Íslendingaþættir Tímans - 04.01.1973, Qupperneq 23

láta upp einn bagga i einu, og ég stóð
undir. Það gekk, og svo komst heyið
heim að Nýja-bæ, sem svo hét réttu
nafni, þótt nú sé Gamli-bær orðið dag-
legt nafn. 1 Nýja-bænum gamla réðu
bræðurnir tveir og ég vist með þeim
yfir vistarveru fyrir einn ungan hest,
sem þeir áttu saman. Sú hesthúsvist
og hirðing, þegar vetur gekk i garð.er
minnisstæð. Við höfðum hestinn inni i
innra búri. Þar voru torfveggir og
moldargólf, en leiðin fyrir hestinn og
okkur út og inn var um bæjardyrnar
og bæjargöngin og i gegnum fremra
búriö alþiljað og með timburgólfi,
mjög vænt og vistlegt búr, og er það
enn þann dag i dag, i bænum auðum og
fornum, ef rétt er metið.
Vel var um hestinn hugsað, áreiðan-
lega öllu betur heldur en nú tiðkast við
mikinn hrossabúskap i Skagafirði. —
Æskan okkar þriggja var ör-
nefnabundin við margt á Hólum,og nú
mun vart vera marga að hitta,sem vita
jafnmikið um þá hluti eins og Einar
Reynis, áttræður, en ég vil að sjálf-
sögðu reyna að vera á hælum hans um
þá hluti. Þvi miður er margt vanrækt
og töluvert niðurnitt á staðnum, þótt
það sé lifandi i huga okkar, læt nægja
að nefna Prenthól og Gvendarbrunn.
Og gott er að muna leikvöllinn háa,
Prestsætið helga — ogTnylluna á bak
við það.
Arin liðu fljótt, Björn langt á undan
og þvi litill leikfélagi i æskuminning-
um okkar hinna, enda mikið fjarver-
andi i fjarl. skólum. Orðinn læknir
1912. Hólmjárn varð búfræðingur á
Hólum 1909 og kandidat i Kaupmanna-
höfn 1914. Við Einar urðum svo mest
samferða þótt hann sneri alltaf á mig
með aldurinn. Hann búfræðingur á
Hólum 1912, ég 1913. En unga drengi
sömu ættar bar að garði á Hólum, sem
rétt er að minnast á, þótt Einar sé þá
afskrifaður af barnæskuslóðinni, sem
mig gleður að rekja.
Móðir Einars, Hólmfriður, kona
Jósefs, Björnsdóttir, frá Asgeirs-
brekku, andaðist 1894 frá manni og
börnum. bræðrunum þremur og
tveimur systrum þeirra. Það varð
skarð fyrir skildi á Hólum, en ný æska
kom senn til skjalanna. Jósef skóla-
stjóri giftist á ný.þegar Einar er 6 ára
og æskuástandið eins og ég hefi drepið
á. Nýja skólastjórafrúin á Hólum,
sem ég minnist svo vel.var Hildur
Björnsdóttir hálfsystir Hólmfriðar
heitinnar, sem ég sá aldrei. Það komu
nýir bræður og nýjar systur, skóla-
stjórabörn á Hóium. Þrir nýir bræður,
þótt ég minnist þeirra litið sem leik-
bræðra Einars og min. Tveir af þeim
náðu aldrei fullum starfsaldri, en sá
yngsti fæddist eigi fyrri en 1915. Það er
spotti á milli leikára hans og leik-
ára Einars. Það er Haukur Jósefsson
kunnur starfsmaður hjá S.l.S.
Búnir að ljúka náminu á Hólum og
heimsstyrjöldin skollin á. Við Einar
hver á sinni leið, en mætumst samt á
eftirminnilegan hátt.
Vorið 1915 vildi ég komast heim frá
Noregi, eftir tvo vetur þar og eitt
sumar — fyrsta styrjaldarsumarið — i
Þýzkalandi. Ég fór norður Jaöar og
frá Stafangri út á Rennisöy, heim á
rikisbúið Hodne, fjárræktarbú, sem
margir kannast við. Þar mætti ég Ein-
ari Jósefssyni, — Einari Reynis.
Fagnaðarfundur og fáeinna daga
dvöl. Hér var Einar aðalf jármaður við
tilraunabúskap, mikið verk og vanda-
samt. Ég varð kunnugur á Hodne og er
enn kunnugur mönnum af þeirri ætt,
sem þá fór með stjórn á búinu. A
Hodne hafa fleiri tslendingar verið
fjármenn bæði fyrr og siðar. Þar var
Jón á Laxamýri i eina tið, og þar var
Bjarni Kolbeinsson á Stóru-Mástungu.
Fróðlegt er lika að minnast þess sagn-
fræðiatriðis.að i eina tið var hið verð-
mæta góðbýli Hodne eign efnaðrar
frúar norður i Eyjafiröi, Margrétar
Vigfúsdóttur á Möðruvöllum. Senni-
lega ættareign i nokkra liði.
