Tíminn Sunnudagsblað - 01.12.1963, Blaðsíða 21

En þótt ég sé nú búinn að
gleyma mörgu frá samvistardög
um okkar GuðmunJar, sem eðli-
legt er, þar eð ég mun vera með
eJztu eða jatnvel elztur allra nú-
lifandi nemenda hans, þá man ég
þó enn ýmsar skemmtilegar
k't-nnslustundii Einkum þær, er
hann á góðviðrisdögum fór með
okkur nemenuur sína um um
hverfi bæjaiins Þá benti hann
ckkur á ýmislegt, er við höfðum
ekki áður veitt eftirtekt, fræddi
Gkkur um bað og margar aðrar
casemdir í ríki náttúrunnar. Einn-
ig eru mér minnisstæð heilræði
þau, er haun gaf okkur Birni
frænda, er við vildum hverfa úr
íöðurhúsum í fyrsta sinn til langs
tíma og gerast sjómenn. — Fyrir
fræðslu Guðmundar og leiðbein
ingar geymi ég enn í þakklátum
huga minningu hans og blessa
hana.
Og nú, vift leiðarlokin, finnst
Framhald 995. síðu.
veiðar voru einnig þýðingarmikill lið
ur í atvinnulífi þeirra eins og við er
að búast hjá strandþjóð.- Rústir sumra
hofa þeirra eru enn til, og er fræg-
ast þeirra Huaca de! Sol píramidi,
sem mun hafa verið hlaðinn úr um
130 milljón sólþurrkuðum múr-
steinum. Auk þess eru enn til minjar
um miklar vatnsveitur og áveitukerfi
frá dögum þeirra. Þessi stórvirki
benda til þess, að þjóðfélagið hafi ver-
ið talsvert margb>-otið og verkaskipt-
ing og skipulagning á háu stigi. En
lítið er vitað uro siði þessa þjóðfé-
lags nema það, sem lesa má af leir-
kerum þeirra og skreytilist.
Á suðurströndinni ber Nasca-menn-
inguna hæst frá þessu skeiði. Minjar
um hana hafa einungis fundizt í
örfáum dölum, og bendir allt til, að
Nascamenn hafi ekki rekið neina
landvinningastefnu, ólíkt Mochici-
mönnum. Víggirðingar hafa af sömu
ástæðum ekki fundizt, og áveitukerf-
ið var allt minna í sniðum en nyrðra.
Leirker Nasca-manna voru vel gerð
og máluð í mörgum litum, allt að
átta á sama leirkerinu. og er þetta
gjörólíkt leirkeragerð Mochicimanna,
sem héldu sér við einn og sama lit-
inn á sama hlutnum. Skreytilist þeirra
fellur í tvo skýrt afmarkaða Ookka,
annars vegar stílfærðar myndir af
dýrum, fuglum, fiskum og ávöxtum.
hins vegar goða- og helgimyndir. Ein-
hverjar athyglisverðustu minjarnar
um Nascamenninguna eru langar bein
ar línur, sem víða eru dregnar á jörð-
una. Þessar línur liggja í ýmsum
stefnum, sumar eins og stjörnur út
frá ákveðnum punkti, aðrar liggja
óreglulegar, og lengd þeirra er frá
mér, að ég eigi enga betrj ósk
tii handa minni kæru fósturfold
en þá, að h in hafi jafnan á að
skipa nægiieea mörgum góðuin
kennurum, sem leitist við, af jatn
mikilli alúö og Guðmundur, að
kenna nemeudum sínum, og legðu
eherzlu á aö vísa hinum ungu veg’
inn til þess ei mestu máli skiptjr
í lífi hvers manns: trúar, siðgæö
is og bindindis Þá mundi verða
meira samræmi í glæsilegu útliti
og hegðun æskulýðs þessa lands.
