NT - 04.09.1984, Blaðsíða 24

Þriðjudagur 4. september 1984 24
Sjónvarp kl. 20.35:
■ Basil Davidson sagnfræðingur
Afríka
Nýr breskur framhalds-
myndaf lokkur í 8 þáttum
■ í kvöld hefst nýr breskur
heimildamyndaflokkur um
Afríku. Þetta eru átta þættir
um sögu Afríku að fornu og
nýju. Fjallað er um fornríki
álfunnar og menningu þeirra,
fornleifar, atvinnuvegi og
auðlindir, þrælaverslun, land-
könnun og trúboð, nýlendu-
tímann, sjálfstæðisbaráttu og
loks viðhorfin í nýfrjálsum
Afríkuríkjum.
Fyrsti þátturinn nefnist Ólík
en jafngild. í fjórar aldir olli
þrælaverslunin miklum óróa í
Afríku. Viðhorf okkar til
Afríku og sögu hennar hafa
því miður mótast af þessu, og
einnig kynþáttastefnu nútím-
ans. Basil Davidson, sagn-
fræðingur, sem sér um þættina,
byrjar þáttaröðina á því að
leita aftur til frumsögu álfunn-
ar, til að gefa réttan tón fyrir
þáttaröðina. Hann sýnir fram
á að Afríka var langt frá því að
vera sú menntunarsnauða,
listalausa og verktæknilausa
álfa sem ýmsir hugsuðir í
Evrópu á upplýsingatímanum
héldu fram að hún væri. Sum
af merkustu siðmenningar-
skeiðum heimsins hafa átt ræt-
ur sínar í svörtustu Afríku,
þ.á m. Forn-Egyptaland.
Forn-Grikkir viðurkenndu af-
rek þeirra, og kölluðu þá
Ólíka en jafna.
Sjónvarp kl. 21.35 í kvöld:
Njósnarinn Reilly
Nýr framhaldsmyndaflokkur í 12 þáttum
■ Nýr breskur framhalds-
myndaflokkur hefst í kvöld. I
þetta sinn er það óvenjulega
glæsileg þáttaröð, að því er
virðist. Þættirnir heita Njósn-
arinn Reilly, cða Reilly, Ace
Of Spies á frummálinu. Þetta
eru tólf þættir og með aðalhlut-
verkið, hlutverk njósnarans
Sidney Reillys, fer Sam Neill.
Aðrir leikarar cru m.a. Jean-
anne Crowley, Leo McKenn,
Tom Bell, Kenneth Cranham
og Norman Rochway. Leik-
stjórar eru Jim Goddard og
Martin Campbell.
Sidney Reilly var mesti
njósnari Breta fyrr og síðar.
Ian Flemming fékk hugmynd-
ina .að James Bond frá ævi
hans. Hann njósnaði um allar
jarðir, lifði hátt og átti ótal
ástkonur. Hann giftist þrisvar
svo vitað sé, en eftir dauða
hans komu fram 11 konur sem
sögðust hafa verið giftar
honum.
Reilly var fæddur í Odessa í
suðurhluta Rússlands árið
1874, í fjölskyldu yfirmanns í
hernum sem hafði tengsl við
hÍTð Rússakeisara. Hann upp-
götvaði, ungur maður, aðhann
var í raun og veru afsprengi
ástarævintýris móður hans og
læknis af Gyðingaættum sem
hét Rosenblum. Eftir að hafa
reynt sjálfsmorð í örvæntingu
fór Sigmund Georgjevich Ros-
enblum, en það var hans réfta
nafn, burt á. skipi til Suður-
Ameríku. Nokkrum árum síð-
ar var hann í Brasilíu og vakti
þar athygli bresku leyniþjón-
ustunnar fyrir víðtæka mála-
kunnáttu. Þeir töldu hann á að
fara til Bretlands og þar var
hann ráðinn íleyniþjónustuna.
Um þetta leyti giftist hann
fyrstu konu sinni, sem var
fögur, rík og ung ekkja sem
hét Margaret Thomas. Hún
var fædd Margaret Reilly, og
Sigmund Rosenblum tók sér
það nafn og nefndi sig Sidney
Reilly. Hann var talinn írskur
að uppruna og aðeins fáir
þekktu raunverulegan upp-
runa hans.
Eftir giftinguna hófst
njósnaferill Reillys fyrir al-
vöru. Hann fór tvisvarsinnum
til Hollands í Búastríðinu til
að njósna um vopnasendingar
Hollendinga til Suður-Afríku.
Hann fór einnig til Mansjúríu
til að njósna um flotastöð Rússa
sem var verið að byggja í Port
Arthur.
