Morgunblaðið - 09.10.2004, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 2004 31
UMRÆÐAN
22. daga ævintýraferð á ári Hanans:
til Kína með
KÍNAKLÚBBI UNNAR
13. maí – 3. júní 2005
á besta tíma ársins, hitastig um 28º
Farið verður til Beijing, Xian, Guilin, Shanghai, Suzhou
og Tongli. Siglt verður eftir Li ánni og Keisaraskurð-
inum og gengið á Kínamúrinn.
Heildarverð kr. 350 þús. Allt innifalið
þ.e. allar skoðunarferðir, gisting í tvíbýli á lúxushótelum, fullt
fæði, allir skattar og gjöld, staðarleiðsögumenn og fararstjórn
Unnar Guðjónsdóttur, sem er sérfræðingur í skipulagningu ferða
til Kína, en þetta verður 20. ferðin sem hún leiðir um Kína.
Kínaklúbbur Unnar, Njálsgötu 33, 101 Reykjavík
sími/símbréf 551 2596 og 868 2726
Vefsíða: www.simnet.is/kinaklubbur
Netfang: kinaklubbur@simnet.is
Ljósmyndasýning Unnar: MYNDIR FRÁ KÍNA
1. – 31. okt. mánud. - laugard. 11.00 - 18.00
FENG SHUI húsinu, Laugarv. 42 B,
inngangur frá Frakkastíg.
Geymið auglýsinguna
SJÁLFSVÍGUM í hópi ungra
karlmanna hefur fjölgað á Vest-
urlöndum undanfarna áratugi. Ís-
lenskir karlmenn eru því miður á
sama báti. Í dán-
armeinaskrá Íslend-
inga frá 1911 til 2000 er
að finna marktæka
aukningu sjálfsvíga
fram eftir allri öldinni,
og er tíðni hérlendis nú
svipuð og í Noregi og
Svíþjóð. Þegar grannt
er skoðað er engin
aukning meðal kvenna
og hefur dánaraldur
þeirra kvenna, sem
fyrirfara sér, hækkað
jafnt og þétt. Aukning
sjálfsvíga er því ein-
ungis meðal karlmanna, og þá sér-
staklega þeirra, sem eru 24 ára og
yngri. Það vekur sérstaka athygli
hve aukning er mikil hjá karl-
mönnum undir tvítugu. Á árunum
fram að seinni heimstyrjöld var sá
aldurshópur einungis 1,1% þeirra
karla sem sviptu sig lífi, en frá 1970
og fram að nýliðnum aldamótum
voru þeir 12,9 %. Má sem dæmi
nefna að árið 2000 féllu 43 karlmenn
fyrir eigin hendi og af þeim voru níu
19 ára eða yngri. Þetta ár er það al-
versta í sögu sjálfsvíga á Íslandi, en
þessar tölur hafa lækkað aftur sem
betur fer. Engu að síður vekur þessi
þróun áleitnar spurningar því í sögu
hvers einasta sjálfsvígs er að finna
harmleik einstaklings, þungbæra
sorg og flókna úrvinnslu eftirlifenda,
missi nákominna og samfélagsins í
heild.
Hvað gerir lífið svona erfitt fyrir
unga menn á Íslandi?
Er það eitthvað í
breyttri þjóðfélagsgerð
og gildismati, eða hefur
tíðni alvarlegra geð-
raskana aukist? Síðasta
tilgátan á varla við rök
að styðjast nema þegar
vímufíkn er skoðuð, og
þar undir flokkast
áfengissýki. Því miður
er enn of lítið vitað um
félagslegan aðdraganda
sjálfsvíga, en fylgni við
þunglyndi og aðrar geð-
raskanir er vel þekkt.
Rannsókn á tildrögum sjálfsvíga og
sjálfsvígstilrauna á Íslandi, sem nú
er í undirbúningi, er ætlað að auka
þekkingu okkar á aðdraganda sjálfs-
víga.
