Morgunblaðið - 18.05.2004, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
K
röfunni um sömu
laun fyrir sömu
vinnu hefur lengi
verið haldið á lofti,
enda var ekki van-
þörf á og er enn, samkvæmt frétt-
um sem berast reglulega frá stétt-
arfélögum af launamisrétti milli
kynjanna. Sagt hefur verið að laun
kvenna séu um 70% af launum
karla, sem verður vonandi leiðrétt
sem fyrst, eftir því sem meira er
fjallað um launamisrétti og nýjar
og kröfuharðari kynslóðir koma
inn á vinnumarkaðinn.
Auðvitað eiga kynin að fá sömu
laun fyrir sömu vinnu og starfs-
menn eiga að
sjálfsögðu að
vera metnir að
verðleikum
hvoru kyninu
sem þeir nú
tilheyra. Ég
verð þó að segja að þegar kostn-
aðurinn við að vera kona og vera
karl er veginn og metinn, er mjög
öfugsnúið að laun kvenna séu yf-
irleitt lægri en laun karla.
Mér reiknast í það minnsta til
að það sé mun dýrara að vera
kona en vera karl! Sumir karlar
vita það kannski ekki, en það kost-
ar skildinginn að vera kona.
Tökum þetta frá toppi til táar
og byrjum þá auðvitað á hvirfl-
inum.
Herraklipping er helmingi
ódýrari en dömuklipping. Ég
borga hátt í 10.000 kr. þegar ég
fer í klippingu og geri ráð fyrir því
að kostnaðurinn sé svipaður fyrir
flestar konur þar sem ég tel að
meirihluti íslenskra kvenna liti
hár sitt eða fái sér strípur, þótt
það eigi auðvitað ekki að vera eitt-
hvað náttúrulögmál.
Andlitið er einnig ansi stór
kostnaðarliður, jafnvel fyrir konur
sem mála sig ekki mikið. Dag-
krem og næturkrem, sem flestar
konur nota – og ég skil reyndar
ekki af hverju karlar nota ekki í
meira mæli – eru langt frá því að
vera gefins. Ætli verðmæti meðal-
snyrtibuddunnar sé ekki um 15
þúsund krónur og það þarf reglu-
lega að bæta í hana.
Flestir karlar raka sig auðvitað,
en rakvélablöð og raksápa kosta
undir þúsund krónum og það er
nóg að fjárfesta í rakvél einu sinni
á nokkurra ára fresti.
Og fyrst við erum byrjuð á hár-
vextinum… Hár vaxa líka á kon-
um, en öfugt við karlana gerir
samfélagið kröfu um að líkamshár
önnur en á höfði og öðrum við-
urkenndum stöðum fjúki. Þetta er
að sjálfsögðu annað jafnréttismál,
ætli konur „þurfi“ að vera svona
eða hinsegin vegna ójafnrar stöðu
kynjanna? Konur sem ætla að
„meika það“ verða einfaldlega að
vera sætar.
Og hvað skyldi vaxmeðferð
kosta sem er áhrifaríkasta aðferð-
in? Háreyðing upp að hnjám kost-
ar á fjórða þúsund krónur, sam-
kvæmt óvísindalegri könnun
undirritaðrar. Það er vissulega
ekki sársaukalaust fyrir veskið,
svo ekki sé talað um blessaða hár-
sekkina. Og ef konur vilja vera
með nauðasköllótta sköflunga og
kálfa, þarf að gera þetta reglu-
lega. Það er vissulega hægt að
beita öðrum sársaukaminni að-
ferðum, eins og að raka hárin af
eða taka þau með kremi. Rakst-
urinn líklega ódýrastur, túpa af
háreyðingarkremi kostar um þús-
und krónur og dugar kannski í tvö
skipti.
