Morgunblaðið - 30.01.2005, Blaðsíða 27

auka hlut heimamanna á kostnað al-
þjóðlegra starfsmanna. Hvort
tveggja var ákveðinn sigur fyrir bæði
alþjóðasamfélagið og heimamenn
þar sem að brottför þessara samtaka
þýddi að búið væri að uppfylla hluta
af fyrirskipuðu starfi alþjóðasam-
félagsins í Bosníu en þegar nánar er
að gætt er sigurinn frekar takmark-
aður. Evrópusambandið lagði til svo-
kallaða eftirrekstrarsendinefnd til að
sjá um lögreglumálin og alþjóðasam-
félagið fylgist því áfram grannt með
þróun löggæslu í landinu. Brottför
UNHCR þýðir í stuttu máli að al-
þjóðasamfélagið ákvað að heima-
menn gætu, með hjálp lagaramma
sem alþjóðasamfélagið hafði sett
upp, séð um málefni flóttamanna
sem vitja fasteigna sinna og snúa til
síns heima en mjög hefur hægt á
endurkomuferlinu síðustu ár og því
ekki mikið starf framundan.
Persónuárekstrar
og samstarfserfiðleikar
Svartsýnin sem við urðum vör við
árið 2002 átti einnig rætur að rekja
til þess að yfirmenn þriggja helstu
samtakanna höfðu átt í samstarfs-
örðugleikum. Það er almenn vitn-
eskja í Bosníu að leiðtogum þriggja
helstu alþjóðasamtakanna í Bosníu,
þ.e. Sameinuðu þjóðanna, Öryggis-
og samvinnustofnunar Evrópu
(ÖSE) og skrifstofu aðalfulltrúa
(OHR), kom illa saman og stór egó
stóðu oft í vegi gagnlegra ákvarðana
og samstarfs. Slíkir persónuárekstr-
ar eru bæði vandræðalegir fyrir þá
sem að málum standa og koma í veg
fyrir framfarir. Þegar upp er staðið
bar starf alþjóðasamfélagsins þess
augljós merki að alþjóðasamtök
sinntu umfram allt eigin hagsmunum
og hægði það almennt á öllu upp-
byggingarstarfinu. Þannig hafði árið
2003 ýmislegt breyst en í þessu sam-
hengi er mikilvægt að benda á að
Paddy Ashdown virtist yfir sand-
kassaleiki hafinn og tók frá upphafi
örugga forystu innan alþjóðasam-
félagsins.
Alþjóðasamfélagið á greinilega við
ótal vandamál að stríða enda stórt í
sniðum og sérhver alþjóða- og
svæðastofnun starfar eftir ákveðn-
um reglum og normum. Á svæðis-
skrifstofum var mikið rætt um
greinilegan skort á skilningi þeirra
er starfa við höfuðstöðvar í Sarajevo,
hvað þá í Vín eða New York, á því
hvernig aðstæður voru á vettvangi.
Sarajevo er heimur út af fyrir sig, og
sömuleiðis bæir eins og Banja Luka
og Mostar en meirihluti íbúa Bosníu
býr við allt annan raunveruleika í
smábæjunum út um allar sveitir.
Eins má nefna að starfsmenn dvelja
oft einungis um 6–12 mánuði á vett-
vangi og skortur á stofnanaminni því
landlægt vandamál meðal allra
helstu alþjóðasamtakanna.
Einnig verður þó að taka til greina
að uppbygging alþjóðasamfélagsins í
Bosníu er háð stuðningi og samvinnu
stjórnmálamanna og íbúa landsins.
Vandamálið er að forræðishyggja al-
þjóðasamfélagsins – eða „fjórða
heimsveldisins“ – hefur að vissu leyti
orðið til þess að Bosníumönnum er
hlíft við að taka erfiðar ákvarðanir.
Einn viðmælanda okkar sagði Bosn-
íumenn vel færa um að vinna saman,
„það gera þeir afar vel þegar þeir
sameinast gegn alþjóðasamfélaginu
og eins virðist þjóðerni litlu máli
skipta innan skipulagðrar glæpa-
starfsemi.“
Stjórnkerfið sem Dayton-sáttmál-
inn setti upp í Bosníu er eitthvert
flóknasta stjórnkerfi sem um getur.
Bæði árin bar öllum saman um að
fljótlega þyrfti að taka Dayton-sátt-
málann og stjórnarskrá Bosníu til
gagngerrar endurskoðunar. Hin
„heilaga kýr“ er af mörgum talin
hamla framförum í Bosníu, en svo er
aftur annað mál að ekki eru allir
þeirrar skoðunar að stjórnmálamenn
og leiðtogar í Bosníu séu hæfir til að
takast á við það verkefni að gæta
fulls jafnræðis þjóðernishópa innan
sameinaðs ríkis. Eins og staðan er í
Bosníu í dag hefur aðalfulltrúi svo-
kölluð Bonn-völd sem veita rétt til að
breyta lögum og fjarlægja embætt-
ismenn frá störfum en augljóst er að
slíkt skipulag getur ekki gengið til
frambúðar enda stefnir alþjóðasam-
félagið að því að minnka viðveru sína
í Bosníu og það er augljóst að auka
þarf ábyrgð Bosníumanna sjálfra á
stjórnskipulagi landsins.
