Pressan - 17.12.1992, Qupperneq 15

FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. DESEMBER 1992
15
STJÓRNMÁL
Utandagskrárumrœður
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Stjórnarandstaðan íslenska
reynir að bæta það upp með
mælgi, sem kann að skorta á um
rök. Furðu sætir, hvernig stjórnar-
andstaðan hefur með örfáum
undantekningum snúist gegn
samningnum um evrópskt efna-
hagssvæði, — ekki aðeins vegna
þess, að núverandi stjórnarand-
stæðingar stóðu að málinu, á
meðan þeir voru í stjórn, heldur
vegna þess, að okkur Islendingum
liggur lífið á að einangrast ekki. í
nýrri veröld örra breytinga og
harðnandi samkeppni verðum við
að geta selt fisk og rafmagn á
markaði Norðurálfunnar.
Eitt helsta tæki stjórnarand-
stöðunnar er utandagskrárum-
ræður á Alþingi, en forsætisnefnd
Aiþingis hefur þar sýnt henni allt
of mikla undánlátssemi. í hvert
skipti, sem eitthvað gerist, sem
stjórnarandstöðunni finnst fengur
í, rýkur einhver kjaffaskurinn,
Steingrímur Hermannsson, Stein-
grímur J. Sigfússon eða sjálfur
mælskusnillingur gagnfræðaskól-
anna, Ólafur R. Grímsson, upp í
ræðustólinn og bunar út úr sér
orðum án innihalds, en truflar og
tefur eðlileg þingstörf.
Tvö mál, sem ættu að vera til-
efni utandagskrárumræðna á Al-
þingi, liggja þar hins vegar í lág-
inni. Annáð er uppljóstranirnar í
bók tveggja ungra sagnfræðinga,
Árna Snævarrs og Vals Ingimund-
arsonar, Liðsmenn Moskvu. Þar
kemur fram, að Hjörleifur Gutt-
ormsson hefur leikið tveimur
skjöldum gagnvart löndum sín-
um. Hann tók saman leyniskýrsl-
ur handa íslenskum skoðana-
bræðrum sínum um slæmt ástand
í Austur-Þýskalandi. Þegar Morg-
unblaðið náði í þessar skýrslur af-
neitaði hann þeim við austur-
þýsk stjórnvöld. Hvenær er þessi
maður að segja satt og hvenær að
Ijúga?
í bók þeirra Árna og Vals kem-
ur líka fram, að ýmsir forystu-
menn Alþýðubandalagsins, Lúð-
vík Jósepsson, Ingi R. Helgason og
fleiri, héldu nánu sambandi við
Kremlverja langt fram á áttunda
áratug þrátt fyrir opinberar yfir-
lýsingar um hið gagnstæða. Þau
Svavar Gestsson og Guðrún
Helgadóttir fóru líka í frægar ferð-
ir til Rúmeníu. Þarf ekki að ræða
það alvarlega mál utan dagskrár,
að liðsmenn og gistivinir eins
blóðugasta valds, sem sagan kann
um að geta, skuli hafa setið eða
jafnvel sitji enn á Alþingi?
Hitt málið, sem ætti að taka til
utandagskrárumræðu á Alþingi,
er uppljóstranirnar í bók Hdldórs
Halldórssonar, Laxaveislan mikla,
um þá Steingrím Hermannsson
og Steingrím J. Sigfússon. Þar
„Þarfekki að rœða
það alvarlega mál
utan dagskrár, að
liðsmenn oggistivin-
ir eins blóðugasta
valds, sem sagan
kann um að geta,
skuli hafa setið eða
sitji enn á Alþingi?“
kemur fram, að þeir nafnar hafa
sóað tugmilljónum af fé skatt-
greiðenda, — ykkar, sem lesið
þessa grein, — til þess að bjarga
vinum sínum í fiskeldi, þvert á ráð
allra sérfræðinga. f raun og veru
eru ásakanirnar á hendur þeim
Steingrímum svo alvarlegar, að
krefjist þeir ekki sjálfir opinberrar
rannsólcnar á sannleiksgildi þeirra
ættu fjölmiðlar að krefjast hennar.
Höfundur er lektor i Háskóla Islands
STJÓRNMÁL
Áfram Eiður!