— Ég hélt áfram heimleiöis frá
Hodne krókaleiðog með bið i Björgvirií
Einar lauk sinum miklu vor og sumar-
störfum á Hodne og hélt svo til Skot-
lands að stunda fróðlegan búskap þar i
landi. Komst svo heim ári siðar. Alit
var þetta enginn leikur þá, á striðsár-
unum, það þrengdi að um ýmislegt,
einnig i Noregi. Leiðir okkar Einars
skildu. Hann steig það merkis spor að
verða einn af fyrstu nemendum Sam-
vinnuskólans 1918-1919, en ég vann aft-
ur i Noregi.
— í janúar 1922 fórum við Valtýr
Stefánsson, þáverandi ráðunautur
B.I., fyrirlestrarferð til Norðurlands.
Atrennan hófst á Akureyri 9. janúar,
sem „Bændanámskeið” á vegum
Ræktunarfélags Noröurlands. Gott i
efni, Einar Reynis framkvæmdastjóri
tilraunafélagsins. Hann stjórnaði hinu
mjög vel sótta „Námskeiði” og hélt
fyrirlestra i samdrætti með okkur
Valtý. Nú endurtókst samvist okkar
Einars, við gestrisni frá hans hendi,
sem tilraunastjóra. Minnisstætt nám-
skeið. En brátt bar annað og meira til.
Hinn 23. april 1922 gifti Einar Reynis
sig. Konan Arnþrúður Gunnlaugsdótt-
ir frá Skógum i Axarfirði. Þá hófst
hjónaband.sem enn varir fullum fet-
um. Arangurinn óbilaður og fullvel
sýnilegur og mörgum kunnur, mest að
nefna þrjár dætur og einn son, hinn
kunna arkitekt Jósef Reynis.
Það urðu breytingar á rekstri Rækt-
unarfélags Norðurlands og manna-
skipti þar á bæ. Um leið tók Einar sér
nýja handfasta starfsgrein. Innan
skamms fullgildur pipulagningamað-
ur og senn búsettur á Húsavik. Óneit-
anlega merk starfsgrein.þegar þess er
minnzt.hve slikt greip vel til margra
heimila út um sveitirnar. A þriðja tug
aldarinnar voru umbætur á þessu
sviði: vatnslagnir og miðstöðvarþæg-
indi sannarlega nýjungar og stórbætur
mjög viða. Árið 1957 var allmikið erfiði
og starfssókn lagt að nokkru leyti á
hilluna. Heimili og starf i Reykjavik
tók við. Úr þvi lengst af hjá fyrirtæk-
inu Elding Trading Company h.f., sem
flestir Reykvikingar kannast við. Þá
lágu leiðir okkar Einars nokkuð sam-
an á ný, þó alltaf sé sami aldursmun-
urinn! Hann létti sér nokkuð róðurinn,
en starfaði samt fullum fetum töluvert
fram á áttunda áratuginn. Yfir all-
margt og mikið að lita siðan fyrsti
heyskapurinn var stundaður á Hólum
og hrosseldið i innra búrinu. Hólar og
Jósefs uppruninn lýsir á 80 ára göt-
unni. Minnisvarða Jósefs J. Björnsson
ar skólastjóra á Hólum 1882-1888 og
1896-1902, þar að auki fyrsti kennari
1902-1934, ennfremur þingmaður Skag-
firðinga 1918-1926 o.s.frv., — hafa af-
komendur hans reist á Hólum. Minnis-
varðinn stendur þar sem biskupsbær-
inn stóð um aldir og prófastsbærinn,
sem bændaskólinn hófst i og var hald-
inn i fram á fæðingarár Einars fyrir 80
árum.
Auðvitað er það leikur einn hjá Ein-
ari einnig að minnast Ásgeirsbrekk-
unnar á sérstakan hátt, þar sem hann
dvaldi allra fyrstu ár ævi sinnar. Þar
var lika móðir hans Hólmfriður
Björnsdóttir upprunnin. Þar bjó faðir
hennar Björn Pálmason 1860-1892, unz
Jósef og Hólmfriður tóku við. Þar
bjuggu þau til 1896,og þar fæddist Ein-
ar. Við næsta bæ við Ásgeirsbrekku,
Vatnsleysu, voru Jósef J. Björnss. og
synirhans allmikið knýttir. Þar stund-
aði Jósef búskap samhliða kennslu á
Hólum 1902-1921 og aftur án kennslu á
Hólum 1934-1940. Ef til vill hefir eng-
inn af bræðrunum átt þar fleiri starfs-
daga en Einar Reynis — Jósefsson.
Þess á ég auðvelt með að minnast.
Sum árin lá leið min alloft þar um
garði.
Um Vatnsleysu er þvi við að bæta.að
þar bjó ein af systrum Einars og mað-
ur hennar, bóndabúskap árin 1936-
1942.
Ég þakka Einari Reynis fyrir allt,
sem ég man af 80 árunum, mest
„heima á Hólum”, en einnig allmikið
annars staðar.
Arni G. Eylands.
islendingaþættir
23