Pressan - 15.08.1991, Qupperneq 29

FIMMTUDAGUR PRESSAN 15.ÁGÚST1991
29
þurfa líka að sæta aga. f>ú sérð
ekki drukkna unglinga í Suður-Afr-
íku líkt og hér, þetta unglinga-
vandamál fyrirfinnst hreinlega
ekki þar.
Eg vandist ekki á svertingjahat-
ur og varð ekki vör við það í per-
sónulegum samskiptum. Ég fékk
jú að heyra það frá stjúpföður
mínum, en lét það sem vind um
eyrun þjóta. Staðreyndin er sú að
hann og hinir íslensku karlmenn-
irnir fluttu þessa þröngsýni með
sér frá íslandi. Ég varð til dæmis
aldrei vör við þessi viðhorf hjá
mömmu. Reiði svertingja og lit-
aðra beinist einkum gegn stjórn-
völdum sem og öðrum lituðum.
Þetta er einnig mjög svæðisbund-
dæmis alltaf verið að stela bílum
frá föður mínum og síðustu tvö ár-
in sem ég var úti var átta bílum
stolið frá fyrirtæki hans.
Að mínum dómi er meginvanda-
mál Suður-Afríku þessir tuttugu
gerólíku menningarhópar sem
byggja landið. Stærstu hóparnir
eru Zulumenn, Xhosamenn og
hvítir. Stórtækast er vandamálið
milli Zulumanna og Xhosamanna,
sem hafa svipað fylgi, en það eru
bein tengsl milli hina síðarnefndu
og ANC (African National Con-
gress) þó að ANC eigi sér líka fylg-
ismenn úr öðrum hópum. Zulu-
menn eru mun samvinnuþýðari
við aðra hópa. Framtíð Suður-Afr-
íku lítur illa út eins og stendur
rétt er um sex prósentum af þjóð-
artekjum veitt beint í menntun
þeirra. Það er hinsvegar ekki ein-
falt mál, þrátt fyrir vilja stjórn-
valda, því fjölskyldur þeirra eru
stórar og foreldrarnir ómenntaðir.
Það á því eftir að taka tvær eða
þrjár kynslóðir að koma þessari
menntun til skila.
Kynþáttavandamál Suður-Afríku
eru mjög svæðisbundin og meðal
hvítra eru sjónarmiðin ólík; allt frá
rasisma og upp í andhverfu hans.
Það er búið að afnema apartheid
á flestum sviðum þjóðlífsins og
það er jákvætt, en eins og er
mundi kosningaréttur þýða borg-
arastyrjöld," sagði Hilmar að lok-
um.
ennþá sömu augum og þegat
hann skildi við það og hugsar
með hryllingi til Grjóthólmans
eins og hann kallar landið.
Þeir íslendingar sem ég kynntist
í Suður-Afríku lifðu eftir einu boð-
orði og það var „bjargaðu þér“, og
þeir bjarga sér þó að sjálfsagt finn-
ist einhverjar undantekningar. ís-
lendingarnir þar hittast síðan eins
og landar þeirra hér á sautjánda
júní og veifa fánum með þjóð-
rembusvip. Það eru aðeins um
þrjátíu manns sem eiga sér
margra áratuga sögu í Suður-Afr-
íku, en margir hafa sest þar að um
tíma og farið heim aftur, eins og
gerist.
Ég vandist hinsvegar ekki sum-
„Flestir eru með útisundlaug og tennisvöll," segir Hilmar Hilmarsson.
vegna þessara óeirða milli svert-
ingjahópa. Og ef svertingjum yrði
gefinn kosningaréttur er allt eins
líklegt að ANC kæmist til valda og
þá yrði borgarastyrjöld milli þess-
ara tveggja ættbálka. Óeirðir hóf-
ust strax og umræðan um kosn-
ingarétt hófst og ég kvíði framtíð-
inni ef kosningaréttur verður gef-
inn frjáls 1994. Mér fyndist eðli-
legast að landinu yrði skipt niður í
einingar og hver kynþáttur kysi
sína eigin leiðtoga. Þá væri hægt
að hafa sambandsstjórn allra þess-
ara ólíku hópa. Það er þó ólíklegt
að það verði niðurstaða pólitíkus-
anna, vegna þeirra peningalegu
hagsmuna sem eru í húfi.
