Íslendingaþættir Tímans - 04.01.1973, Qupperneq 2

GUÐJON JONSSON
fyrrum bóndi og oddviti Tunguhálsi
„Allrar veraldar-vegur
vikur að sama punkt,
fetar þann fús sem tregur,
hvort fellur létt eða þungt”.
H.P.
Þeim fækkar nú óðum á vettvangi
þessa lifs, sem fæddir eru um og fyrir
siðustu aldamót. Margir þeirra hafa
borizt út á haf dauðans, horfnir i
mistur hins óræða. Eins þessara
manna, Guðjóns Jónssonar frá Tungu-
hálsi i Lýtingsstaðahreppi, vil ég nú aö
leiðarlokum minnast nokkrum orðum.
Hann starfaði lengst ævinnar hér i
sveit. Var einn af betri bændum og öt-
ull forystumaður um langa hrið.
Foreldrar hans voru Jón Einarsson,
siðar bóndi i Héraðsdal, og kona hans
Sigriður Sigurðardóttir. Þegar Guðjón
fæddist, bjuggu á Tunguhálsi hjónin
Guðmundur Ólafsson og Guðrún Þor-
leifsdóttir. Guðrún hafði áður verið
gift, en misst mann sinn eftir stutta
sambúð. Guðrún tók sliku ástfóstri við
hinn unga svein, er fæddist á heimili
hennar, að það varð að ráði. að þau
Guðmu.ndur tóku Guðjón i fóstur. Guð-
mundur ólafsson dó, er Guðjón var
var svo bjart yfir þessu öllu i augum
fjórtán ára unglings.
Og hefur það ekki allt verið fagurt?
Vissulega.
Það var harmsefni. er séra Eirikur
hlaut að láta af embætti sakir sjúk-
leikaogfaraá Vifilsstaðahæli. þá enn á
góðum aldri. Hann gekk aldrei heill til
skógar þaðan i frá. Vist komu þá erfið-
leikar. þrautatimar. En eiginkonan
var alltaf við hlið hans. og börnin
þeirra mörgu réttu ætið föður sinum
hlýju hendur.
Umhyggja og kærleikur umvöfðu
hinn sjúka mann. Og svo lauk barátt-
unni. Höndin að ofan leiddi hann inn i
náðarheiminn.
Nýr dagur var risinn — bjartari en
nokkru fyrr — bjartari miklu. en ungl-
ingur á leið norður sá blasa við sér og
ungum prestshjónum sumarið 1917.
Einar Guðnason.
enn i bernsku. en siðar giftist Guðrún
Sveini Stefánssyni. sem enn lifir i
hárri elli, nú búsettur á Akureyri.
Sveinn og Guðrún bjuggu á Tunguhálsi
i 28 ár góðu búi og gagnsömu. nutu
virðingar og vinsælda sinna samferða-
manna. Um Guðrúnu segir i Skag-
firzkum æviskrám: ..Guðrún var hin
friðasta kona i sjón, drenglynd og
mönnum sinum samhent i dugnaði og
drift búsins". Það fer vart milli mála
hjá þeim. er til þekktu, að Sveinn hafi
verið i búskap sinum einn mesti fram-
kvæmda- og umbótamaður i Lýtings-
staðahreppi. Þannig var æskuheimili
Guðjóns. Sagt er. að fjórðungi bregði
til fósturs.
Guðjón á Tunguhálsi stundaði nám
við Bændaskólann á Hólum og varð bú
fræðingur þaðan árið 1922. Ekki mun
það þykja há menntagráða nú á dög-
um. en varð þroskuðum og áhugasöm-
um nemendum drjúgur mennta- og
menningarauki. Námiö var sótt af
kappi undir forystu hæfra kennara.
Áhrifa skólans er viða að finna hér i
Skagafirði og sjálfsagt viðar, þvi að
nemendur þaðan hafa margir reynzt
hinir nýtustu menn. Orðið námsleiði
var ekki til á þeim tima, enda vist, að
þess var ekki þörf á fyrstu tugum
aldarinnar.
Hinn 17. júni 1928 kvæntist Guðjón
eftirlifandi konu sinni, Valborgu
Hjálmarsdóttur, er reyndist honum
samboðin að mannkostum, dugnaði og
myndarskap. Þar var stórt gæfuspor
stigið. Þau hófu búskap á Tunguhálsi
1929 og bjuggu á móti fósturforeldrum
Guðjóns til ársins 1938, en þá hættu
þau Sveinn og Guðrún búskap og fluttu
til Akureyrar, enda Guðrún þrotin að
heilsu. Eftir það bjuggu þau Guðjón og
Valborg á allri jörðinni, unz þau
fluttu til Sauðárkróks árið 1965. Björn
þeirra eru: Valgeir, bóndi á Daufá,
kvæntur Guðbjörgu Felixdóttur, Auð-
ur. búsett á Akureyri. gift Stefáni
lngólfssyni. Garðar, búsettur á Sauð-
árkróki, kvæntur Sigurlaugu Gunnars-
dóttur. Guðsteinn, bóndi á Tunguhálsi,
kvæntur Björk Sigurðardóttur, Hjálm-
ar. bóndi á Tunguhálsi, kvæntur Þór-
eyju Helgadóttur, Stefán, yngstur og
hefur til þessa dvalizt i foreldrahús-
um. öll eru börnin hin mannvænleg-
ustu og bera foreldrum sinum gott
vitni um dugnað og fyrirhyggju.
Nú á dögum heyrist oft talað um, að
erfitt sé að byrja búskap i sveit, og
mun það rétt vera. En það var lika erf-
itt árið 1929, þegar Guöjón og Valborg
bvrjuðu sinn búskap. Efni munu ekki
hafa verið míkil. en samt nokkur bú-
stofn. En nú fóru erfiðir timar i hönd.
Næstu 10 árin að kalla lagði heims-
kreppan lamandi hönd á islenzkan
landbúnað og raunar þjóðlifið alit.
Mörgum gekk illa að halda i horfinu og
litið er hægt að gera. er til framfara og
umbóta horfði. Til marks um. hvað
hlutirnir kostuðu i þá daga. skal dæmi
nefnt: Arið 1933 var simalina lögð frá
Viðimýri að Goðdölum. og þá simi á
marga bæi hér i Lýtingsstaðahreppi og
þar á meðal að Tunguhálsi. Tengi-
gjaldið fyrir hvern bæ var 250 krónur.
en til þess að greiða það þurfti 25 dilka
um haustið. Þrátt fyrir erfiðleika
kreppuáranna mun þó Guðjón hafa
haldið i horfinu efnalega og var það vel
að verið. Svo komu betri timar og var
islendingaþættir
2