Þekkt er að draga má úr tíðni
sjálfsvíga með markvissri fræðslu og
félagslegum forvarnaraðgerðum fyr-
ir áhættuhópa. Markvissari meðferð
þunglyndis vegur einnig þungt.
„Þjóð gegn þunglyndi“ er forvarn-
arverkefni á vegum Landlæknisemb-
ættisins og hefur með því verið unnið
að fræðslu og þjálfun faghópa um
land allt í greiningu og meðhöndlun
þunglyndis og sjálfsvígshættu. Nú er
verið að hleypa af stokkunum meiri
fræðslu fyrir almenning um þung-
lyndi, sem mun í fyrstu beinast að
ungu fólki. Nánari upplýsingar er að
finna á vefsíðu landlæknis,
www.thunglyndi.landlaeknir.is
Ungur á Íslandi –
upp á líf eða dauða
Högni Óskarsson fjallar
um sjálfsvíg ungra karla ’Þekkt er að draga máúr tíðni sjálfsvíga með
markvissri fræðslu og
félagslegum forvarn-
araðgerðum fyrir
áhættuhópa.‘
Högni Óskarsson
Höfundur er geðlæknir og
formaður verkefnisins
„Þjóð gegn þunglyndi“.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
MIG LANGAR að skrifa nokkur orð
um launamál og verkfall kennara.
Ég er alinn upp af tveimur kenn-
urum, er skyldur nokkrum og hef átt
gott samstarf við þá sem eru af mik-
illi elju að kenna börnunum mínum.
Mér þykir ákaflega vænt um þetta
fólk og er því þakklátur fyrir þau
góðu störf sem það hefur unnið með
mér og mínum. Það er mín skoðun
að kennarar eigi að hafa hærri laun
enda vinna þeir gott starf, svo er
reyndar fullt af öðru fólki sem mér
finnst að ætti að hafa hærri laun.
Í mánudagsblaði Fréttablaðsins
er heilsíðuauglýsing sem segir að 32
ára kennari með 3 ára háskólanám
að baki, hafi 180,617 kr. í laun á mán-
uði fyrir 100% starf.
Ég sjálfur er 31 árs með 3 ára
framhaldsskólanám að baki, fíl-
hraustur og duglegur með umtals-
verða reynslu. Fyrir 100% starf, 176
klst. á mánuði, hef ég 98.912 kr.
Ef miðað er við launin mín,
100.000 kr. á mánuði ca, og ég myndi
vinna frá 16 ára aldri til 66 ára, þá
myndi ég þéna 60 milljónir yfir
starfsævina. 100.000 þúsund * 12
mánuðir * 50 ár = 60 milljónir.
Kennarinn getur ekki unnið svona
mikið, því hann þarf að eyða 7 árum í
skóla umfram mann sem er með öllu
ómenntaður eftir grunnskóla. Þá
drögum við þessi 7 ár frá og reiknum
til baka. 50–7 = 43. 43 ár * 12 mán. =
516. 60 milljónir / 516 = 116.279
krónur. Sem sagt ef kennari á hafa
sömu laun og ég ef tekið er tillit til
þess að hann var 3 ár í háskóla á
hann að hafa 116.279 krónur á mán-
uði.
En við viljum gera vel við kenn-
arana okkar, þeir eru búnir að leggja
á sig langa og stranga skólagöngu og
þar ofan á vinna þeir með börnum
sem er erfitt og því fylgir ábyrgð.
Ég vil nú meina að mitt starf sé
mikilvægt fyrir þjóðfélagið, en samt
finnst mér að gera eigi betur við
kennarana. Við ætlum að gera vel
við þá og borga þeim ríflega helm-
ingi meira en mér.
Fyrst bætum við þeim upp námið,
116.279 kr. og svo er bætt við 55%
116.279 x 1,55 = 180,232 krónur á
mánuði. Sem þýðir að eftir fulla
starfsævi á hef ég þénað 60 milljónir,
á sama tíma er kennarinn búinn að
þéna 93 milljónir.
Þegar málin eru skoðuð svona,
finnst mér að kennarar hafi góð laun
í ríflega réttlátu hlutfalli við mig og
aðra verkamenn, en eins og fyr-
irsögnin segir er þetta barátta, ekki
spurning um réttlæti.