Mér finnst fjölmiðlar hér ekki
gæta hlutleysis í umfjöllun sinni
um málefni Suður-Afríku og þeir
draga endalaust taum ANC. Ef
hugmyndir ANC um þjóðnýtingu
kæmust til framkvæmda væri
grundvöllur Suður-Afríku hruninn
og menntamenn og fjármagnseig-
endur mundu flýja land. Það hefur
reyndar þegar gerst að ríkustu
menn Suður-Afríku eru farnir að
flytja mikið af fjármagni til dæmis
til Sviss. Menntunarleysi er eitt
stærsta vandamá! svertingjanna og
stjórnvöld eru að reyna að koma
til móts við vandann. Ef ég man
ICynþátta-
hatur er
hugarástand
segir Guðmundur
Þórarinsson
„Ég fór til Sudur-Afríku af tveim-
ur ástcedum," sagdi Guömundur
Þórarinsson kvikmyndageröar-
madur, sem ásamt fleirum rekur
fyrirtœkid Út í hött — inni í mynd.
,,Annarsvegar lagdi ég stund á
nám í kvikmyndagerd í Höfdaborg
og hinsvegar vildi ég hitta födur
minn og systur.
Þetta var auðvitað gerólíkt því
sem maður hafði átt að venjast,
en ég skil að mörgu leyti vel hvers
vegna pabbi ílengdist þarna. Hann
kunni vel við sig í fjöldanum og í
hans augum var Jóhannesarborg
heimsborg.
Launakostnaður var lítill og það
gerði honum kleift að stojna og
reka fyrirtæki. Hann sér lsland
Hildur Runólfsdóttir og Gordon Patt-
erson.
um hliðum Suður-Afríku, eins og
vosbúðinni og ofbeldinu í landinu.
Þó að landið sé fallegt verða
skuggahliðarnar oft yfirsterkari.
Það var barið upp á heima hjá
mér mörgum sinnum á dag og
beðið um mat og það versta var
að maður átti ekkert að gefa. En
þó að það séu vissulega nasista-
samtök í Suður-Afríku hefur orðið
vakning þar og það er orðið erfitt
að alhæfa um þjóðfélagsstöðu
svertingja. Þú sérð orðið mennt-
aða svertingja og kynblendinga
sem búa vel. En kynþáttahatur er
hugarástand og lagabókstafur
breytir þar engu um nema í mjög
takmörkuðum mæli. Ný viðhorf
koma með nýjum kynslóðum og
eldra fólk í Suður-Afríku, líkt og
faðir minn, meðtekur þau ekki
héðan af.
Mér kom einnig þessi strangi
agi, sem alls staðar ríkti, mjög
spánskt fyrir sjónir. Mér fannst
mikil niðurbæld reiði ríkjandi í
kjölfar hans og alls staðar var með
hörku reynt að þröngva fólki inn í
meðalmennskuna. Krakkar í Suð-
ur-Afríku eru mjög seinþroska og
18 ára unglingar eru eins og smá-
krakkar. Það var fasistalykt af
þessu öllu saman og mér fannst
þessi agi leiða til alls ofbeldisins ef
eitthvað var. Einhvers staðar
braust þetta allt út. Börnin fengu
aldrei að haga sér eins og börn og
allar þessar hörðu refsingar brutu
niður einstaklingsvitund þeirra.
Þröngsýni er einnig mjög ríkj-
andi, enda á það við í Suður-Afr-
íku, líkt og á íslandi, að fólk vill
síður vera meðvitað um óþægi-
legu hlutina. Suður-Afríka er af-
skekkt og einöngruð og íbúarnir
þjakaðir af minnimáttarkennd, líkt
og íslendingar," sagði Guðmundur
Þórarinsson að lokum.
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir
„Þaö var fasistalykt af þessu öllu
saman," sagði Guðmundur Þórarins-
son.
ið, það skiptir máli hvar þú ert í
Suður-Afríku. Það er til dæmis
mun meira kynþáttahatur í Jó-
hannesarborg en Höfðaborg. Ann-
ars finnst mér þessi samúð Islend-
inga með svertingjum meira og
minna byggð á hræsni. Ef þú tæk-
ir þrjátíu svertingja og flyttir þá í
Skipholtið mundu íslendingar
ganga af göflunum," sagði Hildur.
