Pressan - 07.01.1993, Síða 8

8
FIMMTUDAGUR PRESSAN 7. JANÚAR 1993
Siðlaus siðanefnd
Mánudaginn fyrir nýár kvað siðanefnd upp úrskurð
vegna kæru Más Péturssonar, fyrrverandi bæjarfógeta í
Hafnarfirði, gegn blaðamanni og ritstjóra PRESSUNN-
AR. Kæran var byggð á ummælum í grein frá því í júní
á síðasta ári sem fjallaði um erfðamál sem Már hafði til
úrskurðar. Niðurstaða siðanefndar var sú að blaðamað-
ur og ritstjóri PRESSUNNAR hefðu brotið siðareglur
blaðamanna „mjög alvarlega“. Það er þyngsti dómur
sem siðanefndin getur fellt.
Þessi dómur er svo kostulegur og vinnubrögð siða-
nefndar svo fráleit að ekki er stætt á öðru en svara hon-
Vilhelm G. Kristinsson, Halldór Halldórsson og Þorvaldur Gylfason. Þrír nefndarmenn af fimm í siða-
nefnd. Fyrir utan gagnrýni ritstjóra PRESSUNNAR með störf þeirra, sem fram kemur í greininni, hefur
óánægja með störf þeirra vaxið innan blaðamannastéttarinnar að undanförnu. Allt bendir til að tekist
verði á um störf siðanefndar og mannaval í hana á næsta aðalfundi Blaðamannaféiagsins.
um.
f upphafi skal tekið fram að
Már Pétursson hefur stefnt rit-
stjóra PRESSUNNAR vegna um-
mæla í umræddri grein. Það mál
fer fyrir dómstóla og verður þar
tekist á um réttmæti ummælanna
og stefnu Más. Það verður því
ekki farið ítarlega ofan í efnisatriði
málsins hér.
Enda ekki þörf á því til að gagn-
rýna siðanefnd.
í siðareglum blaðamanna
stendur í 6. grein: „Hver sá sem
telur að blaðamaður hafi brotið
framangreindar reglur og á hags-
muna að gæta, getur kært ætlað
brot til siðanefndar Bí innan
tveggja mánaða frá birtingu enda
sé mál vegna birtingarinnar
ekki rekið fyrir almennum
dómstólum á sama tíma.“
Már kærði til siðanefndar í júní.
Siðanefnd tók málið fyrir í sept-
ember. Már stefndi ritstjóra
PRESSUNNAR í byrjun desem-
ber. Þrátt fyrir ákvæði siðanefndar
fellir nefhdin síðan úrskurð undir
lok sama mánaðar.
Með þessu brýtur siðanefndin
sjálf siðareglurnar sem hún á að
fara eftir í úrskurðum sínum. Það
er í raun óskiljanlegL Ekki er hægt
að trúa því að siðanefnd þekki
ekki siðareglumar. Mér er kunn-
ugt um að formaður Blaða-
mannafélagsins benti formanni
nefndarinnar sérstaklega á það
þegar PRESSAN birti frétt um
stefnu Más. Ekki er heldur hægt
að trúa því að siðanefhd hafi vfs-
vitandi virt siðareglurnar að vett-
ugi; annaðhvort af óstjórnlegri
löngun til að fella dóminn eða
sökum þess að nefndarmenn telja
sig yfir reglurnar hafna.
Það er ekki laust við að ein-
hverjum slíkum hugsunum skjóti
upp þegar úrskurður nefndarinn-
ar er lesinn. Til dæmis segir þar:
„Már Pétursson er ásakaður um
stórkostleg embættisafglöp og sú
ásökun sett upp með áberandi
hætti á forsíðu blaðsins." Á forsíð-
unni stóð: „Erfmginn arflaus
vegna afglapa Más.“ Hvorki „stór-
kostleg" né „embættisafglöp“.
Þessi orð er heldur ekki að finna í
greininni sjálfri. Orðið embætti-
safglöp hefur þrönga merkingu og
lagalega. Orðið afglöp er skýrt í
Orðabók Menningarsjóðs sem
„skyssa, mikil yfirsjón".
Samkvæmt þessu má ætla að
siðanefnd hafi heldur ekki lesið
greinina sem Már kærði út af.
Ekki ffekar en siðareglumar sjálf-
ar.
