Morgunblaðið - 24.12.2004, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 24.12.2004, Blaðsíða 30
30 FÖSTUDAGUR 24. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ Þeir fiska sem róa“ segirgamalt máltæki. Það sann-ast daglega að telja máundravert hve staðfastur ásetningur og leit að heimildum um vináttu og hagsmunatengsl ríkja og þjóða bera árangur ef unnið er af áhuga og harðfylgi. Ég hefi um nokkurt skeið, með góðviljaðri að- stoð Morgunblaðsins, unnið að því að afla upplýsinga um náin tengsl Ís- lendinga við nafnkunna Dani af ýms- um stéttum og standi. Með aðstoð góðkunningja, sem þekkja vel til mála, hefur tekist að afla ýmissa mikilvægra upplýsinga, sem styðja þá staðhæfingu að náin tengsl og vinátta hafi verið milli Íslendinga sem dvöldust langdvölum í Dan- mörku og danskra þegna og þjóð- höfðingja. Um það fékk ég ótvíræða sönnun í vikunni sem leið. Góðkunningi minn, sem rekur ættir sínar austur á Eyrarbakka, hafði samband við mig og tjáði mér að hann geymdi gamalt leyndarmál ættar sinnar um ævintýralegt atvik er snerti dönsku konungsfjölskyld- una og frænku sína, sem dvaldist við nám í listaháskóla Charlottenborg á níunda áratug 19. aldar. Séra Kol- beinn Þorleifsson, kunnur fræðimað- ur, sagði mér að hann ætti í fórum sínum frásögn, sem frænka hans, Sigrún Gísladóttir, skráði eftir fyr- irsögn ömmu sinnar, Sigríðar Þor- leifsdóttur, en hún var dóttir Þor- leifs ríka Kolbeinssonar, sem kenndur var við Háeyri á Eyr- arbakka. Kolbeinn bauðst til þess að ljá mér frásögn Sigrúnar til birt- ingar í Morgunblaðinu. Hann hefði fylgst með skrifum um kynni Íslend- inga af mannúðarstarfi Valdemars prins og eiginkonu hans Maríu prinsessu. Það gladdi mig að eiga þess kost að birta frásögn Sigrúnar. Hún starfaði lengi í tónlistardeild Ríkisútvarpsins. Tók mikinn og virk- an þátt í sönglífi og hljómlistarflutn- ingi, auk þess sem hún ritaði margt um tónlistarmál, m.a. bók um Sigfús Einarsson, tónskáld og organista. Sigrún var ekki allra. Talaði jafnan hispurslaust og kvað stundum fast að orði. Við samstarfsmenn hennar höfðum gaman af tilsvörum hennar, ekki síst þegar hún kryddaði mál sitt með því að kalla suma yfirmenn eða deildarstjóra „nýliða“ og kvaðst nú ekki falla í stafi þótt þeir lýstu áliti sínu. Orð hennar urðu oft tilefni til skemmtilegrar umræðu, sem örvuðu blóðrás og þöndu taugar með til- heyrandi flæði adrenalíns. Sigrún söng í kór Páls Ísólfssonar. Séra Jóhann Þorsteinsson, guðfræðikandídatinn sem Elín Þor- leifsdóttir þráði svo heitt að hún synjaði bónorði Valdemars prins og kvaðst unna guðfræðikandídatinum sem biði hennar heima á Fróni, var vígður til prestsþjónustu sunnudag- inn 31. ágúst 1884 í sólskini og fögru veðri. Prestatal segir veitingu þann dag en vígslu 12. september. Þrettán skrýddir prestar stóðu fyrir altari, með biskupi og vígsluvottum, Hall- grímur Sveinsson dómkirkjuprestur og Helgi lektor Hálfdánarson. Meðal kandídatanna sem vígðir voru var séra Árni Þórarinsson. Hann átti bara 5 aura áður en hann sótti um embættið. Gekk með þá inn í Bryde- búð og keypti umslag og pappírsörk. Hripaði umsóknina á pappírsörkina við búðarborðið í Brydesbúð og gekk síðan á biskupsskrifstofu til biskups og afhenti bréfið. Séra Jóhann var betur stæður. Hann fékk að sögn séra Árna 40 þús- und krónur í heimanmund með Elínu. Það kemur fram í frásögn séra Árna að meðal þeirra sem vígj- ast