Pressan - 01.08.1991, Blaðsíða 7

Raðsmíðaskipin
FIMMTUDAGUR PRESSAN 1. ÁGÚST 1991
7
LEIBJA KVOnNN
A HALFVRBIOG
FA SKIPIN AN
AFBORGANAl
Ætla má að Ríkisábyrgðasjóður hafi
tapað um einum og hálfum milljarði
króna á raðsmíðaskipunum svokölluðu.
Um leið var útgerðum þeirra tryggður
mjög ódýr kvóti og afborgunarskilmálar
sem teljast mega einstœðir
Þeir útgerdarmenn sem keyptu raðsmíðaskipin svo-
kölluðu á sínum tíma virðast hafa gert ákaflega hagstæð
kaup á kostnað Ríkisábyrgðasjóðs. Það felst í því að skip-
in voru seld á ótrúlegum kjörum, sem tryggja útgerðar-
mönnunum ódýran kvóta og nánast ókeypis fiskiskip.
Uppreiknað verð skipanna er nú um 410 milljónir króna
en fyrir þau greiða útgerðarmennirnir 13 milljónir á ári
eða um 7% af aflaverðmæti. Ef aðeins væri reiknaður út
kvóti skipanna væri hægt að fá um 30 milljónir fyrir
hann í leigu. Kostnaður vegna smíði skipanna er nú upp-
reiknaður um 1.640 milljónir króna, sem Ríkisábyrgða-
sjóður verður ennþá að greiða af.
Hefur PRESSAN heimildir fyrir því
að áætlað aflaverðmæti Hafþórs,
sem nú heitir Skutull ÍS, sé um 180
til 190 milljónir króna. Virðist óhætt
að yfirfæra þá tölu á raðsmíðaskip-
in.
ÓTRÚLEG AFBORGUNARKJÖR
Eins og sést af þessari upptaln-
ingu voru skipin á milli fjögur og
fimm ár í smíðum og urðu að lokum
„mun dýrari en nokkurn óraði fyr-
ir“, eins og einn úr skipasmíðaiðn-
aðinum orðaði það. Dýrast varð síð-
asta skipið, Jöfur, sem selt var Jarli
hf. í Keflavík. Innan árs var það selt
Jöfur KE-17 við bryggju, en hann var síðastur raðsmíðaskipanna. Um leið var
hann síðasta verkefni Stálvíkur í Garðabæ, en smíði hans tók óhemjulangan
tíma.
Skipin sem hér um ræðir eru rað-
smíðaverkefni sem ráðist var í án
fyrirframsölu í framhaldi af „Sam-
starfsverkefni um hönnun og rað-
smíði fiskiskipa", sem Félag dráttar-
brauta- og skipasmiða stóð fyrir á
árunum 1980—^81. í upphafi var
smíðaður ísfisktogarinn Hafnarey
SU, sem afhentur var í mars 1983. í
framhaldi af því var ákveðið að
smíða fjögur skip sömu tegundar og
var ákvörðunin meðal annars tekin
af Hjörleifi Guttormssyni, þáverandi
iðnaðarráðherra. Var með þessu
ætlunin að tryggja skipasmíða-
stöðvunum verkefni og smíða um
leið ódýr skip. Það var ríkissjóður
sem tók ábyrgð á verkefninu.
LÁGU HÁLFKÖRUÐ í TVÖ ÁR
Skömmu eftir að smíði skipanna
hófst var kvótakerfið sett á og um
leið brast grundvöllur fyrir verkinu,
þar sem skipin fengu engan kvóta.
Var smíðinni hætt og hófst hún ekki
fyrr en 1985 þegar samþykkt hafði
verið að úthíuta skipunum kvóta.
Lágu þau því hálfköruð í skipa-
smíðastöðvunum í tvö ár.
Þegar vinna við smíði skipanna
hófst aftur var teikningum breytt
mjög mikið og ákveðið að smíða
rækjutogara með möguleikum fjöl-
veiðiskipa. Skipasmíðastöð Þorgeirs
& Ellerts á Akranesi smíðaði Gissur
ÁR og var hann afhentur í mars
1987. Hjá Slippstöðinni hf. á Akur-
eyri voru smíðuð tvö skip, Oddeyrin
EA, sem afhent Vcu- í mars 1986, og
Nökkvi HU, sem afhentur var í
febrúar 1987. Síðasta skipið í röð-
inni var síðan Jöfur KE-17, sem
smíðaður var í Stálvík í Garðabæ og
afhentur 28. júlí 1988. Skipin voru
þó öll boðin til söiu á svipuðum tíma
undir umsjón starfsmanna fjármála-
ráðuneytisins og Ríkisábyrgðasjóðs.
Til að selja skipin var settur á þau
kvóti sem miðað við kvótaárið 1990
nam 715 þorskígildum. Þegar togar-
inn Hafþór var seldur í fyrra frá Haf-
rannsóknastofnun var settur á hann
sami kvóti og raðsmíðaskipin fengu.
Muggi hf., sem er í eigu sömu aðila
og eiga rækjuverksmiðjuna Meleyri
hf. á Hvammstanga. Muggur hf.
mun hafa yfirtekið kaupsamning-
inn.
Eftir því sem næst verður komist
var söluverð Jöfurs 285 milljónir,
sem er langt undir þeim kostnaði
sem smíði þess hafði í för með sér.
