Pressan - 01.08.1991, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR PRESSAN 1.ÁGÚST1991
9
Mapgir þessara lækna
eru í raun dópsalap
15 prósent unglinga til meðferðar á
Tindum taka pillur daglega. Velflestir
neyta þeirra í töluverðum mœli. Um
400 manns koma árlega til meðferðar
á Vog vegna lyfjaneyslu.
AFENGI ER UPPHAFIÐ
En er ekki ástæða til að benda for-
eldruni á að hafa ekki lyf á glám-
bekk heima hjá sér?
„Fólk hefur vínskápa heima hjá
sér, en áfengisneysla er mun algeng-
ari meðal unglinga en neysla róandi
lyfja. Ég vil kannski heldur beina
þeim tilmælum til foreldra að líta
ekki á áfengisneyslu 12 og 13 ára
barna sem sjálfsagðan hlut. Þar er
upphafið og komist neyslan á
ákveðið stig slævist siðferðiskennd-
in og sum barnanna byrja að stela
heima hjá sér bæði áfengi og lyfj-
„DYRAR“ AFLEIÐINGAR
Sjúkrastofnanir Samtaka áhuga-
fólks um áfengisvandamálið fengu á
fjárlögum 229.400 milljónir í al-
mennan rekstur. Samkvæmt heim-
ildum PRESSUNNAR eru innlagnir
á Vog á ári varlega áætlaðar um
2.000, alls 1.500 einstaklingar. Um
400 einstaklingar á ári koma til
meðferðar á Vogi vegna lyfjanotk-
unar í bland við áfengisneyslu. Það
kostar því þjóðfélagið rúmlega 60
milljónir að koma þessum einstakl-
ingum í gegnum meðferð. Auk þess
er meðferð vegna mikillar lyfja-
notkunar oft mun lengri en meðferð
vegna áfengisneyslu og þessi upp-
hæð því mun hærri ef það er tekið
með í reikninginn. Þá má reikna
með að meðferð lyfjaneytenda sé
einnig stór kostnaðarliður hjá öðr-
um áfengismeðferðarstofnunum,
svo sem Tindum og Vífilsstöðum.
Þetta kostar þjóðfélagið því umtals-
verða fjármuni og við þessa tölu
bætast tapaðar vinnustundir.
Þar sem lyf í þessum flokkum eru
fremur ódýr í innkaupum, öfugt við
mörg önnur, eiga þau ekki hlutdeild
í þeirri umræðu þar sem tilgangur-
inn er að tempra lyfjakostnaðinn,
sem er einn af dragbítum heilbrigð-
iskerfisins. Því er þó líkt farið með
þessi lyf sem og önnur að þau eru
mun dýrari út úr apóteki hér en
annars staðar. Að viðbættum kostn-
aði við meðferð er þarna um um-
talsverða fjármuni að ræða auk
ómældra þjáninga — allt sam-
kvæmt læknisráði.
Þóra Kristin Ásgeirsdóttir
segirAtli Bergmann
,,Langalgengasti uímugjafi meðal
unglinga er svokallaðar sjóveikitöfl-
ur en annars eru þeir í öllu þessu
klassíska lœknadópi svo sem díaz-
epam og valíum. Sjóveikitöflunum
fylgir skammvinn víma með sterk-
um ofskynjunaráhrifum, ekki ólík-
um erfiðum LSD-áhrifum. Lyfið Art-
an er einnig mjög vinsœlt hjá þess-
um krökkum,“ segir Atli Bergmann,
dagskrárstjóri á Meðferöarstöðinni
Tindum, sem er deild innan Ungl-
ingaheimilis ríkisins.