„Það er gífurlega mikið af lituðu
fólki og útlendingum í Suður-Afr-
íku og ef eitthvað er þá höfum við
meiri þjálfun í að umbera það,“
sagði Gordon.
ICosninga-
réttur rnundi
þýða borgara-
styrjöld
segir Hilmar
Hilmarsson
,,Það hafdi sína kosti og galla
líka ad alast upp í Sudur-Afríku,"
sagdi Hilmar Hilmarsson, sem
flutti sex ára til Sudur-Afríku og
aftur heim fyrir tveimur árum.
Hann er nú ad setja á laggirnar
fyrirtœki á Islandi.
„Það er hærri Iífs„standard“
þarna og flestir eru til dæmis með
útisundlaug í garðinum og tennis-
völl. Þarna er einnig strangur agi
og það hentar sumum vel en öðr-
um ekki. Það hafa orðið miklar
breytingar frá 1980 í Jóhannesar-
borg. Fólksfjölgun hefur verið gíf-
urleg og atvinnuieysi aukist í réttu
hlutfalli við það. Atvinnuleysinu
hefur fylgt glæpaalda og það er til
s
lcFem kunnugt er var það ætlun
framsóknarmanna að koma Guð-
mundi G. Þórarinssyni, fyrrver-
andi alþingismanni,
að sem aðstoðar-
framkvæmdastjóra
hjá Framkvæmda-
sjóði íslands. Nú
stefnir í að starfsemi
Framkvæmdasjóðs
verði hætt og mun
Guðmundur vera orðinn úrkula
vonar um að fástarf þar. Hefur hann
nú opnað nýja verkfræðistofu, þar
sem hann starfar einn fyrst um
sinn.. .
✓
I gær var birt kolbikasvört skýrsla
Ríkisendurskoðunar um Fram-
kvæmdasjóð og Byggðastofnun.
Þar kemur fram að
staða þessara stofn-
ana er í milljörðum
króna talið miklum
mun verri en áritað-
ir ársreikningar
þeirrasögðu tilum. í
þessu sambandi
vekur það ekki síst athygli að endur-
skoðendur Framkvæmdasjóðs eru
Bjarni Bjarnason, Árni Snæ-
björnsson og sjálfur ríkisendur-
skoðandi, Halldór V. Sigurðsson,
og hjá Byggðastofnun þeir Bjarni og
Halldór. Sjálf endurskoðunin var í
höndum Bjarna og Árna, en árs-
skýrslurnar áritaðar af Halldóri, þar
sem hann samþykkir ársreikning-
ana athugasemdalaust, með skír-
skotun til áritunar kollega sinna. Nú
þegar Ríkisendurskoðun hefur
grandskoðað stöðu þessara stofn-
ana fannst fjölmargt aðfinnsluvert,
sem Halldóri sást yfir þegar hann
áritaði ársreikningana fyrr á þessu
ári...
F
,l_Jftir að Hagkaup kærði Jó-
hannes Jónsson í Bónus fyrir
stykkjatölusölu hans á grænmeti og
ávöxtum var Jó-
hannes kallaður fyr-
ir verðlagsstjóra.
Viðbrögð Jóhannes-
ar komu verðlags-
stjóra á óvart, því
kaupmaðurinn
bauðst einfaldlega
til að hætta að selja grænmeti og
ávexti, væru menn ekki ánægðir.
Skiljanlega vildi verðlagsstjóri ekki
eiga slíka aðgerð á samviskunni og
var málið leyst með því að Jóhannes
skyldi geta áætlaðs kílóverðs...
M
ikið hefur verið um beinar
lýsingar frá knattspyrnuleikjum_í út-
varpi síðustu daga. Samúel Orn
Erlingsson lýsti
leik Víkings og IBV
fyrr í vikunni. í lýs-
ingunni sagði Samú-
el að Gunnar Ing-
varsson dómari
væri eins og hver
önnur þúfa á vellin-
um. Samúel Örn lét þessi orð falla
eftir að einn Eyjamanna hafði
spyrnt boltanum í Gunnar dómara
og af honum hrökk boltinn aftur fyr-
ir endalínu. Samúel Örn notaði sam-
líkinguna við þúfuna til að skýra
hvers vegna Víkingar ættu út-
spark.. .