Fleira er merkilegt í úrskurðin-
um og stundum virðast neftidar-
menn algjörlega ókunnugir blaða-
mennsku og fjölmiðlum yfirleitt.
Þeim þykir til dæmis ástæða til að
geta þess sérstaklega að PRESS-
AN sé seld á blaðsölustöðum og
forsíða hennar sjáist þar og telja
það gera yfirsjón blaðsins alvar-
legri. Að blöð séu seld er stað-
reynd sem engum kemur á óvart
og yfirsjónir blaðamanna geta
ekki stækkað við að blöðin sem
þeir skrifa í sjáist opinberlega. Það
felst einfaldlega í eðli blaða og
blaðamennsku. Siðanefnd segir að
fullkomins tillitsleysis hafi gætt í
uppsetningu fréttarinnar og ekki
verið forðast að valda saldausu
fólki óþarfa sársauka og vanvirðu.
Fréttin birtist með áðurnefndri
fyrirsögn og nýlegri og nokkuð
góðri mynd af Má. Ef fréttin er
röng er rétt að ávíta blaðamann og
ritstjóra en það er fráleitt að siða-
nefnd fagfélags blaðamanna skuli
telja það sérstaklega skammarlegt
að fréttum fylgi fyrirsagnir eða
myndir. Þær hafa fylgt fréttum
alla þessa öld. En það hefur farið
framhjá siðanefnd; eins og siða-
reglurnar og fréttin sem hún var
að fjalla um.
Loks vil ég taka fram að siða-
nefnd kveður upp úrskurð sinn án
þess að blaðamaður og ritstjóri
PRESSUNNAR hafi flutt mál sitt
fýrir neftidinni. Hann er því ein-
hliða byggður á gögnum Más. Rit-
stjóri og blaðamaður komu á fund
nefhdarinnar í september en ósk-
uðu eftir því að skila skriflegri
greinargerð. Þá lágu mörg mál
fyrir hjá siðanefnd og starfsmenn
PRESSUNNAR fengu þær upp-
lýsingar að smærri málin yrðu af-
greidd fyrst en mál Más og kæra
Santosar útvarspvirkja á hendur
Stöð 2 tekin fyrir síðar. Áður en til
þess kom að blaðamaður og rit-
stjóri sendu frá sér greinargerð-
imar stefndi Már ritstjóranum og
þar með féll meðferð siðanefndar
niður — eða hefði átt að gera það
samkvæmt siðareglum blaða-
manna. Nefndarmenn kynntu
hinum kærðu ekki þá nýbreytni
að ætlunin væri að dæma í máli
sem væri til meðferðar hjá al-
mennum dómstólum og því
komu þeir engum vörnum við.
Þrátt fyrir að siðanefnd sé heimilt
að kalla aðra en kæranda og hina
kærðu fyrir þá gerðu nefndar-
menn það ekki. Þeir ræddu ekki
við erfingjann eða lögmann henn-
ar, sem þó hafa án nokkurs vafa
aðra skoðun á málinu en Már.
Þeir byggðu úrskurð sinn á einni
heimild um leið og þeir ásökuðu
PRESSUNA fyrir einhliða upplýs-
ingaöflun.
Allt er þetta náttúrulega hlægi-
legt nema fyrir þær sakir að ein-
hverjir menn utan blaðamanna-
stéttarinnar kunna enn að taka
mark á úrskurðum hennar. Og á
meðan blaðamaður er í Blaða-
mannafélaginu verður hann að
sætta sig við að þessir menn skipti
sér af verkum hans og kveði upp
um þau dóma. Það get ég ekki
sætt mig við. Ef neftidarmönnum
siðanefhdar verður ekki skipt út á
næsta aðalfundi félagsins og ein-
hveijum böndum komið yfir störf
neftidarinnar í ffamtíðinni er eina
leiðin sú að segja sig úr félaginu.
Ég hef fimm sinnum verið
kærður til siðanefridar og í nær öll
skiptin hefur meðferð nefndar-
innar verið della. Af þessum fimm
kærum hef ég verið sýknaður af
þremur. Ég hef verið fiindinn sek-
ur í tveimur málum, ef kæra Más
er talin með. Hitt málið fjallaði
um fyrirsögn á yfirheyrslu yfir
]óni Sigurðarsyni, fyrrverandi for-
stjóra Álafoss heitins; „Samein-
ingin mistókst". Þótt kæran sner-
ist alls ekki um hvort sameining
Álafoss og Iðnaðardeilda Sam-
bandsins hefði mistekist vildi
siðanefnd endilega velta því fyrir
sér. Niðurstaða hennar varð sú að
sameiningin hefði ekki mistekist
og þrátt fyrir smávægileg vanda-
mál stæði Álafoss nokkuð vel.
