Pressan - 20.08.1992, Blaðsíða 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 20.ÁGÚST 1992
E R L E N T
Nei takk, þetta er alveg meira en nóg.
peninga!"
Fyrst og fremst er reiknað með
að arðurinn af málmsölunni renni
til umhverfisvemdar og hreinsun-
ar við hernaðarmannvirki.
Núverandi löggjöf vestra mið-
ast við að allur arður af sölu
málmbirgða renni til kaupa eða
skíringar á mikilvægum málm-
um. Þetta ákvæði auk afskipta-
semi þingsins hefur hins vegar
orðið til alls kyns misheppnaðra
ráðstafana. I’ fyira þurfti Pentagon
— að skipun þingsins — að skíra
króm og mangan fyrir jafnvirði
tæpra fimm milljarða króna. Þrátt
fyrir það á Bandaríkjaher nú ríf-
lega tvisvar sinnum meira af þess-
um málmum en þörf er talin á og
eru fjöllin metin á um 120 millj-
arða íslenskra króna. Það þýðir að
herinn á meira en eitt tonn af
þessum málmum á hvern her-
mann.
En auk þessa á Bandaríkjaher
heljarmagn af alls kyns drasli eins
og asbesti, hampi, sútunarsýru og
náttúrulegu skordýraeitri, sem
Pentagon segist enga þörf hafa
fyrir. Aðalástæða þess að hernum
hefur áskotnast þetta er sú að
utanríkisráðuneyti Bandaríkjanna
hefur fallist á að ýmis ríki þriðja
heimsins greiði skuldir sínar við
Bandaríkin með þessum hætti.
Mestur hluti súrálsins er til dæmis
kominn ffá Jamaíku með þessum
hætti.
Álverð á alþjóðamarkaði hefur
lækkað mikið á undanförnum
tveimur árum og miðað við þessi
tíðindi virðist fátt benda til þess að
það fari hækkandi. Sérfræðingar á
þessu sviði benda líka á að fátt gefi
til kynna að effirspurn á markað-
inum aukist á næstunni, almenn-
ur efhahagsdoði á Vesturlöndum
og endalok Kalda stríðsins hafi
ekki síst komið niður á helstu not-
endum áls.
SJjc t'íclti 'JJorít íhitcð
Að stöðva ofbeldið
Stríðsglæpum Serba í Bosníu linnir ekki og sífellt berast fregnir af nýj-
um ógnarverkum. Bandaríkjastjórn samþykkti eftir nokkurt hik ályktun
Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna (SÞ) þar sem leyfi var veitt fýrir beit-
ingu hervalds til að tryggja að matvæla- og lyfjasendingar kæmust til
Bosníu. f öldungadeild Bandaríkjaþings vildu þingmenn beggja flokka
ganga lengra og samþykktu ályktun þess efnis að beita mætti hervaldi til
jafnáríðandi verkefnis og að tryggja aðgang að dauðabúðunum.
SÞ þurfa að gera slíkt hið sama. AðUdarríki þeirra eru skuldbundin af
þjóðarmorða-sáttmálanum til þess að „koma í veg fýrir og hegna" fyrir
verk, sem miða að því að „eyða þjóðum að hluta eða heild“ — í þessu til-
viki hinir slavnesku Múslimar, sem serbnesku morðingjamir hafa lagt í
einelti.
Herir Múslima og Króata hafa vissulega gerst sekir um alls kyns ódæði
en engin þeirra eru jafhvíðtæk og hinar kerfisbundnu ofsóknir og morð
serbneska hersins.
Fyrsta skylda SÞ er að koma í veg fyrir að illvirkin haldi áffarn og því
næst að leiða hina seku fyrir rétt vegna glæpa gegn mannkyninu. Um-
heimurinn þarf ekki og má ekki lengur horfa aðgerðalaus á slátrun sak-
lausra.
JSÆaður
vikunnar
George
Bush
Kosningabaráttan vestra er
komin á fullan skrið en ekki
bólar á foringjanum. Bush,
sem fyrir ári var vinsælasti for-
seti Bandarfkjanna frá því vin-
sældakannanir hófust (88%),
er nú lágt skrifaður (33%) og
sætir gagnrýni úr öllum áttum:
frá vinstri þar sem menn telja
hann ganga erinda feitra kapít-
alista, frá hægri þar sem menn
telja hann hafa svikið frjáls-
hyggjuna og frá öllum þar á
milli, sem telja hann hafa
gleymt hinum venjulega
Bandaríkjamanni. Það er
vandséð hvaða kanínur Bush
hyggst draga upp úr hatti sín-
um til að hljóta náð fyrir aug-
um kjósenda fýrir nóvember.