EINAR KARL HARALDSSON
Norrœnir menningar-
vitar voru með snúð út
afáformum um nor-
rœnt sjónvarp (saman-
ber rímið semfrcegt
varð: „Skit ár skit om án
per satellit“), höfundar
stóðu á sínu eins og
hundar á roði, stjórn-
málamenn töluðu um
sjónvarpstœkni eins og
þeir hefðu tæknivit... “
Á þessu hausti hefur það orðið
tæknilega mögulegt að taka á móti
norskum og sænskum sjónvarps-
sendingum á fslandi og í Færeyj-
um. Um síðustu helgi byrjaði rík-
issjónvarpið í Danmörku til-
raunasendingar til Grænlands og
nást þær vel hér á landi og í Fær-
eyjum. Þetta er dæmigert fyrir þá
öru þróun sem orðið hefur á síð-
ustu misserum í sjónvarpssend-
ingum um fjarskiptahnetti. Sá
möguleiki er nú fyrir hendi að
skapa norræna sjónvarpsrás sem
hægt væri að horfa á um öll Norð-
urlönd samtímis og dreifa efninu
um leið inn á kapalnet í Banda-
ríkjunum, Suður-Ameríku, Evr-
ópu og norðvesturhluta Affíku.
Ef pólitískur vilji væri fyrir
hendi mætti á svipstundu og með
litlum tilkostnaði setja saman
nokkurra klukkustunda norræna
fréttarás á hverju kvöldi. Það má
gera með því að tengja saman
fréttir og fréttatengdar dagskrár
norrænu sjónvarpsstöðvanna.
Málið er flóknara þegar kemur að
útsendingum á frumsömdu sjón-
varpsefni af öðru tagi, en þegar
höfundarréttardeilur hafa verið
útkljáðar sýnist fátt geta staðið í
vegi fyrir burðugri norrænni sjón-
varpsrás.
Það er bæði laus senditíðni í
fjarskiptahnettinum sem ffá því í
september hefur náð fslandi með
sendingum Rásar 2 í Noregi og
Rásar 1 og 2 í Svíþjóð og í þeim
hnetti sem Danir nota til að senda
sjónvarpsefni beint til og frá
Grænlandi. Hægt er að taka á móti
sendingum úr fyrmefhda hnettin-
um með einföldum móttökudiski
og myndlykli. Geislinn ffá hinum
síðarnefnda verður aðeins num-
inn með jarðstöð til dreifingar um
kapalnet. Á móti kemur að sendi-
svið hans nær öllum ströndum
við Atlantshaf.
Norðurlandaráð fjallaði í tvo
áratugi um norrænt sjónvarp, en
NORDSAT varð ekki að veruleika
og TELE-X varð annað en til stóð.
Norrænir menningarvitar voru
með snúð út af áformum um nor-
rænt sjónvarp (samanber rímið
sem frægt varð: „Skit ar skit om
án per satellit"), höfundar stóðu á
sínu eins og hundar á roði, stjóm-
málamenn töluðu um sjónvarps-
tækni eins og þeir hefðu tæknivit,
iðnjöffar flæktust í hagsmunanet-
um sínum og tæknimenn deildu
um pólitíska stefnu í sjónvarps-
málum. Enginn hélt sig við sinn
leist og þess vegna tókst aldrei að
skóa NORDSAT til geimferðar-
innar.
Nú er hin erfiða spurning
hvernig ekki lengur að þvælast
fyrir. Og þá verður ekki heldur
undan því vikist að svara því
hvort viljinn sé til staðar. Eiður
Guðnason mat stöðuna rétt þegar
hann kom norrænu sjónvarpi eft-
irminnilega á dagskrá með til-
löguflutningi undir liðnum önnur
mái á fundi samstarfsráðherra
Norðurlands í Kaupmannahöfn 9.
desember sl. I Ijós kom að fleiri
höfðu ætlað sér að hreyfa málinu
á næstunni og ráðherrarnir settu
af stað skyndikörmun sem gæti
leitt til athafna á næstunni.
Til hvers norrænt sjónvarp?
spyr sjálfsagt einhver lesandi þess-
arar greinar. Til þess að við fáum
fleira að heyra og sjá en allt það
enska og þýska sem nú er hægt að
fá ofanúr háloftunum niður í ís-
lensk móttökutæki. Svo að við
slitnum ekki úr mál- og hugsana-
tengslum við næstu grannþjóðir
okkar. Þá þurfa Norðurlanda-
þjóðirnar ekki síður að halda
þjóðtungum sínum „á lofti“ en
Frakkar og Þjóðverjar gera með
sjónvarpi um allar jarðir á frönsku
og þýsku. Og svona mætti lengi
telja menningarleg rök fyrir nor-
rænni sjónvarpsrás.