Þrátt fyrir að vera búinn að skoða
málin svona finnst mér ennþá að
kennarar eigi að fá hærri laun, og
líka leikskólakennarar og ómennt-
aðir starfsmenn í öllum störfum.
Svona í lokin langar mig að segja
sögu af honum föður mínum, hann er
búinn að vinna dálítið lengi á sama
stað. Einn dag í kaffitímanum sat
forstjórinn með honum til borðs og
sagði hátt og snjallt, Alexander, ég
sá að þú hefur ekki fengið launa-
hækkun svo lengi að ég vil endilega
fá þig í viðtal sem fyrst. Æ nei, sagði
sá gamli, ég nota afgangspeningana
mína til þess að kaupa fyrir þá bæk-
ur og tónlistardiska, og ég á bara
fullt í fangi með að komast yfir það
sem ég kaupi í dag.
Með ósk um gott gengi.
FREYR ALEXANDERSSON,
Fellsmúla 6, 108 Reykjavík.
Kennaraverkfall,
barátta, ekki réttlæti
Frá Frey Alexanderssyni, sem er
skipstjórnarmenntaður og skrifar
um kennaraverkfallið:
AÐ LEITA sér lækninga getur
verið hættulegt. Það getur verið
hættulegt vegna þess að sá sem
leitar sér lækninga er ekki heill.
Ef ekkert er að gert getur það
haft í för með sér alvarlegar af-
leiðingar, í versta falli leitt til
dauða. Ef vel tekst til leiðir að-
stoðin til bata. Í öll-
um tilfellum er um að
ræða einhvers konar
inngrip eða íhlutun til
að reyna að breyta
versnandi ástandi í
heilbrigða líðan. Mis-
takist inngripið leiðir
það til þess að við-
komandi fær ekki
þann bata sem að var
stefnt. Ástæður þess
að inngripið mistókst
geta verið nokkrar.
Kannski var aldrei
mögulegt að breyta
því sem verða vildi. Kannski voru
gerð mistök sem leiddu til þess að
inngripið hafði ekki þær afleið-
ingar sem til var ætlast.
Samkvæmt tölfræðinni er ljóst
að mistök munu eiga sér stað. Töl-
fræðin hefur lag á að elta alla
uppi. Tölfræðin segir okkur að all-
ir muni einhvern tíman gera mis-
tök. Mistökin geta hins vegar ver-
ið misalvarleg. Það liggur í
hlutarins eðli að þeir sem velja sér
starfsvettvang sem er í eðli sínu
hættulegur eru útsettari fyrir því
að mistök sem þeir gera hafi al-
varlegri afleiðingar en ella. Þess
vegna er reynt að lágmarka tíðni
mistaka í meðhöndlun sjúklinga
eins og kostur er. En sama hversu
tölfræðin er góð, þeir sem lenda
röngum megin eru 100% röngum
megin. Tölfræðilegir yfirburðir
hafa enga þýðingu fyrir þá sem
eru röngum megin. Hvernig eiga
þeir að bregðast við? Samkvæmt
forsögunni er í mannlegu eðli að
hefndarsjónarmiðið sé þolendum
ofarlega í huga.
En er það endilega í þágu al-
mennings að svo sé? Um það þarf
að ræða. Sjónarmiðin þarf að bera
upp og vega þau og meta. Hverjir
eru hagsmunir almennings? Betri
heilbrigðisþjónusta? Minni hætta
á mistökum? Hvernig er best að
bregðast við mistökum, þegar þau
eiga sér stað, í þágu almennings?
Er best að refsa þeim sem mistök-
unum veldur? Eða er betra að
reyna að greina ástæður þess sem
urðu þess valdandi að mistök voru
gerð? Læra af mistökunum? Koma
í veg fyrir að þau verði gerð aft-
ur? Hvetja þá sem
verða varir við mistök
að greina frá þeim?
Hvernig getum við
hvatt þá sem sjá að
mistök hafi verið gerð
til að greina frá þeim?