„Krakkarnir komast yfir efnið í
lyfjaskápum foreldra sinna eða ann-
arra ættingja en einnig fæst þetta
keypt á götunni. Það er stór hópur
fólks sem stundar það að fá skrifuð
út lyf til að selja á götunni, en það
fólk er líka oftar en ekki með fleiri
en einn lækni á sínum snærum. Ég
held þó að þeir læknar hljóti að vita
um hvað er að ræða, en það fengist
líklega seint játning frá þeim í þessu
tilviki. Langflestir unglinganna sem
við fáum til meðferðar eru í lækna-
dópi einfaldlega vegna þess að það
er sú víma sem þau geta hvað auð-
veldast komið höndum yfir. Flest
þessara barna nota þessi efni annað-
hvort í staðinn fyrir aðra vímu eða
ásamt henni. Krakkar sem byrja að
drekka um 13 eða 14 ára gömul,
sem er mjög algengt, og nota þessi
lyf jafnhliða fara þessa braut á til-
tölulega skömmum tíma, hafi þau á
annað borð tilhneigingu til alkóhól-
isma. Þau hafa hvorki tekið út fullan
líkamlegan þroska né andlegan og
líkaminn hefur því litla mótstöðu.
Þau hafa einfaldlega ekki tekið út
þann þroska sem æskilegt væri að
þau gerðu áður en þau hefja neyslu,
sé það ætlun þeirra á annað borð.“
VENJULEGIR UNGLINGAR FRÁ
VENJULEGUM HEIMILUM
„Þau börn sem við fáum til með-
ferðar eru í flestum tilfellum venju-
legir unglingar frá venjulegum
heimilum. Þau eru misjafnlega á sig
komin þegar þau koma hingað inn.
Sum mjög illa en önnur eru líkam-
lega hraust. Andlegt ásigkomulag
er „alkóhólískt", svo sem kvíði, tor-
tryggni og þunglyndiseinkenni, auk
þess sem sjálfsvirðing þeirra er
irfarandi athugasemd frá læknin-
um: „Áfengisánetjun. Sjúklingur í
endurrisufasa. Hefur ekki neytt
áfengis frá því í september '84. Úti-
loka geðhvarfasýki, maníska hlið."
Eftir Flórída fór ég til fjölskyldu
minnar í Frankfurt með lithi-
um-skammtinn minn. Þarna stóð
ég uppi með ljósrit af skýrslu þess
efnis að ég væri mögulega geð-
veikur og fyrir flugmann er slíkt
alvarlegt mál. Ég varð hræddur og
neitaði að fljúga. Ef eitthvað hefði
komið fyrir í flugi þar sem flug-
maðurinn lægi undir slíku ámæli
væri ekkert tryggingafélag bóta-
skylt og ég vildi fá úr þessu skorið
svo ekki yrði um villst. Ég fer til ís-
lands og panta viðtal við Brynjólf
Hauksson, geðlækni á Vogi. Hann
ráðiagði mér innlögn á Vog og ég
fer aftur í afvötnun og tók út frá-
hvarfið. Venjulegir alkóhólistar
þurfa í mesta lagi 14 daga fráhvarf
en ég hafði í 21 sólarhring virki-
lega slæm fráhvarfseinkenni þar
sem ég fékk krampa í meltingar-
færin á fjögurra tíma fresti.
Eftir meðferðina hefst svo bar-
átta mín gegn rangri sjúkdóms-
greiningu geðlæknisins í Flórída
eftir að vinnuveitendur mínir
höfðu reynt að vísa mér ólöglega
úr starfi.
Ég fer til sálfræðings Cargolux á
íslandi að ráði Stefáns Jóhanns-
sonar, en sá heitir Jóhann Loftsson
og starfaði fyrir Cornerstone.
Hann tjáði mér eftir nokkur viðtöl
að ég væri geðveikur og þyrfti að
fara inn á deild 33c og éta þar pill-
ur með öðru fjósrugluðu fólki.
Á þessum tíma var mér vikið
fyrirvaralaust úrstarfi, konan yfir-
gaf mig og skuldirnar hrönnuðust
upp. Ég hugsaði ráð mitt og komst
að þeirri niðurstöðu að ég þyrfti
að fara í geðrannsókn til að
hreinsa mig af þessum áburði, en
trúði því samt að ef ég bæði um
hana sjálfur yrði ég fyrirfram álit-
inn geðveikur og hjálparþurfi. Það
var því mín eina von að verða
sviptur sjálfræði, lagður inn á
Klepp og látinn gangast undir geð- -
rannsókn í framhaldi af því. Ég
hélt því áfram að bulla við sálfræð-
inginn eins og ég ætti lífið að leysa
og seinna dr. med. Örn Bjarnason.
