Morgunblaðið - 16.10.2004, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
S
addam Hussein, fyrrver-
andi forseti Íraks, stóð í
þeirri trú, að hann hefði
sigrað í Persaflóastríð-
inu 1991. Þegar hann
síðan eyðilagði öll gereyðing-
arvopnin að loknu stríðinu, efaðist
hann ekki um, að CIA, bandaríska
leyniþjónustan, vissi allt um það. Í
samræmi við þetta taldi hann, að
ályktanir Sameinuðu þjóðanna, við-
skiptaþvinganir og stríðshótanir í
12 ár, væru aðeins yfirskin og til-
gangurinn fyrst og fremst sá að
auðmýkja hann.
Saddam var nefnilega þeirrar
skoðunar, að Bandaríkin og Írak
ættu að vera nánir bandamenn.
Hann gæti hjálpað við að halda aft-
ur af kjarnorkudraumum Írana, að-
stoðað við að leysa deilu Ísraela og
Palestínumanna og hann bauðst til
þess við Bandaríkjamenn að verða
þeirra „besti vinur á svæðinu“.
Hann var alveg viss um, að Banda-
ríkjamenn myndu aldrei ráðast inn í
Írak.
Þessari heimssýn Saddams er vel
lýst í skýrslu Charles A. Duelfers,
yfirmanns vopnaleitarnefndar CIA,
en hún var gerð opinber fyrir
skömmu. Er hún byggð á mörgum
heimildum og meðal annars á við-
tölum við Saddam sjálfan. Sýnir
hún vel þankagang hans allt fram að
innrásinni í fyrravor.
Duelfer segir, að vilji Bandaríkja-
menn reyna að skilja hvers vegna
Íraksstjórn hundsaði ályktanir SÞ,
verði þeir „að líta heiminn frá sjón-
arhóli Saddams“. Þessu má raunar
snúa við og segja, að hafi Saddam
misskilið Vesturlönd, þá hafi banda-
rísk yfirvöld, allt frá 1991, misskilið
Saddam.
Þau fundu sannanir fyrir ólögleg-
um vopnum, sem ekki voru til, en
sáu ekki það, sem nú liggur í augum
uppi. Sem dæmi má nefna, að fyrir
innrásina hélt George W. Bush for-
seti því fram, að árangurslaus leit
vopnaeftirlitsmanna SÞ að gereyð-
ingarvopnum sannaði einfaldlega,
að Saddam hefði falið þau, ekki, að
þau væru ekki til.
„Ég velti því stundum fyrir mér
hvaða hlut af orðinu „nei“ við skild-
um ekki,“ sagði embættismaður í
varnarmálaráðuneytinu, sem lengi
fylgdist með Saddam og íröskum
málefnum. Ljóst er, að Duelfer velti
þessu mikið fyrir sér. Hann hefur
reynt að gera grein fyrir þeim ólíka
veruleika, sem blasti við stjórnvöld-
um í Bagdad og Washington, og
stundum minnir skýrsla hans mest
á þann gamla sjónvarpsþátt „Í
ljósaskiptunum“.
Duelfer hvetur til, að menn
gleymi myndum, sem sýndu Sadd-
am næstum eins og trúð. Sjálfur
hafi hann litið á sig sem einn af
mörgum og miklum leiðtogum
Íraks.
„Saddam sá aðdáunina í augum
fólksins þegar hann skaut af riffli
yfir höfði þess en á Vesturlöndum
sáum við bara undarlegan mann
fara gáleysislega með vopn,“ segir
Duelfer. „Ímyndið ykkur hvað hann
hefur hugsað þegar hann sá Bush á
skjánum kalla hann „brjálæðing“.“
Miklar rannsóknir, viðtöl
og 40 millj. síður af skjölum
Duelfer hefur kynnt sér Saddam í
tíu ár. Fyrst sem aðstoðaryfir-
maður vopnaeftirlitsnefndar SÞ og
síðar sem yfirmaður bandarísku
vopnaleitarnefndarinnar. 960 síðna
löng skýrsla hans er byggð á 16
mánaða löngu rannsóknastarfi í
Írak, á viðtölum við Saddam og
am myndi sætta sig við við-
skiptabann, sem kostaði Ír
7.000 milljarða ísl. kr. á ári,
hefði ekkert að fela.
Þessar blekkingar Sadda
snerust að lokum gegn hon
um og það, að Bandaríkjam
skyldu ekki átta sig á þeim
haft alvarlegar afleiðingar
bæði ríkin.
Mistök Saddams „eru ein
þau mestu í sögunni. Jafnv
en okkar. Við erum vanir þv
menn segist ekkert hafa að
höfum ekki kynnst því áður
hver leggi sig í líma við að s
aðra um, að svo sé. Að vísu
hann ekki eiga gereyðingar
allar hans gjörðir gáfu anna
skyn“, sagði leyniþjónustum
fyrrverandi.
