Tíminn Sunnudagsblað - 23.03.1969, Blaðsíða 12

Tíminn Sunnudagsblað - 23.03.1969, Blaðsíða 12
I. Þrjú fljót renna um Fljótsdals- héraS til Héraðsflóa. Jökulsá á Brú ekur gormi sínum með vesturhlíð- um, Lagarfljót sígur fram um mitt hérað, sums staðar stöðuvatni lík- ast, og lítið eitt austar liðast Sel- fljót milli ása og röðla, raunar lækur einn í samjöfnuði við hinar móðurnar tvær, og slær sér að lokum austur að Ósfjöllum, er fram kemur á sléttlendið, þar sem allar mishæðir þrýtur. Svo mjótt er á mu-nunum um farvegi þess- ara vatna, að Geirastaðakvísl rann úr JöM'U austur í Lagarfljót, áður en þar var fyrirhleðsla gerð, og milli Lagarfljóts og Selfljóts heit- ir Jökullækur, þótt þar sé nú þurrlendi að jafnaði nema í vatns- elg á vorin. Þar ætla kunnugir menn, að Lagarfljót hafi á fyrri tíð lagt ærna lykkju á leið sína og runnið suður og austur um flatn- eskjuna til Selfljóts, unz því vannst tími til þess að yfirbuga fyrirstöðu þá, sem verið hafði á leið þess til norðurs, þar sem nefn- ist Steinbogi, skammt suður frá Hóli í Útmannasveit. Það er því líkast sem fljótin hafi tæpast get- að ráðið það við sig, hvort þau ættu að fleyta vatni sínu hvert fyr- ir sig í fang flóans eða steypa því saman í einn jörmunflaum ofan Héraðssands. Elfurnar miklu, Jökulsá og Lag- arfljót, hafa orðið mörgum mann- inum örlagamóður og stundum vegið oftar en einu sinni í sama knérunn. Það er þó Selfljót, sem er örlagavaldurinn í þessari sögu, seytlan meðal fljótanna, sprottin upp í vötnum norðan og vestan undir Bjólfi, bæjarfjalli Seyðfirð- inga, og heitir Gilsá hið efra, unz hún hefur silazt hæfilega lengi um mýrarsund Eiðaþinghár til þess að glata því nafni, sem hún hefur hlotið í munni smalanna uppi við heiðina. II Nokkurn veginn mitt á milli Lagar og Héraðssands verða hreppaskil. Þar þrýtur Eiðaþing- há, en við tekur Útmannasveit, öðru nafni Hjaltastaðarþinghá. Jafnskjótt og Selfljót flýtur yfir hreppamörkin tekur það á sig margar bugður og hlykki, líkt og því sé nauðugt að fara öllu lengra í norðurátt. En langir ásar eru á báða vegu og setja því umferðar- lög, svo að ekki er undanfæri: Norður á bóginn skal það hníga- Vestan við einn hinna miklu buga, sem fljótið vindur á sig í kreppu ásanna, og raunar hinn nyrzta um sinn, er bær í rótum vesturássins. Þar heita Ketilsstað- ir, allmikil jörð, og er það fyrsti bærinn í Útmannasveit, sem kom- ið er að, þegar farin er þjóðleið út sveitir vestan Selfljóts. Vorið 1834 fluttust í tvíbýli á þessa jörð ung hjón, sem áður höfðu búið nolckur ár á Jökulsá í Bo'rgarfirði, Ánni Bj'arnason og Guðrún ísleifsdóttir. Fylgdi þeim þangað með öðru fólki, bróðir bónda, Pétur að nafni, ókvæntur og honum litlu eldri. Þessi hjón voru bæði harla frændmörg austan lands. Árni var sonur manns þess, sem nefndist Galdra-Bjarni og var Einarsson og hafði síðast búið í Brúnavík, og síðari konu hans, Guðnýjar Péturs- dóttur, sem í föðurætt var komin af Gísla lögréttumanni Nikulás- syni, bróður séra Einars galdra- meistara á Skinnastað, en átti að móður Snjófríði, dóttur Jóns pam- f-íls og systur Hermanns í Firði. Hafði ma-rgt drifið á daga þess fólks, sem hann var af sprottinn, og fieiri kynsmanna hans, sumt frægt í sögum. Meðal formæðra hans var Snjófríður Magnúsdóttir, sú er strauk frá Gilsbakka í Öxar- firði fyrr á tíð og lesa má um í alþingisbókum. Gunnlaugur Árna- son, 'sem árið 1749 fannst dauður og stórlega lemstraður í Hrafn- kelsdal inn frá Vaðbrekku, þar sem Skænudalsá fellur í Hrafn- kelu af vesturfjalli, var langömmu- bróðir hans. Fáðir hans var bor- inn megnri fjölkynngi, líkt og þeir frændur fleiri, og virðist því hafa verið trúað, að hann hafi fyrirkom- ið fiskibátum með forneskju. Þó kunna þess háttar sögur að hafa tekið á sig hrikalegra gervi en þær áður höfðu eftir daga Bjarna. En auk þess komst Bjarni í mikl- ar mannraunir. í móðurharðindun- um bjó hamm i Stakkahlið í Loð- mundarfirði, og varð heimili hans mjög hart úti. Manmdauðinn í Stakkahlíð byrjaði um sólstöður 1784. Þá dóu vinnuhjú tvö úr hungri samtímis. Annað fólk skrimti um sinn. Um veturnætur haustið eftir var hann á ferð á ein- ma Hárið btákti niðri í hylnum eins og gróðurskúfar á steini 252 ÍÍMINN - SUNNUDAOSULAÐ

x

Tíminn Sunnudagsblað

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/301

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.