Oft er sagt að konur eyði meiri
fjármunum í föt en karlar. Ég
myndi halda að kven- og karl-
mannaföt kosti svipaðar upp-
hæðir, en munurinn er sá að karl-
ar geta verið í sömu jakkafötunum
alla vikuna, skipt um bindi reglu-
lega og enginn tekur eftir því að
þeir séu alltaf í sömu fötunum.
Konum finnst hins vegar að þær
verði að eiga mikið af fatnaði því
kvenfatnaður er oft meira afger-
andi og þar af leiðandi eftir-
minnilegri.
Það sama á við um skófatnað.
Karlar geta átt eitt par af svörtum
skóm og annað af brúnum og verið
í þeim við hvaða jakkaföt sem er,
en konum finnst þær þurfa að eiga
mismunandi tegundir af háhæl-
uðum skóm og stígvélum til að
passa við hina og þessa kjóla og
dragtir.
Það var heldur ekki að ástæðu-
lausu að verkfall flugfreyja hér
um árið snerist að hluta til um
hversu margar sokkabuxur þær
fengu á mánuði. Eitt par af sokka-
buxum kostar um þúsund krónur
og stundum er nóg að rekast utan
í logandi sígarettu eða illa pússuð
húsgögn til að það komi lykkjufall.
Sokkabuxur geta jafnvel rifnað í
fyrsta skipti sem maður fer í þær,
þótt lagnin við að koma sér í bux-
urnar aukist eftir því sem árin
færast yfir.
Munur kristallast kannski í því
að svartir kvenbómullarsokkar
eru iðulega dýrari en karlsokkar –
þó að í kvensokkana fari minna
efni þar sem konur eru yfirleitt
með minni fót en karlar og þó
sokkarnir séu í sjálfu sér ná-
kvæmlega eins.
Svo má auðvitað segja að konur
hafi frá náttúrunnar hendi ýmsan
kostnað sem karlar hafa ekki, það
kostar t.d. nokkra hundraðkalla
að hafa blæðingar í hvert sinn og
um 10–12 þúsund krónur á ári að
vera á pillunni. Konur sem eru
komnar á breytingarskeiðið taka
náttúrulega ekki pilluna en þá
taka hormónalyf tengd breyt-
ingaskeiðinu við. Það er vissulega
kostnaður sem karlar eru lausir
við…
Matarinnkaup eru kannski eini
liðurinn sem segja mætti að karl-
ar eyði meira í að jafnaði en kon-
ur, þó vissulega sé það ein-
staklingsbundið hvað fólk borðar
mikið.
Einhverjir halda kannski, eftir
að hafa lesið pistilinn hér að ofan,
að ég telji að konur eigi að fá
hærri laun en karlar þar sem ýmis
kostnaður sé því fylgjandi að hafa
engan Y-litning í sínu genamengi,
en það er alls ekki raunin. Auðvit-
að eiga karl og kona að fá sömu
laun fyrir sambærilega vinnu,
sambærilega ábyrgð og sambæri-
legan vinnutíma. Þetta er í raun
sáraeinfalt.
Kven-
kostir og
kostnaður
Mér reiknast í það minnsta til að það sé
mun dýrara að vera kona en vera karl!
Sumir karlar vita það kannski ekki, en
það kostar skildinginn að vera kona.
VIÐHORF
Eftir Nínu Björk
Jónsdóttur
nina@mbl.is
FRAM til þess tíma er forseti lýð-
veldisins hóf að breyta flugfarseðlum
sínum í gríð og erg hafði ég ekki sett
mig sérlega vel inn í efnisatriði um-
ræðunnar um fjölmiðlafrumvarpið.
„Afskipti“ forsetans
hafa nú gert það að
verkum að sú skoðun
sem ég hafði er að
breytast. Sú skoðun sem
ég hafði mótað mér var
sú að skynsamlegt væri
að setja eignarhaldi á
fjölmiðlum tilteknar
skorður. Ég var hins
vegar þeirrar skoðunar
að vel mætti gefa málinu
tíma í sumar til umræðu
meðal þjóðarinnar. Sú
umræða sem nú hefur
vaknað, um hvort forset-
inn eigi eða eigi ekki að neita að stað-
festa lög sem takmarka eignarhald á
fjölmiðlum, gerir það hins vegar að
verkum að mér finnst orðið afar mik-
ilvægt að frumvarp um eignarhald
fjölmiðla verði samþykkt hið fyrsta.