Ljóst má telja að ekki tjóir að
ítreka afrek hans á alþjóðavett-
vangi, því hann er einmitt sér-
staklega gagnrýndur fýrir að
hafa vanrækt innanlandsmál á
meðan hann hefirn þeyst
heimshoma á milli. Loforð um
að skattar verði ekki hækkaðir
frekar munu hrökkva enn
skemur, þar sem forsetinn
veitti þjóð sinni rækilega
kennslustund í varalestri fýrir
tveimur árum. Og þrátt fýrir að
bandarískt efnahagslíf hafi
skánað ögn á síðustu mánuð-
urn er útséð um að það taki
þeirri stökkbreytingu, sem
Bush vonaðist tÚ. Skuldahali
ríkissjóðs er nú 4 billjóna dala
langur og lengist um 400 milj-
arða dala á ári og skuldsetning
innanlands er álíka. Fyrir vikið
hika menn við lántökur og fjár-
festingar og það hefur ekki síst
hamlað vexti. Við þessu getur
Bush afar lítið gert, nema hann
snúi aftur til kennisetninga
frjálshyggju- og íhaldsmanna
um frjálsa verslun. Hann kann
að hafa stigið fýrsta skrefið
með fríverslunarsamningi
Norður-Ameríku, en meira
þarf til þess að örva efnahags-
lífið. Bush hefur sýnt að hann
skortir ekki hugrekki til erfiðra
ákvarðana á alþjóðavettvangi,
en hann virðist skorta hug-
rekki til að taka slíkar ákvarð-
anir heima fýrir. Það fer hver
að verða síðastur.
A.M.
Álfjall
tll solu
fæst ódýrt
Bandaríkjaher hefur undanfarna áratugi
hamstrað ál og aðra málma, sem mikilvægir
mega teljast á stríðstímum. Birgðirnar hafa
löngum verið langt umfram það, sem þörf er á,
og nú, þegar framlög til varnarmála þar vestra
eru skorin niður, leggja menn drög að sölu
málmbirgðanna. Líkur á álframkvæmdum hér á
landi aukast ekki fyrir vikið.
Hér á landi hafa margir bundið
vonir við nýja álverksmiðju svo
efnahagur þjóðarinnar megi
vænkast, en lágt álverð hefur fram
til þessa orðið til að fresta slíkum
framkvæmdum. Kenna menn
einkum Rússum um, þvi þeir hafa
að undanförnu selt óhemjumagn
af áli úr landi til að afla sér vest-
ræns gjaldeyris.
En jafnvel þó svo ganga fari á
birgðir Rússa er sorgarsagan ekki
á enda, því Bandaríkjastjórn íhug-
ar nú aðra eins útsölu á áli.
Reyndar eru það æðstu menn í
Pentagon, varnarmálaráðuneyti
Bandaríkjanna, sem íhuga slíka
sölu nú af miklum þunga, því þeir
sitja á heilu fjalli af súráli. Og það
er reyndar aðeins eitt málmfjall af
mörgum, sem Bandaríkjaher
hamstraði til þess að eiga ef til
styrjaldar kæmi. Verðmætið er
talið nema um 500 milljörðum ís-
lenskra króna.
Frá árinu 1946 hafa bandarísk
hernaðaryfirvöld sankað að sér
hvers kyns málmum og hráefn-
um, svo iðnaður landsins myndi
ekki stöðvast á hernaðartímum.
Núverandi áætlanir gera ráð fýrir
að Bandaríkin geti verið sjálfum
sér nóg í að minnsta kosti þrjú ár.
Og þær áætlanir taka vel að
merkja ekki aðeins mið afþörfum
hergagnaiðnaðarins, heldur því að
annar iðnaður landsins haldi jafn-
fr amt velli.
Nú, þegar hinn forni fjandi í
austri er á hvínandi kúpunni og
fremur ósennilegur til átaka við
Vesturveldin, sjá menn hins vegar
litla sem enga ástæðu til að halda í
þriggja ára birgðir af hvers kyns
hráefnum.
„Við höfum ekki efni á að eiga
málmfjöll, sem við höfum ekkert
við að gera, á sama tíma og við er-
um að segja upp milljón manns
og leggja alls kyns vígvélum," seg-
ir Colin McMillan aðstoðarvarn-
armálaráðherra.
Bandaríkjaþing er sammála
honum. Löggjafinn á Kapítólhæð
skeytti viðbót við síðustu varnar-
málafjárlög, þar sem kveðið var á
um að hafist skyldi handa við sölu
birgðanna og afraksturinn notað-
ur til að fjármagna önnur verk-
efni. Þar á bæ telja menn litlu
skipta þótt verð á áli og öðrum
málmum lækki til muna fyrir vik-
ið. „Við höfum haldið málmverði
uppi áratugum saman og styrkt
iðnaðinn, bæði hér heima og er-
lendis," segir Charles Bennett,
fulltrúadeildarþingmaður demó-
krata frá Flórída.
Miðað við þær fjárhæðir, sem
foringjarnir í Pentagon eru vanir
að höndla með, ræðir hér um
smáaura: aðeins um jafnvirði 33
milljarða íslenskra króna á ári. En
eins og ónafngreindur þingmaður
orðaði það: „Milljarður hér, millj-
arður þar, og áður en menn vita af
eru þeir famir að tala um alvöru-