Treysti því, að Banda
héldu aftur af Írön
Saddam leit svo á, að me
efni Bandaríkjamanna í Mi
Austurlöndum væri að tryg
íslamska byltingin í Íran br
ekki út til annarra ríkja á sv
með þeim afleiðingum, að r
sjíta-klerkar næðu kverkat
olíulindunum. Hann var vis
þjóðarhagsmunir Bandarík
væru að koma í veg fyrir íra
kjarnorkuvopnasmíð en ek
steypa honum. Á það reidd
sig raunar.
David Kay, fyrirrennari
sem yfirmaður bandarísku
leitarinnar, segist sjálfur h
Tariq Aziz, fyrrverandi aðs
arforsætisráðherra Íraks, h
vegna Saddam hefði ekki h
gereyðingarvopnin fyrst ha
svo hræddur við kjarnorku
Írana.
„Aziz sagði, að í hvert sin
þetta hefði borið á góma, he
Saddam sagt: „Hafið ekki á
af Írönum. Ef okkar mat er
munu Bandaríkjamenn og
flesta helstu ráðgjafa hans og vís-
indamenn og á athugun á íröskum
skjölum, 40 milljónum síðna.
Einn og sami starfsmaður FBI,
bandarísku alríkislögreglunnar,
hefur yfirheyrt Saddam síðan hann
var handtekinn í desember fyrir
tæpu ári. Segir hann, að Saddam
hafi alltaf verið skýr og rökréttur í
hugsun.
Fyrrverandi leyniþjónustufor-
ingi, sem lesið hefur yfirheyrslu-
skýrslurnar, segir þær hins vegar
valda vonbrigðum að því leyti, að í
þeim segi ekkert um það, sem fyrir
Saddam vakti, og ekkert um pynt-
ingarnar, launmorðin og fjölda-
morðin.
„Saddam segir ekki hvað hann
var að hugsa er hann framdi þessa
glæpi. Þetta er eins og að hafa Hitl-
er á bekknum og minnast ekki á út-
rýmingarbúðirnar,“ sagði leyni-
þjónustuforinginn og viðurkenndi,
að CIA hefði aldrei áttað sig á, að
blekkingum Saddams um gereyð-
ingarvopnin hefði fyrst og fremst
verið beint að Írönum, erkifjanda
Íraka. Saddam hefði ekki óttast
neitt meira en að Íranar kæmu sér
upp kjarnorkuvopnum.
Starfsmenn CIA lásu hverja hót-
unina á fætur annarri út úr ræðum
Saddams. Þeir voru vissir um, að
gereyðingarvopn væru geymd í bíl-
um og byggingum og gleyptu við
frásögnum flóttamanna, sem sögðu
bara það, sem CIA vildi heyra. Þeir
vildu heldur ekki trúa því, að Sadd-
Fréttaskýring | Saddam Hussein, fyrrverandi Íraksforseti, trúði
rísku leyniþjónustuna, og efaðist ekki um, að hún vissi allt um það
hefði verið eytt. Þess vegna óttaðist hann ekki innrás. Kemur þet
Duelfers, yfirmanns bandarísku vopnaleitarnefndarinnar, en um
annarra embættis- og leyniþjónustumanna var nýlega fjallað í da
Saddam vildi ver
vinur“ Bandarík
„Saddam sá aðdáunina í augum fólksins þegar hann skaut af riff
höfði þess en á Vesturlöndum sáum við bara undarlegan mann fa
leysislega með vopn.“
’Hann trúði því stað-fastlega, að við vissum
hvað færi fram innan
ríkisstjórnar hans.
Hann vildi ekki trúa, að
við vissum ekki neitt.‘
LISTASAFN ÍSLANDS
Listasafn Íslands minnist þess ídag að 120 ár eru liðin frástofnun safnsins. Listasafnið
er því ein af elztu stofnunum þjóð-
arinnar – eins og vera ber. Í samtali
við Morgunblaðið í gær fjallaði Ólaf-
ur Kvaran, forstöðumaður Lista-
safnsins, um safneignina og sagði
m.a.:
„… þá sjáum við í fyrsta lagi að það
vantar mikinn þéttleika í safneignina.
Við eigum verk, sem eru mjög góðir
fulltrúar fyrir ákveðin tímabil og við-
horf í íslenzkri listasögu, en okkur
vantar þéttleika, þegar kemur að höf-
undarverki ákveðinna listamanna. Í
annan stað sjáum við að þegar það
verða ákveðin kerfisskipti í listasög-
unni, þá verður safneignin fátækleg.
Við sjáum þetta í abstraktinu á sjötta
áratugnum – ekki sízt í tengslum við
sýningar, sem við höfum haldið hér –
að safneignin er raunverulega mjög
fátækleg. Í kerfisbreytingunni, sem
verður á áttunda áratugnum – upp úr
sjötíu – þegar SÚM-ið er að hefjast,
þá er safneignin einnig mjög fátæk-
leg. Sömuleiðis, þegar kemur að nýja
málverkinu, sem komst á skrið á ní-
unda áratugnum.“
Skýringin á því að safneignin er
svo fátækleg á köflum er peninga-
skortur. Listasafnið hefur ekki haft
peninga til þess að kaupa listaverk í
þeim mæli, að safneignin gefi nógu
góða heildarmynd af því, sem hefur
verið að gerast í myndlist á Íslandi
þessi 120 ár.