Ég hef hingað til staðið í þeirri trú
að ég kysi mér fulltrúa á Alþingi sem
hefðu það hlutverk að kryfja mál til
mergjar og taka upplýstar ákvarðanir
um hvaða leikreglur skuli gilda í þjóð-
félaginu. Vissulega vil ég hafa skoðanir
á því sem þar fer fram og jafnvel
leggja orð í belg í opinberri umræðu
og nýta mér þann lýðræðislega rétt að
láta skoðanir mínar í ljós og reyna
þannig að hafa áhrif á fulltrúa mína á
Alþingi. Ég treysti því að þeir séu í
bestri aðstöðu til að vega og meta mis-
munandi sjónarmið og gæta hags-
muna minna. Ef ég hins vegar verð
óánægður með ákvarðanir þeirra kýs
ég þá ekki aftur.
Burtséð frá mismunandi skoðunum
fræðimanna á því hvort forsetinn hafi
raunverulegt vald eða ekki, til að neita
að staðfesta lög, er það að mínu mati
algjörlega óviðunandi að forsetinn
skipti sér af hinni lýð-
ræðislegu aðferð sem
hingað til hefur verið
viðhöfð, og komi fjöl-
miðlafrumvarpinu fyrir
almenning til að kjósa
um. Almenningur er
ekki í sömu aðstöðu og
þingmenn til að kryfja
mál til mergjar. Al-
menningur fær ekki á
sinn fund milliliðalaust
sérfræðinga sem rök-
ræða mismunandi sjón-
armið. Almenningur fær
sínar upplýsingar í
gegnum fréttamiðla sem augljóslega
hafa hagsmuna að gæta. Í þessu máli
er það alvarlegra en ella að setja þetta
mikilvæga mál í hendur kjósenda. Ef
svo fer má spyrja hver sé raunveru-
lega að kjósa? Eru það vel upplýstir
einstaklingar sem hafa vegið og metið
alla þætti málsins? Eða getur verið að í
gegnum veldi sitt sé Norðurljósa-
samsteypan búin að móta tiltekna af-
stöðu meðal almennings í málinu með
einhliða síbylju sinni? Er það nú að
koma í ljós, sem fjölmiðlafrumvarpinu
er ætlað að sporna gegn, að sam-
steypan er orðin of öflug til að við hana
verði ráðið? Í það minnsta virðist hún
hafa náð til forseta lýðveldisins, „sam-
einingartákns“ þjóðarinnar, sem kaus
ólíkt öðrum þjóðhöfðingjum að hunsa
heimboð dönsku konungsfjölskyld-
unnar þegar danski prinsinn gifti sig.
Þess í stað sendi hann hina elskulegu
eiginkonu sína, Dorrit Moussaef, til að
vera fulltrúi þjóðarinnar úr norðri. Svo
segir mér hugur að Jóni forseta Sig-
urðssyni væri illa brugðið ef hann vissi
hverja virðingu forseti lýðveldisins
sýndi konunglegu heimboði. Ekki síst
þegar haft er í huga að fyrrum sam-
herjar forsetans í hinu pólitíska vafstri
höfðu boðað að lesið yrði upp úr hinum
ýmsustu fagurbókmenntum margra
alda, úr ræðustól Alþingis við aðra um-
ræðu um fjölmiðlafrumvarpið. Því var
lítil hætta á að forseti lýðveldisins gæti
ekki áhyggjulaus, með nútíma sam-
göngutækni, sinnt því starfi sem hann
var kjörinn til og verið fulltrúi þjóðar
sinnar og sameiningartákn þar sem
augu Evrópu og jafnvel hluta heims-
byggðarinnar hvíldu. Forsetanum
væri sæmst að biðja íslenska þjóð af-
sökunar.