Nokkrum mánuðum síðar fór
Álafoss á hausinn og var það
stærsta gjaldþrot Islandssögunn-
ar.
Og siðanefnd hefur ekki einu
sinni getað sýknað mig skamm-
laust. Eitt sinn skrifaði ég um
ávinning íslenskra neytenda af
frjálsum innflutningi á landbún-
aðarvörum. Landbúnaðarráðu-
neytinu líkuðu ekki skrifm og
kærði mig. Eins og fram kemur í
ofangreindri tilvitnun þarf kæru-
aðili að hafa hagsmuna að gæta í
máli sem hann kærir. Ekki veit ég
hverjir hagsmunir landbúnaðar-
ráðuneytisins voru í þessu máli en
siðanefnd virtist líta svo á að það
hefði einhverja hagsmuni af
áffamhaldandi banni á innflutn-
ingi landbúnaðarvara; að það væri
ráðuneyti bænda frekar en neyt-
enda. Áð minnsta kosti tók hún
það fyrir en sýknaði mig þar sem
fréttin var rétt.
Nefndin hefur nú til meðferðar
kæru á einn af blaðamönnum
PRESSUNNAR og ætlar að taka
hana fyrir þrátt fyrir að viðkom-
andi kærandi hafi ekki leitað leið-
réttinga hjá blaðinu og þess sé sér-
staldega getið í siðareglum að það
sé skilyrði að kæra sé tekin til
meðferðar.
Þetta var aðeins saga mín af
viðskiptum við þessa nefnd. Því
miður kunna aðrir blaðamenn
álíka vitlausar sögur. Siðanefnd
hefur IjTÍr löngu dæmt sig mark-
lausa og það er kominn tími til að
blaðamannastéttin losi sig undan
henni. Þótt margt megi segja um
íslenska blaðamenn þá eru þeir
ekki svo slæmir að þeir eigi þetta
skilið.
Gunnar Smári Egilsson
ritstjóri PRESSUNNAR
„Allt er þetta nátt-
úrulega hlœgilegt
nemafyrir þœr
sakir að einhverjir
menn utan blaða-
mannastéttarinnar
kunna enn að taka
mark á úrskurðum
hennar. Og á með-
an blaðamaður er í
Blaðamannafélag-
inu verður hann að
sætta sig við að
þessir menn skipti
sér afverkum hans
og kveði upp um
þau dóma. Það get
ég ekki sœtt mig
við.“
VtKAN FRAMNDAN
H7.janúar
er þjóðhátíðardagur Maldive-
eyja.
<^P
sín er þeir hefðu komið sér fyrir.
★ lO.janúar 1884
var góðtemplarareglan stofhuð.
★ ll.janúar 1569
var fyrsta lotteríinu komið á í
Englandi og hagnaðinum af því
varið til ýmissa ffamfaramála, svo
sem hafnargerðar.
★ 8. janúar 1642
fyrir 351 ári, lést Galileo Galilei,
en áður hafði hann meðal annars
haldið því ffam í ræðu og riti að
jörðin snerist kringum sólina.
Fyrir það fékk hans hins vegar
ekkert annað en skammir ffá
kirkjunnar mönnum.
★ 9.janúar 1979
fundust tveir laumufarþegar um
borð í Bakkafossi sem þá var á
leið til Bandaríkjanna. Það voru
þeir Ingvi S. Ingvason og Karl J.