Reilly átti mikinn þátt í því
að tryggja Bretum olíulindirn-
ar í Persíu. Þegar fréttir fóru
að berast um olíufundi í Persíu
(nú í íran) var Fischer aðmíráll
fljótur að gera sér grein fyrir
mikilvægi þeirra fyrir breska
flotann. Sidney Reilly, dulbú-
inn sem lyfjasölumaður, var
sendur til að athuga málið. Jú,
það varolía í Persíu, en Ástral-
íumaður að nafni William
d’Arcy hafði fengið einkaleyfi
hjá keisaranum til að vinna
auðlindirnar. d’Arcy var um
það bil að semja við Frakka
um að fjármagna olíuvinnsl-
una. Reilly fór í annað dular-
gerfi, gerfi fransks prests, og
flýtti sér til Cannes í Frakk-
landi þar sem d'Arcy var að
semja við Frakkana. Hann
ruddist inn undir því yfirskyni
að hann væri að safna í hjálpar-
sjóði og tókst að ná d’Árcy á
eintal. Reilly sannfærði d’Arcy
um að hann gæti náð betri
samningi við Breta. í maí 1905
var undirritaður samningur
milli d’Arcys og Breta, og
síðan hefur breska stjórnin átt
stóran hluta í BP.
Síðar fór Reilly til Þýska-
lands og njósnaði þar um
vopnabúnað Þjóðverja í
Krupp-verksmiðjunum. Hann
náði einnig upplýsingum um
þýska flotann algjörlega á eigin
spýtur. Sagan af því er dæmi
um hæfileika Reillys.
Reilly fór ekki til Þýskalands
til að afla þessara upplýsinga,
heldur til Rússlands. Rússar
þurftu að endurbyggja flota
sinn, sem Japanir höfðu eyði-
lagt í stríðinu 1905. Þeir gátu
ekki smíðað flotann sjálfir,
svo að hann var boðinn út
erlendis árið 1911. Reilly fékk
Blohm og Voss, risastóra
þýska skipasmíðastöð í Ham-
borg til að taka sig í félag, og
hófst síðan handa við að koma
sér í mjúkinn hjá rússneska
flotamálaráðherranum. Fyrst
fór hann að halda við konu
hans, til að hafa reglulegan
aðgang að húsi hans. Síðan var
það tiltölulega auðvelt verk að
fá ráðherrann til að láta Blohm og
Voss fá samninginn um flota-
smíðina. Breski sendiherrann
og breskar skipasmíðastöðvar
- ■ Njósnarinn Reilly í dæmigerðri steliingu.
voru frávita af reiði, og töldu
gerðir Reillys föðurlandssvik.
En þýsku skipasmíðaáætlan-
irnar komust í hendur Reillys
og þaðan til breska flotans.
Með peningunum sem hann
græddi á þessu borgaði hann
rússneska flotamálaráðherran-
um fyrir að skilja við konu
sína, Nadine, sem Reilly síðan
giftist. Hann hirti ekki einu
sinni um að skilja við fyrri
konu sína.
Eins og sjá má af þessu ættu
þættirnir að vera skemmtilegir.
Fyrsti þátturinn heitir í tygjum
við tigna konu.
útvarp
Þriðjudagur
4. september
7.00 Veðurfregnir. Fréttir. Bæn. f
bítið. 7.25 Leikfimi
8.00 Fréttir. 8.15 Veðurfregnir.
Morgunorð- Gerður Ólafsdóttir
talar.
9.00 Fréttir.
9.05 Morgunstund barnanna:
„Eins og ég væri ekki til“ eftir
Kerstin Johansson Sigurður
Helgason lýkur lestri þýðingar
sinnar (16).
9.20 Leikfimi 9.30 Tilkynningar.
Tónleikar. Þulur velur og kynnir.
10.00 Fréttir. 10.10 Veöurfregnir. For-
ustugr. dagbl. (útdr.).
10.45 „Ljáðu mér eyra“ Málmfríður
Sigurðardóttir á Jaðri sér um
þáttinn. (RÚVAK).
11.15 Hljóðdósin Létt lög leikin af
hljómplötum. Umsjón: Ólafur Þórð-
arson.
12.00 Dagskrá. Tónleikar. Tilkynning-
ar.
12.20 Fréttir. 12.45 Veðurfregnir. Til-
kynningar. Tónleikar.
13.30 Islensk dægurlög
14.00 „Daglegt líf í Grænlandi"
eftir Hans Lynge Gísli Kristjáns-
son þýddi. Stina Gísladóttir les (3).
14.30 Miðdegistónleikar Vronsky og
Babin leika fjórhent á pianó „Barna-
gaman", svitu eftir George Bizet
og Tilbrigði eftir Witold Lutoslawski
um stef eftir Paganini.
14.45 Upptaktur - Guðmundur Bene-
diktsson.
15.30 Tilkynningar. Tónleikar.
16.00 Fréttir. Dagskrá. 16.15 Veður-
fregnir.