Vald það sem fjársterk fjölmiðla-
samsteypa virðist hafa til að vernda
sjálfa sig er óhugnanlegt.
Forseta væri sæmst að biðja
íslensku þjóðina afsökunar
Gunnar Ármannsson
skrifar um forsetann
og fjölmiðlafrumvarpið ’Er það nú að koma íljós, sem fjölmiðla-
frumvarpinu er ætlað
að sporna gegn, að sam-
steypan er orðin of
öflug til að við hana
verði ráðið? ‘
Gunnar Ármannsson
Höfundur er héraðsdómslögmaður
og framkvæmdastjóri
Læknafélags Íslands.
SAMKVÆMT útvarpslögunum
þarf að sækja um útvarps- og sjón-
varpsleyfi til stærsta samkeppnisað-
ilans, ríkisvaldsins. Það misnotar laga-
setningarvald sitt og setur ýmsar
hindranir í veg fyrir keppinauta sína
og hyglar sínum skjól-
stæðingi.
T.d. veita þeir keppi-
nautum sínum í einka-
eign ekki sjónvarpsleyfi
nema til 7 ára í senn.
Innan 8 mánaða frá dag-
setningu slíks leyfis skal
hefja sjónvarpsútsend-
ingar.
Er ekki í raun verið
að banna stofnun og
rekstur einkasjónvarps
með þessum þröngu
reglum? Eru þetta ekki
tálmanir sambærilegar
við ritskoðun?
Setjum okkur í spor þeirra Jóns
Óttars Ragnarssonar, Hans Kristjáns
Árnasonar og Ólafs H. Jónssonar þeg-
ar þeir settu Stöð 2 á stofn.
Keppinauturinn Rúv hafði 20 ára
forskot, skylduáskrift, fjármagn og
ábyrgð ríkisins.
Rúv hafði á þessum 20 árum mótað
þær kröfur sem íslenski markaðurinn
gerð til íslensks sjónvarps. Þess vegna
varð Stöð tvö að ná eins miklum jöfn-
uði við keppinautinn og hægt var á 8
mánuðum, því öll fjárfesting á undan
leyfisveitingunni var gerð með þeirri
áhættu að hugsanlegt var að þeir
fengju ekki leyfið. Ekkert segir í lög-
unum hvaða rétt leyfishafi hefur að
þeim 7 árum liðnum. Hann gæti alveg
eins misst leyfið. Hann verður því að
hagnast það vel að hann geti end-
urheimt meginhluta stofnfjárins á sjö
árum. Hann verður því að selja áskrift
sína dýrt á frjálsum markaði þar sem
ríkissjónvarpið ræður verðlagningunni
í krafti stöðu sinnar á markaðinum,
forréttinda og forskots. Ef annar aðili
fær sjónvarpsleyfið eftir þessi sjö ár,
getur fyrri leyfishafi í besta falli selt
honum fyrirtæki sitt fyrir slikk.
Þessi þröngu skilyrði eru orsök þess
að einkasjónvarpsstöðvar eru alltaf að
sigla í strand fjárhagslega, með reglu-
legu millibili. Aðeins auðmenn geta
haldið þeim gangandi. Ekkert í frum-
varpi menntamálaráðherra eyðir þess-
ari óvissu.
En lög og reglur eru
eitt og framkvæmd
þeirra annað. Ísland er
dálítið sérstakt í þessum
efnum. Lög eru svo oft
óskýr og ófullkomin hér
á landi að menn afreka
mest með því að taka
þau ekki allt of hátíð-
lega. Ef einhver tæki
þetta sjö ára skilyrði al-
varlega kæmi enginn ná-
lægt þessum rekstri því
enginn banki fengist til
að lána í slíkt fyrirtæki.