Í samtalinu við Ólaf Kvaran kemur
fram, að Listasafnið hefur nú til um-
ráða ellefu milljónir króna á ári til
kaupa á listaverkum. Sjálfur telur
hann nauðsynlegt að ráðstöfunarfé
safnsins í þessu skyni verði um 30
milljónir króna.
Það er hart barizt um þá fjármuni
sem ríkið hefur til ráðstöfunar og
skiljanlegt að fjárveitingavaldið eigi
oft erfitt með að meta fjárþörf ein-
stakra stofnana á vegum ríkisins.
Í þessu sambandi er þó vert að
nefna tvennt. Í fyrsta lagi ríkir mikil
velmegun á Íslandi um þessar mundir
og staða ríkissjóðs er góð. Í öðru lagi
fer ekki á milli mála, að það starf, sem
fram fer á vegum Listasafns Íslands
við varðveizlu menningararfs þjóðar-
innar, hefur gífurlega þýðingu fyrir
sögu hennar og framtíð. Rökin fyrir
því að Alþingi veiti Listasafninu
meira svigrúm til listaverkakaupa
eru því sterk.
Í samtalinu við Morgunblaðið nefn-
ir Ólafur Kvaran einnig húsnæðismál
Listasafns Íslands. Um þau segir
hann:
„Menn verða að fylgja því eftir,
sem var þegar ljóst, þegar núverandi
húsnæði safnsins var opnað 1988; að
það var bara fyrsti áfanginn … En nú
þarf að sýna metnað í því að stækka
sýningarrýmið, svo að þjóðin hafi að-
gang að sinni listasögu og sjái það,
sem mikilvægt erindi og þátt í sínum
lífsgæðum að njóta þess, sem safnið
hefur að bjóða.“
Væntanlega setur núverandi
menntamálaráðherra, Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir, húsnæðismál
Listasafns Íslands á dagskrá.
YNGRI ALZHEIMERSJÚKLINGAR
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir,alþingismaður Samfylkingar,
vakti athygli á málefnum alzheimer-
sjúklinga, sem eru yngri en 67 ára,
á Alþingi sl. miðvikudag. Í máli
þingmannsins kom fram, að öll
þjónusta við sjúklinga með þennan
hrörnunarsjúkdóm miðast við 67
ára og eldri. Ásta Ragnheiður sagði
m.a.:
„Því er staða yngri sjúklinganna
mun verri en ella. Þeim og aðstand-
endum þeirra finnst þeir ekki eiga
samleið með öldruðum s.s. á dag-
deildum og á hvíldarinnlögnum,
þannig að aðstandendur eiga erfitt
með að þiggja þessa þjónustu og
ganga mjög nærri eigin heilsu til að
annast sjúklinga heima enda geta
sjúklingarnir verið hættulegir bæði
sjálfum sér og öðrum. Þeir þurfa
mikla gæzlu.“
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra sagði á Alþingi í fyrradag, að
hann mundi setja upp vinnuhóp til
þess að kanna það mál, sem Ásta
Ragnheiður hefur vakið máls á.
Alzheimersjúkdómur gengur
mjög nærri hinum sjúka og aðstand-
endum hans. Það er ekki ofmælt að
þessir sjúklingar þurfi stöðuga
gæzlu. Þeir geta farið sér að voða
hvenær sem er eftir að sjúkdóm-
urinn er kominn á ákveðið stig. Í
raun og veru má ekki líta af þeim.
Þótt til sé fólk, sem hefur í kyrr-
þey unnið ótrúleg afrek við gæzlu
náinna ástvina, sem fengið hafa
þennan sjúkdóm kemur að því að
það er nánast óframkvæmanlegt að
gæta þeirra í heimahúsum.
Þess vegna er þess að vænta að
Jón Kristjánsson fylgi fast eftir
þessari ábendingu Ástu Ragnheiðar
og finni lausn á þeim vanda, sem
snýr að yngri alzheimersjúklingum.
UMBOÐSMAÐUR BORGARANNA
Það er góð hugmynd hjá forráða-mönnum Reykjavíkurborgar að
setja upp embætti eins konar um-
boðsmanns borgaranna. Um þetta
sagði Þórólfur Árnason borgarstjóri
á kynningarfundi um breytingar á
stjórnkerfi borgarinnar í fyrradag:
„Hann verður staðsettur á skrif-
stofu borgarstjórnar til að ráð-
leggja íbúum og fyrirtækjum um
hvernig þau geti leitað réttar síns
gagnvart Reykjavíkurborg. Eins
konar umboðsmaður fólksins í borg-
inni. Þannig að þarna hafi rödd hins
smáa einstaklings einhvern að tala
við, sem ekki er blandaður inn í
stjórnsýsluverkefni hjá Reykjavík-
urborg.“
Hin opinberu stjórnsýslukerfi eru
orðin svo stór, hvort sem er hjá ríki
eða stærri sveitarfélögum, að marg-
ir einstaklingar vita ekki hvernig
þeir eiga að haga sér í samskiptum
við þau. Þess vegna er ástæða til að
fagna þessum umbótum í stjórn-
sýslu höfuðborgarinnar.