þennan sama dag eru séra Bjarni Pálsson að Rípurprestakalli, búsett- ur í Steinnesi. Hann var afi Birnu minnar, sem hét raunar nöfnum afa síns og ömmu, prófastshjónanna í Steinnesi, Ingibjörg Birna. Ég má til með að geta þess til gamans að séra Jón Thorstensen var vígður að Þing- völlum. Hann kaus föður minn í Al- þingiskosningum. Ég sá það á skýrslum um kosningaþátttöku kjós- enda í Árnessýslu. Þá var kosið í heyranda hljóði svo allt er til skrá- sett. Ekki nægði það kjörfylgi til þingsetu. Séra Árni Þórarinsson sagði um börn Þorleifs: „Þau voru öll ægilega gáfuð og feiknalega góð. Guðbjörg systir hans var vinnukona hjá okkur á Stórahrauni. Hún var stórgáfuð og djúpvitur eins og Þorleifur.“ Séra Árni nefnir orðaskipti þeirra systkina er Þorleifur hafði drukkið sér til vansa og stundi sárþjáður og timbraður eftir túrinn. „Mér líður illa í alla staði,“ segir hann við systur sína. Guðbjörg svarar: „Það þarf þá ekki að segja um þig: Karlmennskuhuginn harði hann sig auglýsti þar Þá værirðu maður ef þú gætir hlotið þá hörku, er best kæmi við að segja: Það skal aldrei koma fyrir mig framar í lífinu, að ég verði þunglynd- ur af ofdrykkju, og stæðir við það. „Þetta þótti mér minnkun mikil að verða að taka við þessari maklegu áminningu hjá systur minni. Frá þeirri stundu hefur enginn séð vín á mér og sér aldrei til dauðans.“ Þorleifur, sonur Þorleifs ríka á Háeyri og bróðir Elínar, dvaldist í Kaupmannahöfn um sömu mundir og Elín. Hafnarstúdent sem skrifar heim segir frá því að Þorleifur hafi farið um borð í skip sem lá í höfninni að finna norskan skipstjóra sem skuldaði honum sex þúsund krónur. Þorleifur kom aldrei til lands úr þeirri för. Hann drukknaði. Var talið að skipstjórinn væri valdur að því. Saga Elínar Þorleifsdóttur frá Stóru-Háeyri á Eyrarbakka Höfundur: Sigrún Gísladóttir Elín var fædd 25. nóvember 1866, látin 24. september 1890. Hún var mjög glæsileg í alla staði andlega og líkamlega. Þegar undirrituð sá fyrst myndina af Elínu sem hékk í stof- unni á Háeyri varð ég alveg undr- andi og spurði ömmu hvaða fallega kona þetta væri, hvort hún væri prinsessa? „Nei, svo er nú ekki barnið mitt, þetta er mynd af Elínu systur okk- ar.“ „En af hverju er hún í dönskum búningi?“ spurði ég. „Hún var í skóla í Kaupmannahöfn, þegar hún hafði lokið burtfararprófi úr Kvennaskól- anum í Reykjavík. Hún var bráðvel gefin og eftir því elskuleg í viðmóti við hvern sem átti í hlut. Varð það því okkur öllum þungt áfall, þegar hún féll frá aðeins 24 ára. Við systur skrifuðumst alltaf á eftir að hún fór að heiman, hún var svo dugleg að skrifa. Hrædd er ég um að hallast hafi á mig í bréfaskriftunum og af- sakaði ég það við hana, sem hún taldi eðlilegt þar sem aðstöðumunur okk- ar væri mikill svo að ekki væri sam- bærilegt.“ Ég hændist fljótt að henni ömmu á Háeyri. Hún var svo hógvær og brosti skærast með augunum sem voru svo talandi og ég var svo glöð að finna traustið sem hún bar til mín. Þá var það eitt sinn sem hún bað mig að hjálpa sér að taka til í dragkist- unni sinni, sem var mjög stór, með fjórum djúpum skúffum. Hún var smíðuð úr rauðviði og alltaf læst, því þar geymdi amma sitt bezta púss, sem kallað var svo, en þessar drag- kistur voru oftast nefndar „Sifóner“ og þóttu mikil stofuprýði. Þar fann ég bók í rauðu bandi með gylltum stöfum. Það var Úranía eftir franska skáldið Camilla Flemm- arion, í þýðingu Björns Bjarnasonar frá Viðfirði. Ég spurði ömmu hvort ég mætti skoða bókina? „Já, ég held nú það, barnið mitt. En eigum við ekki að hvíla okkur ef þú hellir upp á könnuna og gefur okkur sopa?