Norðmann sem þá voru 14 og 15
ára gamlir. Þeir félagar höfðu
-dvalið í þrjá daga um borð í skip-
inu áður en þeir fundust og hafði
verið gerð dauðaleit að þeim í
Reykjavík og nágrenni. Þá skýr-
ingu gáfu þeir á ferðum sínum að
þeir hefðu ætlað sér að gerast
bændur í Texas og bjóða síðan
Mnum og vandamönnum út til
★ 12.janúarl943,
fyrir nákvæmlega 50 árum, voru
þrír ungir menn dæmdir í fang-
elsi fyrir margskonar glæpastarf-
semi. Höfðu þeir framið fjölmörg
innbrot og fyrirhugað og undir-
búið morð. Auk þess höfðu þeir
gerst svo grófir að falsa víxla með
nafni Ólafs Thors forsætisráð-
herra sem ábekings. Eftir hand-
töku piltanna fann lögreglan dag-
bók, en í hana höfðu allir glæpir
þeirra verið skráðir af mikilli
samviskusemi. f dagbókinni kom
meðal annars fram að þeir félagar
æúuðu að stofna hóruhús í
Reykjavík og bjóða sveitapilti ein-
um starf við stofnunina gegn því
að hann legði fram nokkurt
hlutafé. Vakti þetta glæpagengi
mikla athygli í hérlendum fjöl-
miðlum.
★ 12.janúarl830
fór fram síðasta aftakan á íslandi.
★ 12.janúar 1966
kom Richard „Dick“ Taylor tog-
araskipstjóri hingað til lands til að
afþlána 45 daga fangelsisdóm
sem hann var dæmdur í af
Hæstarétti íslands fyrir ítrekuð
landhelgisbrot. Var koma hans tí-
unduð í hérlendum fjölmiðlum.
Þó fer litlum sögum af dvöl hans
á Litla-Hrauni, nema hvað hann
ku hafa verið fyrirmyndarfangi og
auk þess gert upp dráttarvélina á
staðnum. Að sögn gleðst Taylor,
sem nú rekur krá á Suður-Eng-
landi, í hvert sinn er hann heyrir
minnst á ísland, enda líkir hann
dvöl sinni og aðbúnaðinum á
Hrauninu við lúxusstrandhótel.
0
★ 13.janúar 1944
voru lagðar fram tillögur á Al-
þingi þess efhis að dansk-íslenska
sambandslagasamningnum yrði
slitið.
AFMÆLI
7.janúar
Baltasar
listmálari á 55 ára afmæli.
Pétiu- Wigelund
Kristjánsson,
stórpoppari og út-
gefandi með
meiru, verður41
árs.
Einar Óskarsson,
veitingamaður í Barrokk og Taj
Mahal,er41 árs.
Lýdía Pálsdóttir Einarsson,
ekkja Guðmundar Einarssonar
frá Miðdal, sem gaf endurminn-
ingar sínar út á bók um jólin,
verður 82 ára þennan dag. Lýdía
er því búin að lifa, upp á dag,
jafnlengi og þeir Pétur Kristjáns
og Einar Óskars til samans.
8. janúar
Sigurður Þórarinsson
jarðfr æðingur fæddist þennan
dag árið 1912. Hann samdi meðal
annars hinn vinsæla rútubílasöng
„Mikið lifandis skelfingar ósköp
ergaman...“
9. janúar
verður Helgi Laxdal, formaður
Vélstjórafélags fslands, 52 ára.
Haraldur Kröyer sendiherra
fæddist þennan dag fyrir 72 ár-
um.
11. janúar
Bertram Henry (Berti) Möller,
lögregluþjónn og dægurlaga-
söngvari, á fimmtugsafmæli.
Ágúst Guðmundsson,
prófessor í viðskiptadeild Há-
skóla íslands og stóreignamaður,
á 41 ársafmæli.
Héðinn Steingrímsson
skákmaður verður 18 ára.
Gunnar Smári Egilsson,
ritstjóri PRESSUNNAR, verður
32ára.
12. janúar
Bent Scheving Thorsteinsson,
fyrrum fjármálastjóri Rafmagns-
veitu ríkisins, er 71 árs.
Einar Benediktsson
ljóð- og athafnaskáld lést árið
1940. Þar sem Einar var stór-
menni þótti mönnum ekki annað
fært en að jarða hann á Þingvöll-
um.
Þennan sama dag lést einnig
Gissur jarl árið 1263.
13. janúar
Ingimundur B.
Sigfússon,
stjórnarformað-
ur Heklu og
einkavinur Dav-
íðs Oddssonar
forsætisráð-
herra, fæddist þennan dag fyrir
55 árum.
PGuðmundur
Malmquist,
forstjóri Byggða-
stofhunar, leit
fyrst dagsins Ijós
þennan dag árið
Henny Hermannsdóttir,
fyrrum alheimsfegurðardrottn-
ing, er fædd árið 1952 og því 41
árs.
Sigvaldi Kaldalóns
tónskáld fæddur 1881.