Morgunblaðið - 16.10.2004, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Það verður ekki hlaupið langt frá króga sem er með DNA upp á vasann.
Bifreiðaeigandi semtekið hefði bensínfyrir ári og svo aft-
ur núna – og dælt sjálfur í
bæði skiptin – myndi
ábyggilega kippast við
þegar hann teldi fram pen-
ingana úr veskinu fyrir
dropann: verðið á lítranum
af 95 oktana bensíni var yf-
irleitt um 96,60 krónur í
fyrra en er nú alla jafna um
107,10 og nemur hækkunin
nær 11%. Og raunar hefur
dísilolían hækkað enn
meira eða úr 44,10 krónum
í 50,80 krónur lítrinn eða
um liðlega 15% frá í því
fyrra.
Ástæða þessarar hækk-
unar er gríðarleg hækkun á heims-
markaðsverði á olíu sem þó virðist
ekki hafa komið að fullu fram hér,
annars vegar vegna þess að þróun
gengis krónunnar gagnvart dal
hefur verið hagfelld síðustu tólf
mánuðina; um miðjan október í
fyrra kostaði dalurinn liðlega 76
krónur en kostar nú 70,4 krónur.
Þá er svo að sjá – og því haldið
fram af hálfu olíufélaganna – að
harðari samkeppni á markaðinum
hér heima hafi orðið til þess að þau
hafi tekið eitthvað af skellinum á
sig.
En skoðum heimsmarkaðsverð-
ið á hráolíu: í janúar var það um 32
dalir fatið, í júní var það komið í
35,50, í september í 43,64 og í gær
fór verðið á fatinu á hráolíu í um 55
dali en slíkt verð hefur ekki sést á
mörkuðum í áratugi. Hækkun á
hráolíu það sem af er ári nemur því
um 70%. Jafnvel svartsýnustu spá-
menn óraði ekki fyrir slíkri hækk-
un í upphafi ársins. Og nú ríkir full-
komin óvissa um hver verðþróunin
verður á næstu vikum og mánuð-
um og kannski ekki sérstök ástæða
til bjartsýni miðað við það sem
Morgunblaðið heyrir. Samt sem
áður hefur eiginlega aldrei verið
framleitt meira af olíu en nú. Eft-
irspurn hefur að vísu eitthvað auk-
ist eins og t.d. í Kína en menn eru
almennt sammála um að það séu
aðrir þættir en miklar sveiflur í
framboði og eftirspurn sem hafi
haft áhrif á verðið; frekar spákaup-
mennska, óvissa eða jafnvel ótti
um framtíðina o.s.frv.
Víðtæk áhrif af hækkuninni
Þessar hækkanir á bensíni og ol-
íu koma mjög við pyngju bæði
neytenda og fyrirtækja í landinu.
Gagnvart neytandanum er mun
meira í húfi en það að hann þurfi að
reiða fleiri krónur af hendi á bens-
ínstöðinni. Hækkun á bensíni og
olíu koma til hækkunar á vísitölu
neysluverðs sem aftur er notuð til
útreiknings verðtryggingar á
sparifé og lánsfé.
En hver hafa þá áhrifin á vísitölu
neysluverðs verið? Neysluverðs-
vístalan sjálf hækkaði um 3,66%
síðustu tólf mánuðina en vísitala
bensíns og olíu um 19,26% og mið-
að við vægi hennar má rekja um
20% eða fimmtung af hækkun vísi-
tölu neysluverðs til hækkana á
bensíni og olíu.
Fram hefur komið í fréttum að
undanförnu að lágt verð fyrir
rækjuafurðir ásamt hækkandi
olíuverði hafi gert útgerðum
rækjuskipa mjög erfitt fyrir og
þeim hafi fækkað. Raunar er
ástandið orðið þannig að útlit er
fyrir að það verði nær engin
rækjuskip að veiðum í vetur; sums
staðar er búið að leggja þeim en
annars staðar stendur það fyrir
dyrum. Olíuverðshækkunin kemur
illa við útgerðina í heild en verst
þar sem orkunotkun er hlutfalls-
lega mikil og afli ekki mikill, t.d.
eins og í rækjunni og kolmunna.
Útgerðarmenn telja kostnaðar-
aukann vegna olíuverðshækkunar-
innar geta numið á þriðja milljarð
króna á ári. Hann komi beint niður
á arðseminni sem ekki hafi beinlín-
is verið beysin fyrir.
Eins og sjá má af kortinu renna
nú um 60% af verði hvers bensín-
lítra til ríkisins. Rétt er að taka
fram að þetta er aðeins grófleg
áætlun um skiptinguna og inni í
verði olíufélaganna er innkaups-
verð, flutningskostnaður, álagning
o.s.frv. Ofan á það leggst síðan
11,34 króna vörugjald, síðan 30,89
króna bensíngjald en þessi gjöld
eru nú fastar tölur öfugt við það
sem áður var. Að lokum leggst svo
virðisaukaskatturinn ofan á sem
táknar að ríkissjóður hefur fengið
umtalsvert meira í virðisaukaskatt
af bensíni og olíum í ár en í fyrra.
Nákvæmar tölur um þetta liggja
ekki fyrir hjá fjármálaráðuneytinu
en víst er að um mörg hundruð
milljónir er að ræða. En, tekur
fjármálaráðuneytið fram, þetta er
ekki bein tekjuaukning fyrir rík-
issjóð því greiði fólk meira fyrir
bensínið hlýtur það að versla
minna af einhverju öðru að gefnum
föstum launum sem þýðir að ríkið
fær þá minna í vask af þeim vörum.
En ríkið hefur þó lækkað bens-
íngjald tímabundið áður; árið 2002
var það gert þegar tvísýnt var um
að verðbólguviðmið kjarasamn-
inga myndu halda. Sama staða
virðist nú vera að koma upp ef
marka má yfirlýsingar forystu-
manna í verkalýðshreyfingunni.
ASÍ hvatti raunar ríkisstjórnina í
júní til að mæta olíuverðshækk-
unum með lækkun opinberra
gjalda en fékk lítil viðbrögð þá og
eftir því sem Morgunblaðið kemst
næst hefur lækkun bensíngjalds
ekki verið til umræðu innan ríkis-
stjórnarinnar.
Fréttaskýring | Hækkun olíuverðs
Dropinn
aldrei dýrari
Fimmtungur af 3,7% hækkun neyslu-
verðsvísitölu vegna bensíns og olíu
  


 


 


    
 
 

 

 !   


 
  

" 
 #
$$ !
%
! #
 &    
  '

Ekki mikil ástæða til
bjartsýni um verðlækkun

Bensínverð hérlendis hefur
hækkað um 11% frá því í fyrra
og dísilolían um 15%. Áhrifin
skila sér beint í vísitölu neyslu-
verðs og þar með verðtrygging-
una og til hækkunar á lánum
landsmanna. Útlit er fyrir að
rækjuútgerð leggist svo að segja
af í vetur vegna hækkunarinnar
og útvegsmenn telja kostnaðar-
aukann fyrir greinina í heild
vera vel á þriðja milljarð króna
sem komi beint niður á arðsemi
hennar.
arnorg@mbl.is