Pressan - 15.11.1990, Qupperneq 23

FIMMTUDAGUR PRESSAN 15. NÓVEMBER
23
S.ÞÓR
eigin stað í Reykjavík, Gay-bar á
hæðinni fyrir ofan veitingahúsið á
Laugavegi 22. Sá staður komst í
fréttirnar í haust þegar lögreglu-
stjóraembættið lokaði honum
vegna ónógra eldvarna, þó að
þarna hefði verið veitingastaður í
fjöldamörg ár. Lögreglan bar fyrir
sig erlenda skýrslu þar sem segir að
hommar og lesbíur séu afbrýðisam-
ari og óstöðugri í tilfinningamálum
en aðrir. Því sé hættara við að þau
kveiki í en annað fólk.
FYRSTI HOMMINN ÚT ÚR
SKÁPNUM
Þetta er kannski lýsandi fyrir þá
fordóma og ofsóknir sem hommar
og lesbíur hafa mátt þola frá alda-
öðli. Hörður Torfason fékk að kenna
á þeim þegar hann kom, fyrstur ís-
lenskra homma, út úr skápnum á
prenti en viðtal við hann birtist í
Samúel árið 1975.
„Ég var búinn að vera erlendis og
hafði kynnst öðrum viðhorfum,"
segir Hörður. „Á íslandi átti að
drepa mann fyrir að vera hommi.
Menn voru lamdir sundur og sam-
an, það voru rústaðar íbúðir og það
var óhugnanlegt ástand. Ég var
heppinn því ég var í klíku og var dá-
lítið frægur. Það var því klappað á
bakið á mér sagt að ég væri okey.
Það sorglega var hins vegar að
hommarnir sjálfir voru næstum því
sammála fordómunum. Þess vegna
lét ég taka við mig viðtalið."
Hörður sagði að þetta viðtal hefði
verið mikil fórn. I kjölfar þess flúði
hann land en kom aftur um þremur
árum síðar og stóð ásamt öðrum að
stofnun Samtakanna 78.
Það voru þó ekki fyrstu samtök
homma og lesbía því áður hafði fé-
lagsskapurinn Iceland Hospitality
verið starfræktur, en það var félags-
skapur sem stuðlaði að kynnum
homma. Samtökin 78 berjast hins
vegar jafnframt fyrir réttindum
samkynhneigðra á opinberum vett-
vangi.
100 FÉLAGAR í SAMTÖKUNUM
í dag eru um 100 félagar í Samtök-
unum 78 en félagatala þeirra hefur
nánast staðið í stað nokkur undan-
farin ár. Það kemur kannski mörg-
um á óvart því hommar og lesbíur
hafa orðið töluvert meira áberandi í
bæjarlífinu á undanförnum tveimur
til þremur árum. Það er æ algeng-
ara að samkynhneigðir fari ekkert í
felur með hneigðir sínar.
Þorvaldur Kristinsson segir að
auk um 100 félagsmanna sinni sam-
tökin um 200 til 300 öðrum homm-
um og lesbíum sem þó eru ekki fé-
lagar. Bæði hefur þetta fólk sam-
band við samtökin í símatíma þeirra
og kemur á fundi þeirra og skemmt-
anir.
KVENMANNSLEYSIÐ í SÖGUM
SR. FRIÐRIKS
Fyrir fáeinum árum kom út bókin
íslenskar barnasögur eftir Silju Að-
alsteinsdóttur og vakti hún óvenju-
lega harkaleg viðbrögð. Að nokkru
leyti komu þessi viðbrögð fram á
prenti, meðal annars í grein sr. Bolla
Gústavssonar í Laufási: Ég skal mála
allan bæinn rauðan, en þó fyrst og
fremst í samtölum manna og sím-
hringingum heim til Silju.
Ástæðan var kafli hennar um
barnasögur sr. Friðriks Friðriksson-
ar, stofnanda KFUM. I honum segir
meðal annars:
„Eitt vekur athygli umfram annað
í þessari bók og það er kvenmanns-
leysi hennar. Knattspyrnumennirnir
eru allir komnir á giftingaraldur.
Kaupmannssonurinn Clarens er
yngstur, sautján átján ára. En þeir
virðast ekkert samband hafa við
stúlkur. Raunar virðast engar stúlk-
ur búa í Watertown og væri illt ef
satt reyndist. Einu sinni er minnst á
konu. „Ég hef fengið mömmu til að
gefa okkur kaffi einu sinni í viku,"
segir einn ungu mannanna.
Þessi kynfælni er megineinkenni
á öllum bókum sr. Friðriks. Þær
fjalla allar um feður og syni, karl-
menn og karlmannaveröld, enda
eru þær ætlaðar drengjum til lestrar
eins og höfundur segir í eftirmála að
sögunni af Hermundi Jarlssyni."
Síðar í kaflanum segir Silja:
„Þá er talsvert um það hér og í
öðrum bókum sr. Friðriks að karl-
menn láti vel hver að öðrum."
Margir lásu út úr þessum texta að
Silja væri að væna sr. Friðrik um
samkynhneigð. Sr. Friðrik er nánast
heilagur maður á íslandi og því
kannski skiljanlegt að þessu væri
ekki tekið hávaðalaust. Meðal ann-
ars var mikið hringt heim til Silju og
fékk hún að heyra það óþvegið.
SKEIFA INGIBJARGAR
Þessi saga af sr. Friðrik leiðir okk-
ur aftur að hommunum sem fóru í
skápinn um 1200 og komu ekki út
aftur fyrr en 1975.
Eins og flestir kúgaðir minnihluta-
hópar hafa hommar og lesbíur reynt
að finna sig í sögunni. Það getur
reynst erfitt þar sem samkynhneigð
hefur verið tabú í árhundruð og þeir
menn sem hafa verið grunaðir um
hana óhikáð verið teknir af lífi. Það
er því ekki furða þó að hommarnir
hafi ekki skilið eftir sig mörg spor í
sögunni. Hommar, lesbíur og
áhugamenn um frávik í kynlífs-
hegðun hafa því þurft að spá í per-
sónusögu manna og reyna að ráða í
kynlífshegðun viðkomandi.
Einn afrakstur slíkrar athugunar
er söngleikur Benónýs Ægissonar,
Skeifa Ingibjargar. Þar er látið að því
Iiggja að Jón Sigurðsson forseti hafi
verið samkynhneigður og það sé
ástæðan til þess að Ingibjörg kona
hans sé svo fýld á öllum myndum.
Menn hafa því ekki veigrað sér
við að heimfæra samkynhneigð yfir
á helstu mikilmenni íslandssögunn-
ar. Með nánari rannsóknum, og
kannski ábyggilegri, munum við
sjálfsagt fá að heyra um hvað kom
fleiri stórmennum í gegnum nóttina
á komandi árum.
Gunnar Smári Egilsson