Tíminn Sunnudagsblað - 01.12.1963, Blaðsíða 13

Ketilsstaðarannáll segir árið 1779:
„Svo og nokkrir skiptapar fyrir
sunnan og einn í Lóni“.
Espihólsannáll sama ár:
„Menn urða nokkrir á skiptöp-
um á Breiðafiiði, Ákranesi, Njarð-
vÆ og austur í Lóni“.
Árbækur Espólíns sama ár:
„Drukknuðu sex menn af skipi
í Hornafirði“
Þeir, sem kunnugir eru staðhátt-
um og samskiptum þessara skaft-
fellsku byggðaiaga, hafa gjarnan
hallazt að því, að hér sé sama saga
sögð að austan — Espólín aðeins orð-
ið dálítið saupsáttur við sannleikann.
Hornafjörð og Lón skilur fjalls-
rani, þar á .nilli liggur alfaraleið um
Almannaskarð. Fram á 19. öld áttu
Lónsmenn á þingstað að sækja að
Holtum í Hornatirði. Voru það leifar
fornra félagsmálatengsla, því að fram
til ársins 1772 voru þrjár austustu
sveitir sýslunnar. Mýrar, Nes og Lón,
eitt hreppsfélag, nefnt Holtahreppur.
Hefur þetta vafalaust valdið misskiln
ingi út í frá, Ýmsir talið, að allt
Holtaþinglag væri hornfirzkt. Því er
það, að þegar frét.tir voru sagðar frá
þessum slóðum, var Hornafjörður
stundum teygður alla leið austur
undir Lónsheiði.
Þegar rýnt er í persónusögu úr
Lóni frá umræddu tímabili, verður
undir eins Ijóst:
Heimilisfeður hverfa á bezta aldri.
Ekkjur teljast fyrir búum, sumar
þeirra giftast fljótlega í annað sinn.
Fjöldi föðurlausra barna elst þar
upp. Stór systkinahópur tvístrast.
Annálarnir vekja athygli á því,
hverjar orsakir séu. Um leið bólar á
þeirri óskhyggju, að frásögn væri
fyllri. Óskhyggjan ýtir uiidir að leita
— og leiðir á rétta leið.
Hér um er merk samtímaheimild,
skrásett árið 17S0. Hún er vafalítið
alkunn í Lóni allt fram á þessa öld.
En á síðari áratugum hefur hún fjar-
lægzt, vafizt íyrir mönnum, hvar
hana væri að finna.
IV.
Árið 1777, 7. dag aprílmánaðar, var
ungum guöfræðingi veitt Hálspresta-
kall í Hamarsfirði; vígður þangað
tæpum mánuði seinna. Hann hét Jón
Hjaltalín Oddsson, fæddur í septem-
bermánuði 1749. í báðar ættir kom-
inn af lögréttumönnum vestanlands.
Fátt mun af honum sagt austan úr
Hálsþinghá, enda varð hann ekki
mosagróinn þar, þjónaði Hálssókn'að-
eins þrjú ár.
Sumarið 1780 fékk hann Kálfafell
í Fljótshverfi. Um sama leyti gekk
hann að ei.ga kornunga heimasætu frá
Bjarnanesi í Hornafirði. Hún hét
Guðrún, dóttir sira Jóns Bergssonar,
kölluð eldri til aðgreiningar systur
sinni samnefndri, sem átti Berg lög-
sagnara Benediktsson í Árnanesi.
Eldmóðusumarið fluttist síra Jón
Hjaltalín að Hvammi í Norðurárdal,
þjónaði síðan iengi í Saurbæ á Hval-
fjarðarströnd, síðast á Breiðabólsstað
á Skógarströnd. í Saurbæ missti hann
Guðrúnu, konu sína; kvæntist aftur.
Seinni kona hans hét Gróa, dóttir
síra Odds prests á Reynivöllum í
Kjós, Þorvarðarsonar.
Síra Jón Hjaltalín sagði af sér
prestskap 1835, andaðist 25. dag des-
embermánaðar sama ár. Hann er tal-
inn verið hafi merkasti klerkur, mæt-
ur maður, framkvæmdasamur í bún-
aði. Skáldmæltur. Orti sálma, verald-
leg kvæði og rímnaflokka, frum-
samdi og endursagði í lausu máli.
Margt af þessu liggur óprentað í
handritum.
Þótt presturinn, sem vígður var til
Hálsþinga í Ilamarsfirði 4. dag maí-
mánaðar 1777, tjaldaði þar aðeins til
fárra nátta, verður sú dvöl þó ekki
talin ómerk. Á Hálsi hóf hann að
yrkja tíðavísur um ýmsa viðburði
ársins 1779. Hélt líku fram um hver
áramót svo iengi sem honum entist
líf.
Árið 1836 var þessi rímaði annáll
síra Jóns Hjaltalíns Oddssonar prent
aður í Kaupmannahöfn og ber bókar-
titilinn:
FIMMTÍU OG SEX
TÍÐAVÍSUR
YFIR ÁRIN 1779 TIL 1834
V.
Síra Jón Hjaifalín á Hálsi í Ham-
arsfirði hóf upp raust sína við komu
árs 1780:
Vakni Iríir virðar hér,
vakni frúr og sveinar.
Angurslýjum eyða ber,
árið nýja komið er.
Snýr prestur sér síðan að liðnu
árið, lýsir fyrst veðurfari og afla-
brögðum:
Vetur góður, vor þó svalt
vann á horkindunum.
Norðangjóður kramdi kalt,
Kári móður blés ávallt.
Garpar fengu grasa fátt,
greri jörðin lítið.
Því varð engi þroskasmátt
þurrkar gengu fram á slátt.
Skipti þá um skýjaból,
skemmdust töður víða.
Skaðann háa skúrin ól,
skjaldan sá í heið! sól.
T í M I N N — SUNNUDAGSBiAÐ
997