Tíminn Sunnudagsblað - 23.03.1969, Blaðsíða 21

Einn ctörssku Iseknanna I rann.
siknarsfofu slnni: Er hella. og
[ msenuslgg aS uppruna hörgul-
j siúkdómur, sem hlýit af ofur.
j gnægSum?
/ leit að orsökum
dularfulls sjúkdóms
í kyrrlátum rannsóknarstofum
viS eina af smágötum Ka-upmanna-
ihafnar vinna danskir vísindamenn
að því að leysa þá 'gátu, hvað veld-
ur dularfuHum sjúkdómi, sem
Iæknar hafa ekki verið megnugir
að ráða á bót. Þessi sjúkdómur
er svonefnt heila- og mænusigg,
og Danmörk er eitt þeirra landa,
þar sem hann er all-ra tíðastur.
Þar eru nú um fimm þúsund slík
ir sjúklingar. Einn maður af
hverju þúsundi Dana þjáist af þess
uni sjúbdómi, og það eru fá lönd
í öllum heiminum, þar sem við-
líkt á sér stað.
Þrjú ár eru síðan þessar rann-
sóknir hófust og nú hafa vísinda-
mennirnir kveðið upp úr með það,
að orsök þessa sé að líkindum sú,
að Danir gera of vel við sig í mat.
Aiþjóðleg skýrslugerð hefur leitt
í Ijós, að þessi sjúkdómur er bók-
staflega óíþekktur meðal hinna fá-
tækustu þjóða. Annars staðar er
hann tíðastur meðal efnafólks,
tsem gefur matgleði sinni lausan
taum. Upphaf sitt er sjúkdómur-
in-n talinn eiga í móðurlífi eða í
frumhernsku.
Það kann að hljóma undarlega:
Margt bendir til þess, að heila- og
mænusiggið sé hörgulsjúkdómur,
þótt o-rsök hans sé of mikill mat-
ur. Fæstir kæra sig um graut og
fisk, þegar þeir hafa ofurgnægtir
af steiktu svínakjöti, tertum og
smurðu brauði með margbreyti-
legu áleggi.
Staðreynd er, að þessi sjúkdóm
ur gerir mestan usla í Vestur-Evr-
ópu og Bandaríkjunum. Hann e-r
þeim mun fágætari sem nær dreg-
wr miöijarðarbaug, en ho-num skýt-
ur hér og þar upp í hinum syðri
löndum Suður-Ameríku, í Suður-
Afríku og Ástralíu. í löndum, þar
sem mikið er um fiskmeti og börn
höfð tenigi á brjósti, er sjúkdóm-
u-rinn óþekktur. Hans gætir til
dærnis ekki á meðal þeirra, sem
eiga Grænland að ættlandi, þótt
á honum bóli í hópi hinna, er flutzt
hafa þangað. í móðurmjólkinni er
þrem til fimm sinnum meira af
ómettuðum fitusýrum en í kúa-
mjólk o-g í fiski ©r einnig mikið
a'f þeim.
Vakið hefur athygli, að miklu
minnia ber á heila- og mænusiggi
á vesturströnd Jótlands en i hinum
eystri hluta skagans .Þess er þó að
gæta, að mannfjöldinn þykir tæp-
ast nógur í þessum héruðum til
þess, að fullt mark verði tekið á
slíkum samanburðartöl'um.
Heila- og mænusigg leggst á
miðtaugakerfið eins og nafnið
bendir til, eyðileg-gur taugafrum-
ur og veldur sjóntruflun, lömun
og svima. Sé veikin á háu stigi,
verða menn algerir öryrkjar.
Menn fæðast með ákveðinn
fjölda taugafruma, og skaddist
þær eða ónýtist, getur líkaminn
ekki bætt tjónið. Frá taugafrum-
um heilans liggja langir þræðix
niðu-r mænugöngin. Um þessa
þræði lykjast taugaslíður, gerð af
fituefn-um meðal an-nars. Þessi
taiuigaslíður eru ekki fullþroska í
ungbörnum, og það er orsök þess,
að viðbrögð þeirra eru a-nnarleg í
fyrstu. Það er ekki fyrr en tauga-
frumurnair hafa fengið þann um-
búnað, er náttúran ætlar þeim, að
börn heyra, sjá og hreyfa sig eins
og iþeim er fyrirbúið.
Fái kornbarn hins vegar ekki
h-eppilega næringu, g-eta tauga-
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
261