“ Jú, jú, ég skenkti okkur kaffið og amma lét fara vel um sig. Meðan við vorum að súpa kaffið sá jeg að hún var eitt- hvað íbyggin á svipinn, ég vildi ekki trufla hana og þagði. Eftir litla stund segir amma. „Nú ætla ég Silla mín að segja þér sögu af Elínu systur minni, sem ég trúi þér einni fyrir, því hún er algjört leynd- armál.“ „Ég þakka þér traustið, amma mín, en þú mátt treysta mér.“ Þetta heit hef ég haldið, þar til nú. Sigríður Þorleifsdóttir segir nú frá: „Þegar Elín var 16 ára fór hún í Kvennaskólann í Reykjavík. Sam- kvæmt upplýsingum dr. frú Guð- rúnar Helgadóttur, skólastjóra Kvennaskólans, hefur Elín Þorleifs- dóttir frá Háeyri innritast í skólann 1882 en útskrifast þaðan 1884 með góðri einkunn í öllum fögum, eða eins og frú Guðrún komst að orði við undirritaða, með fullt próf, eins og þá var nefnt.“ Amma heldur sögunni áfram: „Eitt sinn kom óvenjulegt bréf frá systur minni, þar segir: „Sigga mín, ég verð að segja þér leyndarmál sem ég á erfitt með að bera ein mikið lengur. Þar sem ég er á konunglegum skóla, sem heitir Kunstflids Foreningsskole, koma hér margir gestir, þar á meðal prins- ar og prinsessur. Einn af kon- unglegu gestunum var Valdemar prins, f. 1858, sonur Christians IX. og bróðir Friðriks VIII. (Heim. Marins Leksikon.) Fannst mér það vekja ahygli kennara skólans hvað Valdemar prins kom oft í heimsókn. Þegar ég, sem oftar, var á leið í heimboð til vina minna kom á móti mér Valdemar prins. Hann kynnir sig og spyr: „Hvort hann megi ganga með mér nokkurn spöl?“ „Já, mín er æran háttvirtur prins,“ svaraði ég. Þetta endurtók sig svo oft að mér var hætt að standa á sama en grun- aði hvað á spýtunni hékk, frá hans hlið. Hann hélt uppteknum hætti gekk til hliðar eitt sinn inn í lysti- garð sem var á leið okkar og bað mig að koma með sér og sjá garðinn, sem ég að sjálfsögðu gerði. Við settumst á bekk og röbbuðum saman um dag- inn og veginn þangað til hann bar upp bónorðið. Því var fljótsvarað. Kynni Elínar Þorleifsdóttur Hróður Elínar Sæbjörnsdóttur fór víða. Fjöldi ljósmynda birtust í blöð- um og tímaritum. „Neue Illustri- erte“ birti mynd af Elínu á sömu síðu og grein og mynd af Churchill. Elín Sæbjörnsdóttir, fegurðar- drottning Íslands árið 1951. Elín Þorleifsdóttir var langömmusystir hennar og var hún skírð eftir henni. Elín Þorleifsdóttir frá Háeyri. Elín Þorleifsdóttir nemandi í Kvennaskólanum 1882–83, fremst fyrir miðju. Fjórir ættliðir. Elín Sæbjörnsdóttir, Ragnhildur, móðir hennar, systir Sig- rúnar. Guðbjörg, dóttir Guðmundar á Háeyri, heldur á dóttur Elínar. Jóhann Þorsteinsson, unnusti og síðar eiginmaður Elínar. Stúdent 1877. Kvæntist síðar Sigríði Þórð- ardóttur, dóttur sýslumanns. Þorleifur Kolbeinsson, sem nefndur var hinn ríki, á Háeyri, Eyrarbakka. Haft var eftir Jónasi frá Hriflu að Viktoría Bretadrottning hefði viljað skipa Þorleif fjármálaráðherra sinn. Þorleifur, bróðir Elínar. Hann drukknaði í Kaupmannahöfn. Náin tengsl Íslendinga við nafnkunna Dani fyrr á árum voru meiri en marga grunar. Pétur Pétursson heldur áfram að rifja upp slík kynni og fylgir frásögn Sigrúnar Gísladóttur af kynn- um Elínar Þorleifsdóttur og Valdemars prins.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.