Morgunblaðið - 22.04.2005, Page 22

22 FÖSTUDAGUR 22. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
PENINGAR OG PÓLITÍK
Framsóknarflokkurinn hefur tekiðmikilvægt frumkvæði í að komiðverði á gagnsæi í fjármálum og
hagsmunatengslum stjórnmálaflokka-
og manna. Greint var frá því á Alþingi á
miðvikudag að þingmenn Framsóknar-
flokks hygðust taka saman og birta op-
inberlega upplýsingar um eignir sínar
og hlutabréfaeign, ásamt upplýsingum
um önnur launuð störf og aðild að hags-
munasamtökum. Einnig kom fram að
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra
hefði ritað formönnum allra stjórnmála-
flokka bréf og óskað eftir tilnefningum í
nefnd til að fjalla um lagaramma stjórn-
málastarfsemi. Á nefndin að fjalla um
hvernig eftirliti með peningamálum
stjórnmálaflokka verði háttað.
Einnig sendi Jónína Bjartmarz, þing-
maður Framsóknarflokksins, forseta
Alþingis bréf þar sem óskað var eftir
því við forsætisnefnd þingsins að settar
yrðu reglur um opinbera upplýsinga-
gjöf um fjárhag, eignir, hagsmuni og
tengsl þingmanna.
Tillögur um að sett verði lög um fjár-
mál stjórnmálaflokka hafa komið fram
áður án þess að það hafi náð lengra. Með
þessu útspili Framsóknarflokksins má
hins vegar segja að stigið hafi verið það
afgerandi skref að erfitt verði að standa
gegn því að þessar upplýsingar verði
veittar.
Það er tímabært að sett verði lög og
reglur um fjármál stjórnmálaflokka og
-manna. Áhrif viðskiptalífsins hafa auk-
ist mjög hér á landi. Allt í kringum okk-
ur eru settar reglur um fjáröflun flokka
og upplýsingagjöf. Í Bandaríkjunum er
kerfið mjög opið og auðvelt að sjá hvað-
an fé til stjórnmálaflokka kemur, en
hins vegar hefur gengið erfiðlega að
takmarka fjárframlög til stjórnmála-
baráttu þar í landi.
Full ástæða er til þess að tengsl ráð-
andi afla í viðskiptalífi og stjórnmálum
séu gagnsæ og opin hinum almenna
kjósanda og raunar sjálfsagður réttur.
Oft er nóg að upplýsingar séu ekki látn-
ar af hendi til að skapist tortryggni og á
það ekki síst við í pólitík. Það hlýtur því
að vera hagsmunamál bæði stjórnmála-
manna og viðskiptalífsins að eyða slíkri
tortryggni með því að öll tengsl séu uppi
á borðinu.
Athyglisvert verður að fylgjast með
því hvaða leiðir nefnd sú, sem forsætis-
ráðherra hyggst skipa, mun fara þegar
hún fjallar um lagalega umgjörð stjórn-
málastarfsemi og verður forvitnilegt að
sjá hvort þar verður tekin upp sú hug-
mynd, sem Davíð Oddsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, hefur ítrekað vak-
ið máls á, að fyrirtækjum verði einfald-
lega bannað að leggja fé til stjórnmála-
flokka.
Formenn annarra þingflokka taka vel
í upplýsingaskyldu um eignir þing-
manna í samtölum í Morgunblaðinu í
gær og bendir Ögmundur Jónasson,
formaður þingflokks Vinstri grænna, á
að allt bókhald flokksins hafi til þessa
verið opið og hverjum sem er heimilt að
afla upplýsinga um það hjá þingflokkn-
um. Einar K. Guðfinnsson, formaður
þingflokks Sjálfstæðisflokksins, segir
sjálfsagt að skoða hvort rétt sé að setja
reglur sem skyldi þingmenn til að veita
upplýsingar, en bendir á að þetta geti
verið flóknara en virðist við fyrstu sýn,
ekki síst hvað varði persónubundin rétt-
indi maka, sem hljóti að hafa sinn sjálf-
stæða rétt.
Þessi orð minna á mál, sem valdið
hefur fjaðrafoki í dönskum stjórnmál-
um. Connie Hedegaard umhverfisráð-
herra ákvað af grundvallarástæðum að
leggja ekki fram upplýsingar um fjár-
reiður maka síns, þótt þess væri krafist
og þar við situr.
Atriði á borð við þetta munu án efa
verða til umræðu og valda deilum í því
starfi, sem framundan er.
Lýðræðið felur í sér að almenningur
ráði, ekki hinir fáu, sem skapað hafa sér
mest olnbogarými í þjóðfélaginu. Ein af
forsendum þess að tryggja lýðræðið er
að tryggja gagnsæi í fjármálum stjórn-
málaflokka og stjórnmálamanna. Með
útspili sínu hafa framsóknarmenn stigið
mikilvægt skref í þá átt að það verði
gert.
