiðslu skuldarinn-
ar, þannig að ekki þyrftu að koma
til harðar aðgerðir eins og fjárnám
eða gjaldþrot?
„í fyrsta lagi er rétt að ítreka það
að við erum að vinna fyrir um-
bjóðendur okkar, þ.e. kröfuhafa.
Það fer því alfarið eftir afstöðu
hans hvort hægt er að skipta
greiðslum þannig að skuldarinn
verði ánægður. í hverju og einu til-
felli fyrir sig ráðleggjum við kröfu-
höfum samkvæmt bestu vitund og
það þarf alls ekkert að vera að það
sé honum til góðs að fara að vilja
þess sem skuldar. Það má ekki
gleyma því að skuldir koma ekki
til okkar kasta nema vegna þess
að loforð hafa brugðist, greiðsla
hefur ekki borist á réttum tima.
Ymist reynum við að ná sáttum
við fólk eða þá að við þurfum aö
láta málin fá dóm. Jafnvel þó að
samkomulag takist um skiptingu
skuldarinnar getum við ekki lán-
að fólki nema í mesta lagi í 2—6
mánuði, vilji það fá lengra lán
verður það að snúa sér til aðila
sem slíka starfsemi stunda, þ.e. út-
lán.
Hvert mál fyrir sig er skoðað.
Geti skuldari boðið upp á veð fyrir
skuldum sínum og góða ábyrgðar-
menn horfir málið vissulega öðru-
vísi við en ef hann getur einungis
boðið upp á sitt eigið loforð."
Reynum að taka vel
ó móti öllum
„Þó að þessar aðferðir sem ég
hef lýst kunni að hljóma svolítið
harðneskjulega reynum við
hverju sinni að taka vel á móti
þeim sem til okkar koma. Það sem
hins vegar liggur alveg Ijóst fyrir
hverju sinni er það að lögfræðing-
ar sem slíkir hafa ekkert sjálfstætt
vald til að gefa eftir skuldir eða
hluta þeirra. Þjóðfélag okkar er
þannig uppbyggt að það stendur
vörð um hag kröfuhafanna og að-
stoðar þá við að ná sínu fram.
Þrátt fyrir þessa staðreynd er ekk-
ert endilega víst að greiðsla náist
frekar með harkalegum aðgerð-
um, þ.e. eins harkalegum og lög
leyfa, og það höfum við í huga
hverju sinni."
— Þeir sem verða fyrir því að
skuldir þeirra lenda í höndum
lögfræðinga kvarta gjarnan
sáran undan þeim háu upp-
hæðum sem bætast við skuldir
þeirra um leið og þið hafið
fengið málið til meðferðar.
Hverju sætir þessi háa verð-
lagning?
„Það er alveg rétt að um leið og
skuldin kemur til okkar kasta
leggst á hana ákveðinn kostnaður.
Þessi kostnaður er að stórum
hluta til fastur og því er hann hlut-
fallslega mestur þegar um litlar
upphæðir er að ræða. Þær eru því
oft og tíðum fljótar að tvö- og jafn-
vel þréfaldast í meðförum okkar.
Af þessum sökum er mjög sorglegt
að sjá fólk missa fjölda smáupp-
hæða í lögfræðinga og þessar
smáupphæðir verða að illkljúfan-
legum vandamálum."
Ungt fólk gjaldþrota
„Það er að sama skapi grátlegt
að fylgjast með fjölda ungs fólks
lenda í gjaldþrotaskiptum vegna
einhverra smáupphæða. í flestum
slíkum tilfellum reynum við að ná
samkomulagi um greiðslu skuld-
anna, því þetta er gjarnan fólk
sem á eftir að kaupa húsnæði og
annað slíkt og má því alls ekki við
því, að á það sé öllum hurðum
lánastofnana lokað, eins og gerist
við gjaldþrot.
Jafnvel þó að við höfum stund-
um samúð með skuldurunum þá
verðum við hverju sinni að gera
allt sem í okkar valdi stendur til að
ná fram greiðslu og þjóna þannig
viðskiptavinum okkar, kröfuhöf-
Hr. Kærulaus,
Hr. Óheppinn og
Hr. Krimmi
„Það eru einkum þrjár mann-
gerðir sem lenda með mál sín í
lögfræðingum. Það eru þeir sem
hafa verið kærulausir með fjármál
sín, ekki gert nein plön og hafi þau
verið gerð þá hafa þau ýmist verið
óraunhæf eða alls ekki verið farið
eftir þeim. Svo eru þeir sem hafa
verið óheppnir, eitthvað óvænt
hefur komið upp á sem þeir hafa
engan veginn ráðið við, og því
koma málin til okkar afgreiðslu.
Síðast eru svo þeir sem flokka má
undir fjárglæframenn, fólk sem
svífst einskis og er gjarnan búið að
koma fjölda fólks í vandræði
löngu áður en það sjálft þarf að
blæða fyrir framferðið.
Þegar við fáum mál til meðferð-
ar erum við oftast fljót að sjá
hvaða hópi viðkomandi tilheyrir
og því er ekki að neita að máls-
meðferðin getur að nokkru leyti
mótast af því."
Lónarðu nafnið þitt?
„Mig langar að brýna fyrir fólki
þá áhættu sem það tekur með því
að lána öðrum nafn sitt á skulda-
viðurkenningar, t.d. víxla eða
skuldabréf með sjálfskuldar-
ábyrgð. Það er alltof algengt að
fólk geri sér ekki nokkra grein fyr-
ir því hvaða ábyrgð fylgir því að
skrifa upp á fyrir aðra og í stuttu
máli sagt þá ertu með þeirri að-
gerð að lofa því að greiða viðkom-
andi upphæð þegar hún gjaldfell-
ur!
Fólk virðist heldur ekki gera sér
grein fyrir því að komi til vanskila
er ekkert sem segir að fyrst verði
gengið að þeim aðila sem til skuld-
arinnar stofnaði. Þvert á móti er
oftast leitað á þau mið þar sem
mestar líkur eru á að greiðsla fáist
án umfangsmikilla innheimtuað-
gerða! Þannig er frekar gengið að
ábyrgðarmanni eða ábekingi ef
sýnt þykir að hann sé frekar borg-
unarmaður fyrir skuldinni en sá
sem stofnaði til hennar. Þess
Frh.
i