Væri ekxi ráð að fækka eða að
minnsta kosti að draga úr kennsiu
ýmissa hinna lögskipuðu náms
gieina við skólana — þeirra, ei
mér virðist haía litla hagnýta eða
menningarlega þýðingu fyrir alla
a.þýðu og o:unu fljótt gleymast
fiestum? Mættj þá verja þeirri
orku kennaranna, er við það spar
ast, til þess að vinna í áðurnefnda
att: að skapa betra þjóðfélag.
hálfum upp í átta kílómetra. Aldur
þessara lína er óviss og fræðimenn
hafa ekki yfir að ráða neinni fulln-
aðarskýringu á því, hvers vegna þær
voru gerðar. íbúarnir höfðu enga
hugmynd um það, þegar komið var
fram á landafundaöld. Sú gleymska er
að nokkru leyti árangur sögufölsun-
ar Inkanna, sem seinna komust þarna
til valda, en þeir höfðu hina full-
komnustu fyrirlitningu á þessum lín-
um og lögðu jafnvel vegi sína þvert
yfir þær.
í hálendi Perús var Tiahuanaco-
menningin sú, sem kunnust er frá
klassiska tímabilinu, og hún hefur
haft geysimikil áhrif á eftirtímann.
Tiahuaraco virðist hafa verið mikil
trúarmiðstöð og hugsanlegt er, að
pílagrímar hafi átt þátt í byggingu
sumra þeirra minja, sem þar finnast
enn. Sérstaklega var steinsmíði Tia-
huanaco-manna umfangsmikil og tal-
in með því allra fremsta, sem finna
má í Andesfjöllum. Um 900 breididst
menningin út með landvinningum nið-
ur til strandarinnar og leysti Nasca-
menninguna af hólmi, en landvinning-
ar Tiahuanaco-manna heyra þó að
mestu til næsta tímabili í sögu Perús,
eftir klassíska tímabilinu. Tiahuanaco
menningin hefur haft áhrif á Inka
menninguna, meðal annars er þaðan
komin dýrkun sólguðsins, sem kunn-
ur er undir ýmsum nöfnum, Tiki
Viracocha er þeirra þekktast.
Efti.rklassíska tíniabilið í forsögu
Perús er talið hefjast með landvinn-
ingum Tiahuanaco-manna. og er
fyrsta skeið þess tímabils kennt við
útþenslustefnu þeirra og nefnt út-
þenslutímabilið. Því skeiði lauk
Sýnishorn af steinhleðslu Inkanna.
Þótt hornin séu rr.örg, er hvergi hægt
að koma hnifsoddi milli steina.
með því að upp risu þrjú ríki á
ströndinni, og var eitt þeirra, Chimú-
ríkið í norðri, réttnefnt stórveldi.
Tímabil þessara ríkja hefur verið
nefnt borgagerðar-skeiðið og stóð það
yfir, þar til landvinningar Inka hóf-
ust fyrir alvöru Þá hófst heimsveld-
istímabilið sem stóð í tæpa öld, eða
þar til Spánverjar lögðu landið und-
ir sig. Höfuðborg Chimúríkisins
nefnist Chan-Chan og stóð þar sem
nú er borgin Trujillo. Meira er vitað
um menningu Chimú-manna en ann-
arra forvera Inkanna, og stafar það
eflaust af því, að ríki þeirra var svo
ungt, að Inkunum hafði ekki unnizt
tími til að þurrka út alla minningu
um það og hagræða sagnfræðinni eft-
ir sínu höfði. Ekki er þó fullljóst,
hvenær veldi Chimkú-manna hefst, en
fræðimenn telja líklegast, að það hafi
gerzt í byrjun fjórtándu aldar. Ríki
þeirra var einræðisríki eins og Inka-
ríkið síðar, og fræðimenn hafa sumir
stungið upp á því, að Inkar hafi lært
mikið í stjórnfiæði sinni af Chimú-
mönnum. Chimú-nienn lögðu vegi um
ríki sitt, sem Inkar tóku síðar við,
og er engan veginn ólíklegf, að Chimú
menn hafi verið lærimeistarar Inka í
INDEANARi£NNING
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
1003