Morgunblaðið - 24.12.2004, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 24. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Uss, við viljum ekki sjá Sigmúnds-dúkku, sveinkinn þinn. Við viljum bara Birgittu
eða Barbí.
Um áramót verðateknir í gagniðtveir gagnagrunn-
ar um lyfjanotkun og lyfja-
ávísanir. Annars vegar
ópersónugreinanlegur töl-
fræðigrunnur sem Trygg-
ingastofnun sér um rekst-
ur á og hins vegar lyfja-
gagnagrunnur landlækn-
isembættisins, þar sem
upplýsingar um sjúkling
og lækni verða dulkóðaðar,
með möguleika á afkóðun
landlæknisembættisins
undir ákveðnum kringum-
stæðum. Hefur undirbún-
ingur staðið yfir síðustu
misseri innan heilbrigðis-
ráðuneytisins í samvinnu
við hlutaðeigandi stofnanir og Per-
sónuvernd. Heilbrigðisráðherra
lagði fram frumvarp á Alþingi um
breytingu á lækna- og lyfjalögum
vegna hins nýja lyfjagagnagrunns í
desember 2002 og varð frumvarpið
að lögum á vormánuðum 2003.
Skyldi aðlögunartímabil vegna
breytinganna vera til 1. janúar
2005.
Í athugasemdum við lagafrum-
varpið sagði að ráðherra hefði í
kjölfar mikillar umræðu í þjóð-
félaginu um meinta misnotkun
mikilvirkra ávana- og fíknilyfja,
skipað stýrihóp í júlí 2002 sem
hafði það verkefni með höndum að
skilgreina og meta þarfir Lyfja-
stofnunar, landlæknisembættisins
og Tryggingastofnunar fyrir upp-
lýsingar úr lyfjagagnagrunni.
Auðveldara að sinna lög-
bundnu eftirlitshlutverki
Megintilgangur frumvarpsins
hafi því verið að skjóta lagastoð
undir starfrækslu TR á lyfja-
gagnagrunninum og mæla fyrir
um aðgangsheimildir. Mikilvægt
væri fyrir stofnanir sem í hlut
ættu, að hafa aðgang að ópersónu-
greinanlegum upplýsingum til al-
menns eftirlits með lyfjum, lyfja-
notkun og kostnaði, til tölfræði-
rannsókna, vegna erlends sam-
starfs og m.t.t. greiðsluþátttöku
almannatrygginga. Þá væri mikil-
vægt fyrir heilbrigðisyfirvöld að
hafa aðgang að persónugreinan-
legum upplýsingum til að stemma
stigu við misnotkun á ávanabind-
andi lyfjum.
Í leiðara Morgunblaðsins 5. des-
ember 2002 var á það bent að þótt
nauðsynlegt væri að fylgjast vel
með að ávana- og fíknilyf væru
ekki misnotuð, væri álitamál hvort
það réttlætti að settur væri á lagg-
irnar rafrænn gagnagrunnur með
persónugreinanlegum upplýsing-
um. Eftir því sem upplýsingarnar
yrðu umfangsmeiri og viðkvæmari,
væri meiri hætta á að þær yrðu
misnotaðar. Í gagnagrunninum
yrði ekki einungis að finna upplýs-
ingar um þá sem misnota kerfið
heldur alla þá sem þurfa að nota lyf
af því tagi.
Matthías Halldórsson aðstoðar-
landlæknir segir að með lyfja-
gagnagrunni sé embættinu gert
auðveldara að sinna lögbundnu eft-
irlitshlutverki hvað varðar þróun
lyfjamála almennt en nokkur hörg-
ull hafi verið á skilvirkum upplýs-
ingum í þá veru. „Þannig er ástæða
til að fylgjast með notkun sýkla-
lyfja vegna þolmyndunar, en sótt-
varnarlæknir annast þau mál lög-
um samkvæmt, eða til dæmis að
skoða hvort aðvaranir Lyfjastofn-
unar varðandi notkun ákveðinna
lyfja beri tilætlaðan árangur,“ seg-
ir Matthías. Einnig verði reglu-
bundið eftirlit með lyfjamisnotkun
mun öflugra og auðveldara. Rík
áhersla sé hins vegar lögð á að far-
ið sé að lögum um persónuvernd og
undir engum kringumstæðum sé
heimilt að skoða lyfjanotkun ein-
staklinga að tilefnislausu og ströng
skilyrði sett um hverjir hafi aðgang
að upplýsingum sem hægt er að
gera persónugreinanlegar.
Drög að samkomulagi
Í umsögn Persónuverndar um
lyfjagagnagrunninn sagði að ef
setja ætti upp gagnagrunn með
upplýsingum um lyfjaneyslu ein-
stakra manna yrði að hafa hliðsjón
af hlutverki þeirra sem eiga að
hafa aðgang að gagnagrunninum,
þannig að tryggt yrði að viðkom-
andi fengi ekki meiri upplýsingar
en hann nauðsynlega þarf á að
halda. Persónuvernd gerði ýmsar
athugasemdir við frumvarpið í um-
sögn sinni og benti á leiðir til úr-
bóta, m.a. um að ekki væri kveðið á
um hversu lengi mætti varðveita
upplýsingar í persónugreinanleg-
um gagnagrunni. Í lyfjalögum er
nú kveðið á um að dulkóðuðum
persónuauðkennum sem séu eldri
en þriggja ára skuli eytt úr honum.
Þótt byrjað sé að safna upplýs-
ingum í kerfið 1. janúar, mun hins
vegar nokkur tími líða, að sögn
Matthíasar Halldórssonar, þar til
unnt verður að vinna úr upplýsing-
unum.
Að sögn Einars Magnússonar,
skrifstofustjóra í heilbrigðisráðu-
neytinu, hefur vinnu undanfarinna
tveggja ára vegna lyfjagagna-
grunns miðað vel en hún snýr eink-
um að smíði verklagsreglna og að
sníða aðgangstakmarkanir í sam-
ræmi við lögin og lög um persónu-
vernd. Fyrir liggja að mestu drög
að samningi milli Tryggingastofn-
unar og landlæknisembættisins
vegna lyfjagagnagrunns og er
stefnt að því að ljúka samkomulagi
á næstu vikum.
Fréttaskýring | Lyfjagagnagrunnur
í gagnið um áramót
Vinnsla hefst
síðar á árinu
Undirbúningur að lyfjagagnagrunni
hefur staðið yfir síðustu tvö árin
Stemma á stigu við misnotkun lyfja.
Landlæknisembættið hefur
beinan aðgang

Að sögn Einars Magnússonar,
skrifstofustjóra hjá heilbrigðis-
ráðuneytinu, er landlæknis-
embættið eina stofnunin sem hef-
ur aðgang að persónuupplýsing-
um úr gagnagrunninum og upp-
lýsingum varðandi lyfjaávísanir
lækna en getur, skv. lögunum,
veitt Lyfjastofnun og Trygginga-
stofnun aðgang að persónuupp-
lýsingum í vissum tilfellum.
Auknar heimildir eru að óper-
sónugreinanlegum gögnum
grunnsins.
kristjan@mbl.isÁSKRIFTARDEILD netfang: askrift@mbl.is, sími 569 1122