EINKASKÓLARNIR FÁ AÐ LIFA
Reykjavíkurlistinn er hættur viðað ganga af einkareknum skólum
í borginni dauðum. Það virðist a.m.k.
mega lesa út úr tillögu meirihlutans í
menntaráði Reykjavíkur um að fram-
lög borgarinnar til einkaskóla verði
hækkuð um u.þ.b. fjórðung. Stefna
Stefáns Jóns Hafstein, formanns
menntaráðs, og fleiri borgarfulltrúa
var farin að mæta svo mikilli and-
stöðu innan þeirra eigin raða, a.m.k.
bæði í Samfylkingunni og Framsókn-
arflokknum, að ljóst var að leiðrétt-
ing af þessu tagi var óhjákvæmileg.
Þá virðist það ekki lengur gert að
skilyrði fyrir að Landakotsskóli fái
hærra framlag frá borginni að honum
verði breytt í hverfisskóla og þannig
dregið úr valfrelsi foreldra. Það er
sömuleiðis jákvætt.
Framlag borgarinnar til einkarek-
inna skóla mun samkvæmt tillögunni
miðast við meðaltalsframlag hennar
með hverjum nemanda í fimm hag-
kvæmustu skólum borgarinnar. Með
öðrum orðum er framlagið talsvert
lægra en það, sem borgin leggur að
meðaltali með hverju barni í eigin
skólum. Til þess að brúa bilið þarf
áfram það sem Stefán Jón Hafstein
kallar í blaðinu í gær hófleg skóla-
gjöld.
Foreldrar barna í einkareknum
skólum hljóta því að spyrja áfram
hvort þeir séu svo lélegir útsvars-
greiðendur að þeirra börn eigi ekki
að fá sama framlag að meðaltali og
börn, sem sækja skóla borgarinnar.
Þá er ljóst að með því að viðhalda
þörfinni fyrir skólagjöld stuðlar
Reykjavíkurlistinn að því að einka-
skólarnir verði aðallega fyrir for-
eldra, sem eru aflögufærir um vel á
annað hundrað þúsund króna á ári til
að borga fyrir menntun barnanna
sinna. Það eru auðvitað ekki allir for-
eldrar sem eiga þann afgang. Þannig
stuðlar Reykjavíkurlistinn að þeirri
stéttaskiptingu í skólamálum, sem
hann talar alla jafna fjálglega um að
hann vilji alls ekki búa til.
Enn á Reykjavíkurlistinn eftir að
takast í alvöru á við þá spurningu,
hvort hann vilji fylgja dæmi ýmissa
nágrannalanda okkar og hvetja til
samkeppni í grunnskólakerfinu með
því að ýtt verði undir rekstur sjálf-
stæðra skóla og framlög sveitarfé-
lagsins fylgi nemendum. Dæmin frá
t.d. Svíþjóð sýna að slíkt skilar góð-
um árangri – og af hverju ætti þá
ekki að reyna það í Reykjavík, þar
sem yfirlýst stefna er að bjóða upp á
skóla í fremstu röð?
A
kstur utan vega á Íslandi
er bannaður. Er það
samkvæmt ákvæði 17.
greinar í náttúruvernd-
arlögum nr. 44/1999.
Hins vegar er akstur utan vega á há-
lendi landsins vaxandi og viðvarandi
vandamál, samkvæmt skýrslu starfs-
hóps umhverfisráðherra sem nýlega
lauk störfum. Þar er lagt til að ráðist
verði í ýmsar aðgerðir til að sporna
við slíkum akstri, m.a. að skilgreina
betur slóða og vegi, kortleggja þá og
merkja, endurskoða reglugerð um
akstur utan vega til að styrkja mál-
sókn vegna kærumála, skýra betur
heimildir til að loka vegum eða tak-
marka umferð og auka upplýsinga-
gjöf um akstur á hálendinu. Talið er
að kostnaður við kortlagningu og
merkingar gæti orðið um 20 milljónir
sem dreifa mætti á tvö ár.
Siv Friðleifsdóttir, fyrrverandi um-
hverfisráðherra, skipaði í fyrrahaust
starfshóp til að móta tillögur um
hvaða vegir og slóðar í óbyggðum
skyldu teljast til vega með hliðsjón af
ákvæðum í náttúruverndarlögum um
bann við akstri utan vega. Hann skip-
uðu Árni Bragason, forstöðumaður
náttúruverndar og náttúrusviðs hjá
Umhverfisstofnun, og var hann for-
maður hópsins, Eydís Líndal Finn-
bogadóttir, forstöðumaður kortasviðs
hjá Landmælingum Íslands, og Ey-
mundur Runólfsson, forstöðumaður
áætlana- og umhverfisdeildar hjá
Vegagerðinni. Hópurinn skilaði ný-
verið skýrslu sinni og hefur Sigríður
Anna Þórðardóttir umhverfisráð-
herra hana nú til athugunar. Segir
hún ýmsar tillögurnar til aðgerða at-
hyglisverðar.
