Morgunblaðið - 06.02.2005, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 6. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
eftir Böðvar Guðmundsson
Leikgerð: Bjarni Jónsson
í samvinnu við Þórhildi Þorleifsdóttur,
Vytautas Narbutas og leikhópinn.
„Sýningin er veisla fyrir augað og gædd
glæsilegum skyndiáhlaupum í lýsandi
mannlegum örlögum sem opna stór
svið tilfinninga: ótta, vonar, ósigurs
og vinninga, hláturs og harma.
Þetta er glæsilega hugsuð og
velbyggð leiksýning sem er
öllum þeim til sóma sem að
henni standa.“
PBB DV
Viðskiptavinir KB banka fá 20% afslátt af
miðaverði á Híbýli vindanna í febrúar.
Skilgreining á nauðgun í kyn-ferðisbrotakafla íslenskuhegningarlaganna felurekki í sér nægilega viður-kenningu á því sem ætti að
vernda, þ.e. kynfrelsi. Þetta er nið-
urstaða Þorbjargar Sigríðar Gunn-
laugsdóttur en hún varði ritgerð sína
til embættisprófs í lögfræði sl. föstu-
dag. Ritgerðin ber heitið Nauðgun frá
sjónarhorni kvennaréttar en í henni
leitast Þorbjörg við að svara þeirri
spurningu hvaða augum löggjafinn
lítur nauðgun og kannar um leið að
hvaða marki þolendur líta nauðgun
öðrum augum.
Þorbjörg bendir á að nauðgun eigi
sér aðeins stað ef beitt er ofbeldi eða
hótun um ofbeldi. Annars kallist brot-
ið misneyting eða ólögmæt nauðung.
Hún segir að löggjafinn skilgreini
ekki kynfrelsi sem sérstakt gildi held-
ur leggi ofuráherslu á aðferðina sem
er notuð við verknaðinn. „Það er ekki
nóg að sýna fram á að það hafi verið
brotið gegn þessum rétti, þ.e. kyn-
frelsinu, heldur þarf að sýna fram á
að það hafi verið gert með tilteknum
hætti.“
Hin kynferðislega
árás ekki aðalatriðið
Þorbjörg skoðaði m.a. skýrslu
nauðgunarmálanefndar sem starfaði
á árunum 1984–1988 og bendir á að í
henni sé fjallað um hver sé algengasta
mótspyrna kvenna við nauðgunum.
„Það er oft gert mikið úr mótspyrnu í
nauðgunardómum. Eru áverkar á
konunni? Eru ummerki um átök á
vettvangi? Þetta sést meira að segja í
málum þar sem gerandi og þolandi
eru sammála um að engin átök hafi
átt sér stað. Engu að síður er þetta oft
stórt atriði um sönnun. Miðað við þær
tölur sem eru til sést að fæstar konur
fara þá leið að berjast á móti með lík-
amlegu afli. Þær fara kannski frekar
þá leið að reyna að telja gerandanum
hughvarf eða að hreinlega lamast af
hræðslu. Minnihluti gerenda þarf að
beita miklu ofbeldi við verknaðinn,“
segir Þorbjörg og bætir við að með
þessar tölur til hliðsjónar komi strax
fram vísbendingar um að nálgun lag-
anna sé vitlaus.
„Þar er ofbeldi eða hótun um of-
beldi aðalatriðið. Hin kynferðislega
árás er ekki aðalatriðið heldur ofbeld-
ið sem er beitt við verknaðinn.
Nauðgunin telst ekki nauðgun í laga-
legum skilningi fyrr en sýnt er fram á
að ofbeldi hafi verið beitt við verkn-
aðinn. Munurinn á refsimörkum fyrir
nauðgun annars vegar og misneyt-
ingu og ólögmæta nauðgun hins veg-
ar felur í sér ákveðin skilaboð. Kyn-
frelsið, athafnafrelsi og sjálfs-
ákvörðunarréttur, að þú getir hvar
sem er og hvenær sem er tekið þátt í
kynferðislegum athöfnum eða hafnað
þeim, vegur ekki nægilega þungt við
skilgreiningu þessara brota.“
Niðurnjörvaðar skilgreiningar
Þorbjörg segir að skilgreiningarn-
ar í 194.–196. grein séu of niðurnjörv-
aðar. Í því sambandi bendir hún á
dóm þar sem 22 ára gamall maður var
ákærður fyrir að þröngva fjórtán ára
gamalli frænku sinni til þess að veita
honum munnmök. Hann tróð liminum
upp í munn hennar og hélt höfði henn-
ar föstu á meðan hann hreyfði liminn
til og frá. Í dóminum segir: „Verður
við þessar aðstæður sérstaklega og
vegna frændseminnar að telja þá full-
yrðingu hennar trúverðuga að hún
hafi ekki sjálfviljug tekið þátt í atlot-
um ákærða.“ Þorbjörg bendir á að
þarna sé skýrt að brotið hafi verið á
kynfrelsi stúlkunnar, dómurinn telji
að hún hafi ekki sjálfviljug tekið þátt.
Hins vegar stóð dómurinn frammi
fyrir þeim vanda að ekki var um of-
Kynfrelsi er ekki verndað
í íslenskum lögum
Í almennu tali hefur nauðgun aðra merkingu en í laga-
legum skilningi. Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skoðar
skilning löggjafans á nauðgun í ritgerð sinni til embættis-
prófs í lögfræði og kemst m.a. að þeirri niðurstöðu að kyn-
frelsi er ekki verndað í íslenskum lögum. Halla Gunn-
arsdóttir hitti hana að máli og spurði hana út í lagaákvæði
um nauðganir og hið umdeilda hugtak nauðgun af gáleysi.
Morgunblaðið/Golli
Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir segir að ákvæðin um kynferðisbrot séu gott dæmi um hvernig kynhlutlaus lagasetn-
ing geti verkað með ólíkum hætti á kynin.
Helgin
öll…
á morgun