Tíminn Sunnudagsblað - 01.12.1963, Blaðsíða 11

mikil, og telja margir, að þeir hafi
ræktað baðmullina. Klæðnaður og
fiskinet voru gerð úr baðmullar- og
hastþráðum, spunnum af lítilli íþrótt
og mjög misgildum. Eiginlegur vefn-
aður var sjaldgæfur og vefstólar ekki
til, en hins vegar voru þræðir flétt-
aðir saman í dúka. Leirkeragerð var
engin.
Um 1200 fyrir Krists burð bætast
nokkrir nýir þættir við menningu
Perúbúa. Þýðingarmestur þeirra er
leirkeragerðin. Frá elztu tíð leirker-
amia ber inest á einföldum krublcum,
lítt skreyttum, og glögg merki þess
má sjá, að brunatæknin hefur ekki
verið orðin örugg.
Um 1000 fyrir Krists burð er farið
að rælkta maís í Perú, og þá hefur leir
keragerðin náð mikilli þróun og gegn-
ir þýðingarmiklu hlutverki við helgi-
hald Qg trúariðkanir landsmanna.
Menningarskeið það, sem þekktast
er frá þessum tíma er kennt við fund-
arstaðinn Chavín de Huantar og
nefnt Chavínmenningin. Helzta ein-
kenni þess menningarskeiðs er góð
í kattarmynd, sem kemur fyrir hvað
eftir annað á leirkerum. Chavínmenn-
ingin virðist hafa verið útbreidd á
stóru svæði í norðanverðu hálendinu
og við ströndina norðan til í landinu,
en engin merki um haná hafa fund-
izt í Suður-Perú. Þetta menningar-
skeið hefur staðið lengi, og innan þess
má greina mörg afbrigði bæði í tima
og rúnii, en höfuðeinkennin eru þð
alls staðar hin sömu, svipuð gerð leir
kera og goS af kattarkyni. Ýmsir
fræðimenn telja, að þessi menning sé
ekki upprunin á strandlengjunni vest-
an Andesfjalla, heldur aðflutt. Sumir
hafa jafnvel látið sér detta í hug,
að samband sé á milli þessa menn-
ingarskeiðs og menningar akuryrkju-
þjóða í Mexíkó, en engar fullnaðar-
sannanir liggja þó fyrir um það efni.
Næsta tímabil í sögu landsins nefna
fornleifafræðingar Tilraunatímabilið.
Á því tímabili koma fram ýmsar tækni
legar nýjungar, en þýðing kattargoðs-
ins fer ört minnkandi, þótt dæmi um
dýrkun þess megi finna á ýmsum
síðar. Þetta skeið hef-
á öldunum fyrir og um
upphaf tímatals kristinna manna. Þó
er elcki hægt að afmarka það mjög
nákvæmlega, og vel er hugsanlegt,
að sum þau menningarskeið, sem tal-
in hafa verið til þessa tímabils, eigi
betur heima í því næsta, klassíska
tímabilinu. Eins má vel vera, að menn
ingarafbrigði tilraunatímabilsins séu
ekki öll frá sama tíma, og sum þeirra
kunna að hafa verið við lýði eftir að
klassiska tímabilið var hafið annars
staðar.
Á þessu tímabili urðu miklar fram-
farir í vinnubrögðum við jarðrækt.
Áveitutækni hafði náð allháu stigi í
lok tímabilsins, hótt óvíst sé, hvort
áveitur hafi að marki verið famar
stöðunu löngu
ur staðíð yfir
Akuryrkja í Inkaríkinu. Jörðin er stungin upp me3 pálum, og konur mylja
moldina í höndum sér.
að ryðja sér til rúms í upphafi þess.
Menning þessa tímabils er mjög
breytileg eftir landshlutum, og sér-
staklega er glöggur munurinn á menn
ingu íbúa strandarinnar sunnanverðr-
ar og norðanmanna. Leirkerastíllinn
er annar syðra en nyrðra, litanotkun
önnur, vefnaður stendur syðra á mjög
háu stigi, einkum í Paracas-menning-
unni, sem hefur að bjóða einhverja
fegurstu dúka, sem nokkru sinni hafa
verið ofnir.
Á klassiska tímabilinu (ca. 400—
1000 e. Kr.), sem fylgir á eftir til-
raunatímabilinu, hafa byggingatækni
og liststílar náð fullri þróun, og þá
fer að verða vart vel skipulagðra
ríkisheilda, sem sumar hverjar leggja
stund á landvinninga. Land og at-
vinnuhættir í Andersfjöllum og strand
dölunum hafa án efa ýtt undir þess-
ar ríkismyndanir, því að áveitukerfið,
sem þá hafði náð fullri þróun, krafð-
ist flókinnar samfélagsskipanar og
skipulagningar. Helztu minjar um
þetta tímabil hafa fundizt á strönd-
inni nyrzt og syðst og í hálendinu
sunnanverðu og um miðbik þess.
Akuryrkja var þá komin á það
stig, sem hún stóð á allt til komu
hvítra manna til landsins. Farið var
að rækta allar þær jurtir, sem kunn-
ar voru í Andersfjöllum, þar á meðal
kartöflur. Vefnaður var mikið stund-
aður, og dúkar ofnir bæði úr baðm-
ull og ull lamadýrsins og alpakka-
dýrsins. Einkum var lögð stund á
vefnað á suðurströndinni, en norðar
var málmiðja sérgreinin.
Helzta klassíska menningarskeiðið
á norðurströndinni var hin svo kall-
aða Mochicamenning. Mochicamenn
stunduðu mikið akuryrkju, en fisk-
Framhald á 1005. síðu.
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
995
v