Paddy Ashdown, núverandi aðal-
fulltrúi, hefur ítrekað gefið í skyn að
æskilegt væri að arftaki hans í stöðu
aðalfulltrúa hefði ekki þessi völd
enda getur Bosnía aldrei sameinast
Evrópu ef æðsti valdhafi í landinu er
erlendur stjórnmálamaður. Því er
nokkuð ljóst að því fyrr sem Bosn-
íumenn sjálfir taka fulla ábyrgð á
stjórn landsins, þeim mun fyrr getur
alþjóðasamfélagið sagt sínu upp-
byggingarverkefni lokið og gengið til
eðlilegs samstarfs við ríkið Bosníu og
Hersegóvínu. En þess er enn langt
að bíða að Bosnía gangi til liðs við
Evrópusambandið sem fullgildur
meðlimur.
Sameiginleg þjóðarímynd
nauðsynleg
Aðalmarkmið alþjóðasamfélagsins
nú er að Bosnía geti í framtíðinni átt
möguleika á því að ganga í Evrópu-
sambandið og Partnership for
Peace-áætlun Atlantshafsbandalags-
ins. Til þess að þetta geti gengið eftir
þarf landinu að vera stjórnað með
lögum og reglum, efnahagurinn þarf
að vera stöðugur og sjálfbær og
stjórnarfar lýðræðislegt. Það þarf að
uppræta spillingu og taka á skipu-
lagðri glæpastarfsemi. Herina þarf
að sameina – eins og staðan er í dag
er talað um tvö og hálft herlið þar eð
Króatar og múslimar eru ekki fylli-
lega sameinaðir innan FbiH-herliðs-
ins. Robert Beecroft, þáverandi
sendiherra ÖSE í Bosníu, nefndi
bæði árin hversu mikilvægt það væri
að bæta menntun, fjölga atvinnu-
tækifærum og einfaldlega auka
áhuga ungs fólks á því að búa áfram í
Bosníu. Einhvern veginn þurfi að
samlaga þjóðernishópana og skapa
þeim sameiginlega þjóðarímynd.
Alla þessa þætti þarf að hafa í huga
þegar alþjóðasamfélagið tekur að sér
friðaruppbyggingarstarf, hvort sem
það er undir hatti Sameinuðu þjóð-
anna eins og í Kosovo eða skrifstofu
aðalfulltrúa eins og í Bosníu.
Uppbyggingarstarfið í Bosníu er
gríðarlega flókið og mikið umfangs
og því er ekki að neita að margt er
ógert. Starfið hefði eflaust gengið
hraðar fyrir sig ef alþjóðasamfélagið
hefði haft skýr markmið allt frá upp-
hafi en allt þar til að embætti aðal-
fulltrúa fékk Bonn völdin til íhlutun-
ar í innanlandsmálum ríkti
sundurleysi í alþjóðasamfélaginu.
Samstarfsörðugleikar settu síðar
mark sitt á starfið og hindruðu einn-
ig að markvisst væri gengið til verks.
Margir háttsettir starfsmenn al-
þjóðasamfélagsins í Bosníu voru afar
ósáttir við hvernig að málum var
staðið í Írak og fannst ekki vera tekið
mark á reynslu þeirra í Bosníu þótt
þeir hefðu reynt að koma skilaboðum
áleiðis til ráðamanna í Washington.
Markmið verða að vera skýr frá upp-
hafi og þannig verður leiðin einnig
greiðari en það virðist oft gleymast
þegar anað er út í stóraðgerðir og
jafnvel árásir án þess að huga að því
hvað í friðar- og lýðræðisuppbygg-
ingarstarfi felst.
Hagræðingarferli sem átti sér stað
í Bosníu frá 2001–2 hjálpaði heilmik-
ið til og kom í veg fyrir að margir
’Við erum of fljót að gleyma hvernig um-horfs var í Evrópu eftir síðari heimsstyrjöld-
ina og hversu langan tíma það tók að endur-
byggja borgir og bæi víðsvegar um álfuna.‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JANÚAR 2005 27
Feneyska Rivieran
og Portoroz
• Glæsilegasta ferðanýjung ársins
• Vikulegt flug í allt sumar,
vinsælar brottfarir að seljast upp
• Frábærir gististaðir á Lido di Jesolo,
vinsælustu strönd Ítalíu
SUMARIÐ 2005
Tryggðu þér bestu kjörin og bókaðu strax á www.urvalutsyn.is
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
U
RV
2
72
03
0
1/
20
05
8.000 kr.
bókunarafsláttur
til 1. febrúar
Lágmúla 4: 585 4000
Akureyri: 460 0600 • Vestmannaeyjum: 481 1450
Nánari upplýsingar um verð, gististaði og ferðatilhögun á www.urvalutsyn.is
slá í g
egn