Var því þá þegar haldið fram að Rík-
isábyrgðasjóður hefði orðið að taka
á sig hátt í 200 milljónir króna í
tengslum við smíðina á Jöfri.
Fyrir Gissur ÁR voru borgaðar
177 milljónir árið 1986 að sögn Unn-
þórs Halldórssonar, útgerðarmanns
Gissurar. Skipasmíðastöð Þorgeirs &
Ellerts fékk þó mun meira og mun
Ríkisábyrgðasjóður hafa greitt mis-
muninn. Eftir því sem komist verður
næst nam mismunurinn á smíða-
verði og söluverði þá um 60 til 70
milljónum. Varð þegar að sam-
komulagi að Ríkisábyrgðasjóður
greiddi kostnaðinn við tafir vegna
smíðanna — það er að segja fjár-
magnskostnað í tvö ár.
Að sögn Sigurdar H. Ringstedt,
forstjóra Slippstöðvarinnar hf„ voru
skipin, sem þar voru smíðuð, seld á
170 til 180 milljónir króna. Staðfesti
hann að Ríkisábyrgðasjóður hefði
bætt stöðvunum upp vaxtakostnað
vegna langs smíðatíma. Það var
Oddeyrin hf. sem keypti samnefnt
skip, en það fyrirtæki er í eigu Sam-
herja á Ákureyri. Nökkvi er gerður
út frá Blönduósi.
AFBORGUNIN AÐEINS 7% AF
AFLAVERÐMÆTI
En það eru ekki síst kjörin á eftir-
stöðvunum sem gera að verkum að
kaupin eru mjög hagstæð. Virðist
sem kaupendur skipanna borgi að-
eins 7% af aflaverðmæti í afborgan-
ir. Ef gert er ráð fyrir að aflaverð-
mæti skipanna sé um 180 til 190
milljónir króna er afborgunin að-
eins 13 milljónir á ári. Má nefna að
fyrir kvóta skipanna má fá 30 millj-
ónir á ári, ef hann væri leigður, en
110 milljónir í varanlegri sölu. Var-
lega áætlað má því segja að hann sé
leigður á hálfvirði. Um leið má segja
að eftirstöðvalán vegna skipakaup-
anna séu felld niður.
Samkvæmt lögum ber að greiða
7% af aflaverðmæti í svokallaðan
Stofnfjársjóð fiskiskipa og eru þeir
peningar sem þar fara inn eyrna-
merktir viðkomandi skipi. Þeir eru
síðan greiddir út aftur ef viðkom-
andi aðili stendur í skilum við Fisk-
veiðasjóð, Byggðastofnun og Ríkis-
ábyrgðasjóð. Virðast kaupendur
skipanna hafa sloppið með að
greiða þessi lögbundnu 7% í afborg-
anir af þeim.
Ýmsum í útgerð verður tíðrætt
um gengi þessara skipa, því rekstur
þeirra gengur furðuvel þrátt fyrir lít-
inn kvóta. Það er ekki nema Odd-
eyrin sem hefur fengið verulega við-
bót á kvóta sinn, en Samherji hefur
keypt verulegar viðbætur á það
skip. Hin eru mikið til rekin á upp-
runalegum kvóta.
Útgerð Oddeyrarinnar er reyndar
sú eina sem hefur fengið afhent af-
sal af skipinu. Hin skipin eru enn
skráð á viðkomandi skipasmíða-
stöðvar og er það sérstaidega at-
hyglisvert með Jöfur, því langt er nú
síðan Stálvík var tekin til gjaldþrota-
skipta. Engin lán hvíla á skipunum
frá Fiskveiðasjóði.
Erfitt er að meta þann kostnað
sem endanlega fellur á Ríkis-
ábyrgðasjóð vegna smíði þessara
fjögurra skipa. Ljóst er þó að enn er
sjóðurinn að greiða verulegar upp-
hæðir vegna skipanna, því afborg-
anirnar nægja ekki fyrir vaxta-
kostnaði. Samkvæmt heimildum
PRESSUNNAR er unnið að endan-
legu uppgjöri vegna þessa máls hjá
Ríkisábyrgðasjóði, en þar sem ekki
var unnt að fá neinar upplýsingar
frá starfsmönnum sjóðsins verður
að treysta þeim heimildum.
Uppreiknað söluverð skipanna er
um 1.640 milljónir króna, en í þá
tölu vantar kostnað sem féll á þau
umfram söluverð á smíðatíma. Má
ætla að skipasmíðin hafi kostað hátt
í tvo milljarða króna.
Ef gert er ráð fyrir 13 milljóna
króna afborgunum er ljóst að Ríkis-
ábyrgðasjóður fær aðeins inn vexti
sem samsvara 3,9% af fjárfestingu
hans. Tæpast fást nein lán á þeim
kjörum, þannig að sjóðurinn verður
að greiða mismuninn.
Þess má geta að þegar togarinn
Hafþór var auglýstur til sölu í fyrra
mun útgerðarfyrirtæki Gissurar
hafa sent inn tilboð sem var það
næsthæsta að krónutölu, um 230
milljónir. Vegna þess að boðnir voru
sömu afborgunarskilmálar og við
sölu raðsmíðaskipanna þótti það til-
boð þó ekki fýsilegt.
Sigurður Már Jónsson