Um 20 þúsund km vegakerfi
Vegakerfi landsins er alls um 20
þúsund km langt samkvæmt kort-
lagningu Landmælinga Íslands og
Vegagerðarinnar. Á hálendinu eru
vegir og slóðar nokkur þúsund km að
lengd en talið er að um 4.000 km af
þeim séu enn ómældir. Aðeins hluti
vega á hálendinu er í umsjón Vega-
gerðarinnar og á það einkum við
helstu leiðir. Viðhald þeirra er yfir-
leitt með ágætum en í skýrslunni
kemur fram að oft sé mönnum vandi á
höndum þar sem ábyrgðarsviði Vega-
gerðarinnar sleppir og aðrir aðilar
sjái um slíka vegi. Merkingar séu oft
óskýrar eða ekki fyrir hendi og stund-
um geti jafnvel ógreinileg hjólför tal-
ist vegur. Víða sé einnig að finna slóða
sem lagðir hafi verið í óþökk sveitarfé-
laga og án sjáanlegs tilgangs. Þess
vegna sé brýnt að kortleggja vel alla
vegi en það séu einmitt hálendisslóðar
sem enn eru ómældir, ekki síst þeir
sem fáir viti um og enginn hafi umsjón
með.
Ástæður fyrir vaxandi vanda vegna
utanvegaaksturs eru taldar fjölgun
farartækja sem fara um hálendið, litl-
ar merkingar á vegum og slóðum og
misgóð kort. Þá virðast erlendir
ferðamenn oftlega haldnir ranghug-
myndum eftir auglýsingar ferðaþjón-
ustunnar eða upplýsingar frá öðrum
aðilum og telja að hérlendis megi aka
eins og fara gerir um fjöll og firnindi.
„Aðalorsökin er þó að öllum líkindum
hugsunarleysi ferðalanga,“ segir í
skýrslunni og trúlegast á það ekki síð-
ur við um landann. Þá segir að stjórn-
völd og aðrir aðilar hafi spornað tals-
vert við akstri utan vega en árangur
ekki orðið sem skyldi. „Breytt viðhorf
allra aðila er lykilatriði ásamt mark-
vissri fræðslu og upplýsingamiðlun,“
segir einnig.
Undanþágur flækja málið
Önnur ástæða fyrir utanvegaakstri
eru þær undanþágur sem lögin heim-
ila. Það er sem sé heimilt að aka vél-
knúnum ökutækjum á jöklum og á
snjó utan vega utan þéttbýlis. Í lögum
er umhverfisráðherra gefin heimild til
að kveða nánar á um undanþágur í
reglugerð og geta þær snert störf
manna við landbúnað, landmælingar,
línu- og vegalagnir og rannsóknir.
Ekki er amast við utanvegaakstri
vegna björgunarstarfa en því hefur
verið varpað fram að björgunarsveitir
tilkynni um slíkan akstur eftir á til að
huga megi að hugsanlegum lagfær-
ingum. Áðurnefnd reglugerð er nú í
endurskoðun.
Vandinn snýst líka um skilgreining-
ar þar sem vegir eru ekki skilgreindir
í náttúruverndarlögum en þeir eru
það í umferðarlögum. Því hefur vinnu-
hópur á vegum Umhverfisstofnunar
lagt til að slík skilgreining verði sett í
náttúruverndarlögin. Einnig að þar
standi líka að til vega teljist ekki slóð-
ar utan almennra akstursleiða sem
myndast hafi við ólögmætan akstur
utan vega.
Torfæruhjól og fjórhjól
auka vandann
Í skýrslu starfshópsins kemur fram
að aukin notkun torfærubíla og tor-
færuhjóla hafi aukið á vandann vegna
utanvegaaksturs. Nýskráningu tor-
færuhjóla hafi fjölgað úr 13–15 á
miðjum síðasta áratug í 450 í fyrra.
Einnig hefur fjórhjólum fjölgað.
Skýrsluhöfundar segja að fjölmörg
dæmi séu um skemmdir af völdum
ökumanna torfæruhjóla sem farið hafi
óvarlega og þótt ekki megi dæma alla
eigendur slíkra hjóla sé ljóst að spjöll
af völdum torfæruhjóla séu hlutfalls-
lega mikil. Segir einnig að sú skoðun
hafi verið ríkjandi hjá hluta þessara
ökumanna að þeim sé heimilt að aka
hjólunum um fjárgötur, á hefðbundn-
um reiðleiðum og jafnvel gönguleið-
Akstur utan v
og viðvarand
Akstur utan vega veldur víða spjöllum og verður reglugerð um
Þúsundir kílómetra
vegaslóða eru ómældar
á hálendinu og oftlega
fara menn um vegi sem
eru ekki vegir. Slíkur ut-
anvegaakstur er bann-
aður í náttúruvernd-
arlögum. Jóhannes
Tómasson rýndi í nýja
skýrslu um vegi og slóða
í óbyggðum.
„ÉG
skoðu
ardót
á tillö
vinna
ar at
Um
lengi
ir slík
ur, le
eftir þ
um og
sambandi séu t.d. tillög
framkvæmd. Regluger
neytinu og þá segir hú
ferðamenn sem noti bí
Tillögurn
í ráðuney
Sigríður Anna
Þórðardóttir
Skýrsluhöfundar telja m