Einhverjir staldra hér við og
minna á þýðingarskyldu og mæla
varnaðarorð gegn innrás erlendra
sjónvarpssendinga í íslenska mál-
og menningarlandhelgi. Þar verð-
ur að finna farsælar leiðir sem
hvorki einangra okkur né leiða í
ófærur. Hitt er svo sannað mál að
við skiljum betur frændur okkar
annarsstaðar á Norðurlöndum en
vini 'okkar á Bretlandseyjum og í
Bandaríkjunum. Kannanir sýna
nefnilega að stúdentar (sænskir)
halda að þeir kunni ensku en
skilja næstum ekki neitt og trúa
því að þeir kunni ekki dönsku en
skilja hana til nokkurrar hlítar.
Norrænu málin (önnur en
finnska, samíska og grænlenska)
eru náskyld og eins hugsuð. Þau
verðskulda sameiginlega sjón-
varpsrás með því besta sem fram-
leitt er af almennu sjónvarps-
stöðvunum í norrænu ríkjunum
fimm. Hér á landi eru fjölmargir
með norræn tengsl sem mundu
eflast við slíkt sjónvarp og kannski
er norræn sjónvarpsrás síðasta
tækifærið sem gefst til þess að
bjarga dönskunni frá því að verða
aldauða á íslandi. Við megum
ekki láta tómlætið drepa dönsk-
una vegna þess að í Evrópu þurfa
sem flestir Islendingar að vera þrí-
tyngdir á útlensku, eina norræna,
enska og að minnsta kosti eina
meginlandstungu. Annars lepjum
við dauðann úr skel EES.___________
Hötundur er tramkvæmdastjóri Alþýdu-
bandalagsins.
U N D I R
Ö X I N N I
Er þetta málþóf
ekki terrorismi
gagnvart vilja
meirihlutans,
Ólafur Ragnar?
„Það hefur ekkert málþóf átt
sér stað. Það sem hefur gerst
er að þrír fulltrúar minnihluta
og fulltrúi meirihluta utanrík-
ismálanefndar hafa flutt fram-
söguræðu í máli sem er eitt
hið stærsta í lýðveldissög-
unni. Það er ósköp eðlilegt að
það taki nokkurn tíma að
fjalla um málið."
- Hvað þá með hina löngu
þingskapaumræðu?
„Þar var rætt um ósmekkleg
ummæli utanríkisráðherra á
blaðamannafundum erlendis
og hérá landi. Það kom skýrt
fram að ef hann bæðist af-
sökunará því níði sem hann
lét þar fara frá sér mundi það
greiða fyrir málum á þingi.
Hann kaus að svara i engu."
- Var það ekki til að tefja
framgang EES-málsins?
„Það er rangt. Það er ekkert
málþóf byrjað ennþá. En
þegar menn hafa álit færra
lögfræðinga um að samþykkt
EES- samningsins feli í sér
brot á stjórnarskránni, nú síð-
ast álit Björns Þ. Guðmunds-
sonar um aðfrumvarpið
standist ekki vegna brottfalls
Sviss, er eðlilegt að um það
sé rætt."
- Það er verið að reyna að
koma í veg fyrir að málið
komi til atkvæðagreiðslu, ekki
satt?
„Nei. En menn vilja vita hvað
er að gerast í málinu. Samn-
ingurinn getur ekki tekið gildi
vegna Sviss og EB á eftir að
segja hvað gerist eftir að Sviss
hefur fellt samninginn. Það
gerist ekki fyrr en 21. desem-
ber. EES á síðan ekki að taka
gildifyrren íjúníog því þá
ekki að bíða og sjá til. Erlendis
hefur málið verið afgreitt
með auknum meirihluta á
þingi eða í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Hér ætla menn að
afgreiða þetta eins og hvert
annað þingskjal — um
hundahreinsun eða eitthvað
ámóta."
- Heldurðu að almenningur
hafi einhvern annan skilning
á þessum umræðum en að
þetta sé málþóf?
„Fjölmiðlakerfið hefur til-
hneigingu til að gera svona
umræður að fótboltaleik. Ég
hygg að þeir sem horfa á út-
sendingar Sýnar af þinginu
horfi öðruvísi á málin en þeir
sem fá matreiðsluna bara úr
öðrum fjölmiðlum. Og mál-
þóf er þegar menn tafa
klukkustundum saman út og
suður, en það hefur enginn
qert í þessu máli."
Stjórnarmeirihlutinn reynir að
koma EES-málinu til atkvæða
fyrir áramót, en fulltrúar minni-
hlutans pína meirihlutann með
linnulausum þingskapaumræð-
um.