Skiptir máli fyrir
þann sem greinir frá
hverjar afleiðingarnar
verða fyrir meintan
geranda mistaka? Allt
eru þetta spurningar
sem þarf að svara
þegar hagsmunir al-
mennings eru metnir.
Hvert er hlutverk fjölmiðla í
þessu samhengi? Hverjum þjónar
umræða í fjölmiðlum um einstök
mál sjúklinga þar sem mistök hafa
átt sér stað? Hún getur þjónað
hagsmunum þolandans ef hann vill
hefnd. Hún getur þjónað hags-
munum viðkomandi fjölmiðils ef
fleiri blöð seljast út á fyrirsögn-
ina. En getur hún þjónað hags-
munum annarra sjúklinga síðar?
Lætur starfsmaður sá sem er
valdur að mistökunum sér þetta
að kenningu verða og lærir af mis-
tökunum? Ef „vel tekst til“ í um-
fjölluninni þá missir starfsmað-
urinn starf sitt og gerir þar með
ekki aftur sömu mistök. Síðari
sjúklingum er borgið. Eða er það?
Láta aðrir starfsmenn sér þetta
að kenningu verða? Hvað með töl-
fræðina? Getur verið að þessi að-
ferðafræði dragi þor úr öðrum
starfsmönnum? Í stað þess að
leggja áherslu á að með kerf-
isbundnum hætti sé reynt að
greina orsakir þess að mistök áttu
sér stað og finna leiðir til úrbóta
þá er áherslan á refsinguna.
Hvaða afleiðingar getur það haft?
Getur verið að færri starfsmenn
séu tilbúnir að sinna þeim störfum
þar sem áhættan er mest? Getur
verið að þeir starfsmenn sem eftir
eru þori ekki að leggja sig eins
mikið fram og ella af ótta við að
gera mistök? Getur afleiðingin
orðið sú að öryggi sjúklinga verði
minna en áður þar sem á úr-
slitastundu hugsi starfsmenn um
eigið öryggi í stað þess að leggja
sig alla fram og eiga þá frekar á
hættu að gera mistök?
En hvað er til ráða? Að mínu
mati er tvennt sem gæti verið til
bóta. Annars vegar að taka upp
fastar og skýrar reglur um hvern-
ig skuli bregðast við mistökum og
hins vegar breyting á löggjöfinni.
Með því að hafa fastar og sam-
ræmdar reglur um viðbrögð þegar
mistök hafa átt sér stað er leitast
við að staðla viðbrögðin og gæta
þess að þolendur mistaka séu ekki
órétti beittir og að hagsmuna
þeirra sé gætt. Með því að fara
þessa leið tel ég að meiri mögu-
leikar séu á að halda trúnaði milli
lækna og annars heilbrigðisstarfs-
fólks og þeirra sem verða fyrir
mistökum. Með þessu móti verði
meiri líkur til að allir aðilar reyni
að læra af þeim mistökum sem
verða í stað þess að leita að blóra-
böggli.
Hin leiðin sem ég tel geta verið
til bóta er að fara svipaða leið og
Danir hafa gert. Gera það að laga-
skyldu að allir sem verða varir við
mistök eigi að tilkynna um þau til
viðeigandi yfirvalda. Sú skylda nái
einnig til geranda mistaka og að
mistökin verði honum refsilaus, þó
með þeirri undantekningu að stór-
fellt gáleysi og ásetningur leiði
ekki til refsileysis. Með þessu
móti væri löggjafinn að koma
þeim skilaboðum til almennings að
leggja eigi áherslu á að upplýsa
um mistök og reyna að læra af
þeim í stað þess að hefndarsjón-
armiðið eigi að vera ríkjandi.
Læknamistök
Gunnar Ármannsson fjallar um
læknaþing, sem hefst í dag ’Tölfræðin segir okkurað allir muni einhvern
tímann gera mistök. ‘
Gunnar Ármannsson
Höfundur er hdl. og framkvæmda-
stjóri Læknafélags Íslands.
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050