Það gekk eftir og 31. mars '85 er
ég sóttur af lækninum í fylgd
þriggja lögregluþjóna og fluttur
inn á Klepp. Þaðan var ég svo út-
skrifaður 16 dögum seinna eftir
geðrannsókn með vottorð upp á
að ég væri heilbrigður einstakl-
ingur.
Sálfræðingur Cargolux hafði
verið mjög hissa á því að ég vildi
ekki vera geðveikur með 75%
laun frá fyrirtækinu upp á vasann.
En það fór auðvitað svo að ég
missti þau eftir að búið var að úr-
skurða mig heilbrigðan.
Þegar ég síðan nokkrum dögum
síðar gengst undir skoðun á veg-
um Hins íslenska Ioftferðaeftirlits
er ég ákvarðaður í líkamlega góðu
formi og hæfni í fyrsta flokki. Eftir
að hafa sagt lækninum sjúkdóms-
sögu mína kom annað hljóð í
strokkinn og mér var gert að hitta
geðlækni. Hann sagði að ég væri
geðveikur og bauðst til að lækna
mig með lyfjum, sem ég afþakk-
aði, enda var ég búinn að fá mig
fullsaddan á geðheilbrigðiskerf-
inu. Samkvæmt þessu geng ég um
geðveikur í dag.
Ég hef hinsvegar átt i málaferl-
um við Cargolux og þegar hefur
fallið sá dómur að uppsögn mín
hafi verið ólögleg á sínum tíma.
Eftir tvo og hálfan mánuð fellur
dómur í Lúxemborg í skaðabóta-
máli mínu gegn Cargolux fyrir róg
og árás á atvinnuheiður minn, og
ég fer fram á um 40 milljónir í
skaðabætur vegna þess tjóns sem
ég hef orðið fyrir“ sagði Páll Ein-
arsson að lokum.
„Langflestir unglinganna hafa verið á
læknadópi."
mjög lítil. Fráhvarf eftir mikla pillu-
notkun getur síðan varað mjög
lengi, mun lengur en þegar um
venjulega alkóhólneyslu er að
ræða."
TVÍSKINNUNGUR í
ÞJÓÐFÉLAGINU
„Það er mikill tvískinnungur í
þjóðfélaginu gagnvart lyfjanotkun.
Börnin horfa upp á fullorðna éta
töflur við streði daglega lífsins, svo
sem kvíða, þunglyndi og streitu.
Þau læra að líta á pillur sem ein-
hverja lausn og jafnvel skammvinn-
an flótta frá daglega lífinu, sem sé
allt í lagi því að pabbi og mamma
gera það. Og þessari gegndarlausu
lyfjanotkun er viðhaldið af sterkefn-
uðum aðilum úti í þjóðfélaginu, svo
sem læknum og lyfsölum. Mér
finnst læknar, sem skrifa í gríð og
erg út lyfseðla á róandi lyf án þess
að vita hvert þau fara, litlu skárri en
dópsalar. Þeir eru bara með allt sitt
á þurru.
Ég þekki fjölda dæma um ung-
menni sem hafa látist upp úr mikilli
neyslu þessara efna. Það kemur
hinsvegar sjaldnast fram á opinber-
um skýrslum, því að oft er dánaror-
sökin slys eða sjálfsvíg og sjaldnar
er farið ofan í saumana á því hvað
raunverulega hafi valdið. Dæmi eru
um að fimmtán ára unglingar séu
farnir að sprauta sig, og séu krakk-
arnir í neyslu á annað borð endar
það oftar en ekki þannig þegar
sautján átján ára aldri er náð."
FORVARNIR GEGN
LYFJANOTKUN í LAMASESSI
Nú beinast forvarnir einkum að
notkun áfengis og ólöglegra eitur-
lyfja. Ef þetta er algengasta vímu-
efnið meðal unglinga afhverju er
ekki tekið meira mið af því?
„Þar komum við aftur inn á tví-
skinnunginn í þessum málum. Þetta
eru lögleg efni, skrifuð út af lækn-
um, og því á að vera allt í lagi með
þau. Lyfjabissnessinn er einnig stór
hér sem og annars staðar. Það er
ekki langt síðan annar hver dópisti
var bryðjandi amfetamín eftir uppá-
skrift frá læknum og hver veit
hversu lengi á að viðhalda þessu?