16.20 íslensk píanótónlist Gisli
Magnússon leikur Fimm lítil
píanólög op. 2 eftir Sigurð Þórðar-
son / Kristinn Gestsson leikur Só-
natínu fyrir pianó eftir Jón Þórar-
insson / Magnús Blöndal Jóhanns-
son leikur á píanó eigin tónlist við
leikrit eflir Jón Dan og Jökul Jak-
obsson / Anna Áslaug Ragnars-
dóttir leikur Píanósónötu eftir Leif
Þórarinsson / Halldór Haraldsson
leikur „Der Wohltemperierte Pian-
ist" eftir Þorkel Sigurbjörnsson og
Þrjú lög eftir Hafliða Hallgrimsson.
17.10 Síðdegisútvarp Tilkynningar.
18.45 Veöurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Kvöldfréttir. Tilkynningar.
19.50 Við stokkinn Stjórnandi: Sól-
veig Pálsdóttir.
20.00 Sagan: „Júlía og úlfarnir"
eftir Jean Graighead George
Geirlaug Þorvaldsdóttir les þýð-
ingu Ragnars Þorsteinssonar (9).
20.30 Horn unga fólksins i umsjá
Þórunnar Hjartardóttur.
20.40 Kvöldvaka a. Spjall um þjóð-
fræði Dr. Jón Hnefill Aðalsteins-
son tekur saman og flytur. b. Ljóð
og stökur eftir ýmsa höfunda
Auöunn Bragi Sveinsson les.
21.10 Drangeyjarferð Annar þáttur
Guðbrands Magnússonar.
(RÚVAK).
21.45 Útvarpssagan: „Hjón í koti“
eftir Eric Cross Knútur R. Magn-
ússon les þýðingu Steinars Sigur-
jónssonar (4).
22.15 Veðurfregnir. Fréttir. Dagskrá
morgundagsins. Orð kvöldsins.
22.35 Kvöldtónleikar Enska tón-
skáldið Thomas Augustine Arne.
Guðmundur Gilsson kynnir.
23.45 Fréttir. Dagskrárlok.
Þriðjudagur
4. september
10.00-12.00 Morgunþáttur. Músik
og sitthvað fleira. Stjórnendur: Páll
Þorsteinsson og Ásgeir Tómasson
14.00-15.00 Vagg og velta. Létt lög
af hljómplötum. Stjórnandi: Gísli
Sveinn Loftsson.
15.00-16.00 Með sínu lagi Lög af
íslenskum hljómplötum. Stjórn-
andi: Svavar Gests.
16.00-17.00 Þjóðlagaþáttur Komið
viö vítt og breitt í heimi þjóðlaga-
tónlistarinnar. Stjórnandi: Kristján
Sigurjónsson.
17.00-18.00 Frístund Unglingaþátt-
ur. Stjórnandi: Eövarö Ingólfsson.
Þriðjudagur
4. september
19.35 Bogi og Logi Pólskur teikni-
myndaflokkur.
19.45 Fréttaágrip á táknmáli
20.00 Fréttir og veður
20.25 Auglýsingar og dagskrá
20.35 Afríka. Nýr flokkur 1. Ólik en
jafngild Breskur heimildamynda-
flokkur i átta þáttum um sögu
Afríku að fornu og nýju. Fjallaö er
um fornríki álfunnar og menningu
þeirra, fornleifar, atvinnuvegi og
auölindir, þrælaverslun, land-
könnun og trúboð, nýlendutímann,
sjálfstæðisbaráttu ogdoksviðhorfin
í nýfrjálsum Afríkuríkjum. Umsjón
Basil Davidson, sagnfræðingur.
Þýðandi og þulur Þorsteinn Helga-
son.
21.35 Njósnarinn Reilly. Nýr flokk-
ur (Reilly - Ace of Spies) 1. I
tygjum við tigna konu. Breskur
framhaldsmyndaflokkur í tólf
þáttum, gerður eftir samnefndri
bók um ævi Reillys. Leikstjórn: Jim
Goddard og Martin Campbell.
Aðalhlutverk: Sam Neill ásamt Je-
ananne Crowley, Leo McKenn,
Tom Bell, Kenneth Cranham og
Norman Rodway. Njósnarinn og
kvennagullið Sidney Reilly er talinn
hafa fæðst í Ódessa árið 1874 en
réðst ungur til starfa í bresku
leyniþjónustunni. Hann aflaði með-
al annars upplýsinga um vigbúnað
Þjóðverja og stundaði síðan njósn-
ir að baki víglínunnar i fyrri heim-
styrjöldinni 1914-1918. Langvinn-
ust urðu þá afskipti Reillys af
byltingunni í Rússlandi og refskák
hans við sovésku leynilögregluna.
Þýðandi Kristmann Eiðsson.
23.00 Fréttir í dagskrárlok.