Bókstaflega skilið jafngildir þetta skil-
yrði algjöru rekstrarbanni. Kjartan
Gunnarsson formaður og útvarpsrétt-
arnefnd gerðu því hárrétt og í besta
samræmi við raunveruleikann að gefa
út og endurnýja útvarpsleyfi skilyrð-
islaust.
Það eru engar reglur til um útvarps-
réttarnefnd. Hún er eyland í stjórn-
kerfinu, allsráðandi og ábyrgðarlaus.
Nýir eigendur tóku við Stöð 2 árið
1990 og væntanleg samkeppni Sýnar
ógnaði hörmulegum efnahag hennar, í
viðbót við samkeppni Rúv. Báðir aðilar
gerðu sér ljóst að hvorugur lifði þetta
einvígi af og það varð að samkomulagi
að Stöð 2 keypti Sýn. Eftir kaupin kom
í ljós að sjónvarpsleyfi Sýnar var fallið
niður vegna 8 mánaða reglunnar. Ykk-
ar vandi, sögðu seljendur. Kaupendur
sóttu um nýtt sjónvarpsleyfi til út-
varpsréttarnefndar. Þá var Þorbjörn
Broddason, prófessor, formaður henn-
ar. Hann setti nýtt skilyrði. Kaup-
endur mættu ekki eiga það, sem þeir
höfðu keypt, nema a.m.k. í breyttum
hlutföllum. Lögfræðingar Stöðvar 2
sáu engan lagalegan grundvöll fyrir
þessu óvænta skilyrði, nema helst
þann að útvarpsréttarnefnd gæti gert
það sem henni sýndist. Málskotsréttur
var enginn og svigrúm til að leita til
dómstóla ekkert vegna tímaskorts.
Þar sem Þorbjörn Broddason er eng-
inn valdníðingur var komist að lausn
sem hægt var að lifa við. Niðurstaðan
var samt sú að réttur sjónvarpsstöðva
var enginn. Nú 14 árum seinna er Al-
þingi að lögleiða samskonar skilyrði.
Eftir það eru menn ekki í neinum vafa
um það lengur að þeir eru réttlausir.
Stórfurðulegt ákvæði í útvarps-
lögum er það að ef leyfishafi verður
gjaldþrota fellur leyfi hans niður.
Þetta er fjárhagslega mjög óheppilegt
og óeðlilegt. Þetta hefur þær afleið-
ingar að erfiðara er að fá lánsfé til
rekstrarins og menn hafa tilhneigingu
til þess að láta sjónvarpsstöðvar ekki
fara í gjaldþrot eins og önnur fyr-
irtæki. Þetta er óheilbrigt. Skuldir
safnast upp því ekki er hægt að
hreinsa þær af með gjaldþrotameðferð
eins og hægt er við önnur fyrirtæki og
efnahagsreikningur þeirra bólgnar
upp þangað til aðeins auðfélög geta
rekið sjónvörp.
Í venjulegri gjaldþrotaskipta-
meðferð gæti skiptaráðandi selt nýjum
aðila reksturinn skuldlausan og starf-
semin haldið áfram.
Ég hef leitt hjá mér að ræða þetta
mál út frá því að verið sé að ráðast
gegn einum aðila.
Ég lít þannig á að verið sé að reka
þetta mál fyrir einn aðila, ríkissjón-
varpið. Það séu sjónarmið flutnings-
manna; að hér skulu ekki reknar
einkasjónvarpsstöðvar, einungis rík-
issjónvarp.
Ríkisvaldið hefur aldrei viljað
frjálst sjónvarp á Íslandi
Jóhann J. Ólafsson
skrifar um fjölmiðla ’Ég lít þannig á að veriðsé að reka þetta mál fyr-
ir einn aðila, ríkissjón-
varpið.‘
Jóhann J. Ólafsson
Höfundur er stórkaupmaður.