Málin verða alltaf mjög óljós þegar
kemur að lyfjanotkun og til dæmis
geta börn labbað inn í næsta apótek
og keypt sér glas af sjóveikitöflum."
En nú eru þessi lyf í einhverjum
tilfejlum nauðsynleg?
„Öll lyf eru í einhverjum tilfellum
nauðsynleg, en með þessi lyf, sem
um er að ræða, held ég að það heyri
til undantekninga. Afleiðingarnar
eru oftast svipaðar því sem átti að
fyrirbyggja og fyrr en varir er sjúkl-
ingurinn lentur inni í vítahring,"
sagði Atli að lokum.
jólin verður sett upp hjá
Þjóðleikhúsinu leikgerð Hávars Sig-
urjónssonar af bók Vigdísar
Grímsdóttur Ég
heiti ísbjörg, ég er
ljón. Fyrir lágu óskir
af hálfu leikstjórans
um að þær Ingrid
Jónsdóttir og
Bryndís Petra
Bragadóttir leik-
konur lékju þær tvær persónur sem
í leikritinu túlka ísbjörgu. Stefán
Baldursson hélt því hinsvegar til
streitu að Guðrún Gísladóttir
fengi annað hlutverkið og þar við
sat. Það verða því væntanlega Guð-
rún Gísladóttir og Bryndís Petra
Bragadóttir sem skipta ísbjörgu
með sér. ..
F
M—ifri hæðin a veitingastaðnum
22 við Laugaveginn var lokuð um
síðustu helgi. Ástæðan fyrir lokun-
inni var ekki eldhætta að þessu
sinni — enda hommarnir farnir ann-
að og þeir sem eru normal eru víst
ekki eins íkveikjuglaðir — heldur
kvörtun frá nágrönnunum um há-
vaða. Á efri hæðinni á 22ur hefur í
sumar verið haft diskótek undir
stjórn Möggu músar og fleiri, við
miklar vinsældir fastagesta, en það
hefur greinilega ekki fallið eins vel í
kramið hjá íbúum næstu húsa...
N
JL ^yi borgarstjórinn, Markús
Örn Antonsson, hefur ekki látið
sitja við orðin tóm um að eitthvað
verði að gera til að
koma fólki heim úr
miðbænum á næt-
urnar um helgar.
Eitt af því sem gert
var um síðustu helgi
var að fá leigubíl-
stjóra til að aka bíl-
um sínum að ákveðnum stöðum
niðri í bæ, í þeim tilgangi að fá fólk
til að hætta að hlaupa á móti þeim
á Fríkirkjuveginum og jafnvei alla
leið niður á Sóieyjargötu. Það lukk-
aðist víst ágætlega og eins víst að
framhald verði á. Meiningin er að
bílarnir fái að keyra að þeim stöðum
sem fólkið er og að þeir sjáist. Hvort
þeim fjölgar eitthvað við að sjást er
aftur annað mál. En það gæti
kannski sparað mönnum hlaup-
in.. .
✓
A
J. JL Flateyri hafa orðið þáttaskil í
móttöku fyrir ferðamenn með til-
komu veitingarekstrar Guðbjarts
Jónssonar á staðnum. Guðbjartur
opnaði staðinn síðastliðinn vetur
undir nafninu „Vagninn" og gengur
nú á Flateyri undir nafninu „Vagn-
stjórinn". Guðbjartur er fæddur og
uppalinn á staðnum og hefur unnið
ýmis störf til sjós og lands áður.
Þekktastur er hann fyrir að vera
snöggasti beitningamaðurinn fyrir
vestan og jafnvel þótt víðar væri
leitað. . .
✓
A
4 K undanförnum vikum hefur
Ólafur Schram leitað hófanna um
sölu á umboðs- og heildverslun
Björgvins Schram, sem hefur verið í
eigu Schram-ættarinnar um langan
aldur, eins og nafnið bendir reyndar
til. Meðal annars hefur Ólafur rætt
við Íslensk-ameríska, Þýsk-íslenska
og einhverja aðra stærri heildsala.
Með heildversluninni fylgja nokkur
góð umboð og er Adidas-merkið
sjálfsagt kunnast þeirra. ..