Morgunblaðið - 30.01.2005, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 30. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
væru að vinna sömu verkefnin. Þetta
ferli setti í raun upp nokkurs konar
stoðkerfi líkt og það sem sett var upp
í Kosovo, en friðaruppbyggingar-
starfið í Kosovo hefur að miklu leyti
tekið mið af Bosníu. Þrátt fyrir mikil
vandamál þar í landi var alþjóðasam-
félagið ekki eins lengi að koma sér að
verki og nær allir voru sammála um
að reynslan frá Bosníu hefði skipt
gríðarlega miklu máli í Kosovo þó að
þar séu aðstæður allt aðrar en í Bosn-
íu.
Margt hefur áunnist
Á þeim rúmlega níu árum sem liðin
eru frá því að stríðinu í Bosníu og
Hersegóvínu lauk hefur þó ýmsu ver-
ið áorkað. Ekki hafa brotist út stríðs-
átök á ný og ofbeldi fer síminnkandi.
Lög er lúta að eignarrétti eru í gildi
og búið er að endurbyggja húsnæði
að miklu leyti. Öllum er nú frjálst að
ferðast milli eininganna tveggja og
ríkið Bosnía á nú einnig mikilvæg
sameiningartákn eins og fána og
bosníska mynt og kosningar eru nú í
höndum heimamanna. Aðskilnaður-
inn milli þjóðernishópa er heldur
ekki eins mikill og hann var – en
þrátt fyrir þessi dæmi um hvernig vel
hefur tekist til þá er gríðarmikið verk
eftir að vinna í Bosníu. Það má því
réttilega benda á að því fyrr sem al-
þjóðasamfélagið í heild sinni gerir
sér grein fyrir því að svona ferli taki
langan tíma og kosta bæði gríðarlegt
fjármagn og þekkingu á aðstæðum
hvers svæðis fyrir sig, því betra fyrir
lönd eins og Írak.
Þó verður að setja aðstæður Bosn-
íu og Hersegóvínu í samhengi og
muna að lýðræðisþróun tekur langan
tíma. Við erum of fljót að gleyma
hvernig umhorfs var í Evrópu eftir
síðari heimsstyrjöldina og hversu
langan tíma það tók að endurbyggja
borgir og bæi víðsvegar um álfuna.
Peter Daly, einn yfirmanna ÖSE í
Banja Luka, minnti einnig á að Vest-
urlandabúar eru ekki í neinni aðstöðu
til að tala niður til íbúa Bosníu: „Víða
í Evrópu eru átök milli þjóðernishópa
og lítið útlit fyrir sættir. Einnig hefur
innflytjendum oft gengið illa að að-
lagast evrópskum samfélögum og
heimamenn sýna því oft lítinn skiln-
ing að fjölmenningarsamfélög byggj-
ast á gagnkvæmum skilningi og um-
burðarlyndi gagnvart nýjum siðum
og venjum. Stjórnmálakerfi okkar
eru víðsvegar gjörspillt og eftirspurn
eftir eiturlyfjum, vændi og ódýru
vinnuafli, svo eitthvað sé nefnt, er
stór hluti af þeirri skipulögðu glæpa-
starfsemi sem fram fer í löndum sem
Bosníu.“ Vesturlandabúar, og Evr-
ópubúar sérstaklega, hafa þess
vegna fjölmargar ástæður til þess að
fylgja þessu lýðræðisþróunar- og
friðaruppbyggingarverkefni eftir
enda er það allra hagur að Bosnía
verði stöðugt og friðsamlegt lýðræð-
island.
Bæði stríðið í Bosníu og uppbygg-
ingarstarfið í framhaldi af friðar-
samningum hafa átt sér stað á sama
tíma og heimsmynd okkar – og þar af
leiðandi allt alþjóðasamstarf – gjör-
breyttist. Það má því segja sem svo
að það starf sem fram fer í Bosníu sé
um margt einkennandi fyrir þessa
þróun þar sem lögð er áhersla á al-
þjóðavæðingu í stað þjóðernishyggju
og allir þeir sem koma að stjórn-
skipulagi í Bosníu, jafnt innfæddir
stjórnmálamenn sem og starfsmenn
alþjóðasamfélagsins, stefna að því að
Bosnía sameinist Evrópu. Til þess að
Bosnía eigi möguleika á inngöngu í
Evrópusambandið, þarf að huga að
mannréttindamálum og lýðræðisþró-
un, uppræta spillingu, minnka at-
vinnuleysi, koma á fót iðnaði og laða
að erlenda fjárfesta svo eitthvað sé
nefnt. Þrátt fyrir þó nokkrar fram-
farir frá árinu 1995 er því enn margt
ógert og vegurinn frá Dayton til
Brussel er enn langur og ógreiðfær.
Reuters
Snjór er yfir öllu í Sarajevo, höfuðborg Bosníu, þessa dagana og erfið færð. Leið Bosníumanna til friðar er heldur ekki greiðfær, þótt ýmislegt hafi áunnist.
’Til þess að Bosnía eigi möguleika á inn-göngu í Evrópusambandið, þarf að huga að
mannréttindamálum og lýðræðisþróun,
uppræta spillingu, minnka atvinnuleysi,
koma á fót iðnaði og laða að erlenda fjár-
festa svo eitthvað sé nefnt.‘
Höfundur er sagnfræðingur. Greinin
er byggð á viðtölum við fulltrúa alþjóða-
samfélagsins í Bosníu og Hersegóvínu í
júní og júlí árin 2002 og 2003.