Morgunblaðið - 25.04.2005, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 25. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
DAGUR umhverfisins í ár er
helgaður náttúruvernd. Þá er full
ástæða til að staldra við og velta
fyrir sér hvað felst í orðinu nátt-
úruvernd. Staðreyndin er sú að
náttúruvernd á ekki aðeins við um
ósnortin svæði. Það eru einnig ýmis
náttúruvætti í þéttbýlinu sem full
ástæða er til að vernda enda má
segja að náttúran geri borgarsam-
félagið að enn betri stað til að búa á.
Í Reykjavíkurborg eru nokkur
friðuð svæði sem teljast nátt-
úruvætti. Má þar
nefna Háubakka við
Elliðaárvog, Eldborg í
Bláfjöllum, Laugarás í
Reykjavík og Foss-
vogsbakka. Enn-
fremur eru nokkur
svæði í Reykjavík á
náttúruminjaskrá og
teljast þannig hafa
sérstakt gildi. Sem
dæmi má nefna
Öskjuhlíðina en þar
eru minjar um hæstu
sjávarstöðu frá ísald-
arlokum.
Einnig má nefna Tjörnina og
Vatnsmýrina en þar er fuglalíf mik-
ið og einstakt varpland í miðri borg.
Mikilvægt er að uppbygging í
Vatnsmýri verði í eins mikilli sátt
við varplandið og mögulegt er. Þá
má nefna fjöruna í Laugarnesi, en
hún er að mestu óröskuð strand-
lengja, Elliðaárdalinn, þar sem nátt-
úrufar er mjög fjölbreytt, Viðey,
Engey, Þerney, Akurey og Lundey,
en þær eru merkilegar sökum
fuglalífs en að auki eru merkar
sögulegar minjar í Viðey. Einnig
mætti nefna leirurnar í Grafarvogi
og fleiri staði.
Allt eru þetta vinsæl útivistar-
svæði og það hlýtur að teljast einn
af kostum Reykjavíkur að þótt mað-
ur búi í borg er aðgengi að nátt-
úrunni tiltölulega gott.
Öflugar rannsóknir
Það er metnaðarmál allra nátt-
úruverndarsinna að standa vörð um
náttúruna í Reykjavík og hlúa sem
best að þeim svæðum sem hafa
óvenjulegt gildi. Hluti af því er að
afla þekkingar um svæðin en hjá
umhverfissviði Reykjavíkur hefur
verið lögð sívaxandi
áhersla á náttúrurann-
sóknir á merkum svæð-
um í borginni. Fuglalíf
á Tjörninni og í Vatns-
mýri hefur verið vaktað
árum saman en heldur
hefur verið bætt í rann-
sóknirnar. Nú sér fyrir
endann á náttúrurann-
sóknum á eyjunum á
Sundunum, gerðar hafa
verið náttúrufarsrann-
sóknir á Vatnsmýri og
Elliðaárdal og nú er
verið að vinna að slíkri
rannsókn á Grafarvogi. Hefur Jó-
hann Pálsson náttúrufræðingur
veitt flestum þessara rannsókna
forystu.
Þekking sem aflað er í slíkum
rannsóknum verður seint ofmetin
enda undirstaða þess að hægt sé að
reka skynsamlega stefnu um nátt-
úruvernd í miðju borgarlandinu.
Það er kúnst að flétta saman þétt-
býli og náttúru en um leið nauðsyn.
Íslendingar sækja mikið út í náttúr-
una og um allan ársins hring má sjá
fólk að njóta útivistar á öllum þeim
svæðum sem hér hafa verið nefnd
eða þá á einhverjum þeirra fólk-
vanga sem Reykjavík á aðild að, s.s.
á Reykjanesi eða í Bláfjöllum. Nátt-
úran er auðlind í sjálfri sér sem má
ekki þurrausa. Mikilvægt er að
tryggja áfram skynsamlega upp-
byggingu borgarsamfélags með
þéttri byggð í sátt við náttúruna til
að tryggja borgarbúum mestu
mögulegu lífsgæði.
Náttúruvernd
í þéttbýli
Katrín Jakobsdóttir
fjallar um náttúruvernd
Katrín Jakobsdóttir
’Þekking sem aflað er íslíkum rannsóknum
verður seint ofmetin
enda undirstaða þess að
hægt sé að reka skyn-
samlega stefnu um nátt-
úruvernd í miðju borg-
arlandinu.‘
Höfundur er formaður umhverfisráðs
Reykjavíkur og varaformaður VG.
EINKAVÆÐING ríkisfyrirtækja
í samkeppnisrekstri hefur reynst
skynsamleg. Þá þróun hefur und-
irritaður stutt, enda mikilvægt að
virkja kraft einstaklinganna í fyrir-
tækjarekstri. Það er mikilvægt að
yfirfærsla á eignarhaldi ríkisins á
fyrirtækjum til einstaklinga sé
gegnsæ og trúverðug. Trúverð-
ugleiki er mikilvægasti þátturinn í
ferlinu. Fyrir dyrum stendur sala á
Símanum sem verður stærsta einka-
væðing Íslandssögunnar og því er
stjórnvöldum nauðsyn að skapa
tiltrú almennings á söluferlinu. Því
miður hafa þeim verið mislagðar
hendur í þessum efnum. Leikreglur
hafa verið óskýrar og ógegnsæjar.
Reglur um mat á tilboðum óljósar og
í veigamiklum atriðum ákveðnar eft-
ir að tilboð hafa borist. Steingrímur
Ari Arason sagði sig úr einkavæð-
ingarnefnd á haustdögum 2002. Í
viðtali við Mbl. 12. okt. 2002, for-
dæmdi hann vinnubrögð einkavæð-
ingarnefndar við sölu á bréfum rík-
isins í Lands- og Búnaðarbanka með
þessum orðum: „Ég legg áherslu á
að fyrir einkavæðinguna og einka-
væðingarstefnuna skiptir gríðarlega
miklu máli að menn vinni eftir skýr-
um reglum og á hlutlægan og gagn-
sæjan hátt. Tilgangurinn helgar
ekki tækið og í þá gryfju vildi ég
ekki falla. Í þessu tilviki tel ég að til-
gangurinn geri það ekki einu sinni
með tilliti til þess viðfangsefnis sem
við vorum að kljást við og þeim mun
síður þegar á heildarmyndina er lit-
ið.“ Tortryggni almennings gagn-
vart vinnubrögðum stjórnvalda og
einkavæðingu þarf því ekki að koma
á óvart.
Einkavæðing ríkisbankanna
Þegar ráðandi hlutir ríkisins í
bönkunum voru seldir haustið 2002,
voru þeir ekki seldir hæstbjóð-
endum, skv. skýrslu ríkisendurskoð-
enda. Þrátt fyrir þá staðreynd að
hæstbjóðendum voru ekki boðnir
hlutirnir til kaups var talsverður
munur eftir það á framkvæmd á sölu
á bréfum í Landsbankanum annars
vegar borið saman við sölu á bréfum
í Búnaðarbankanum
hins vegar. Eftir að
ákvörðun var tekin að
selja Samson hf. ráð-
andi hlut ríkisins í
Landsbankanum var
það söluferli gegnsætt.
Viðræður hófust og
þeim lauk. Samson
hópurinn breyttist
aldrei. Enginn efaðist
um kaupgetu Samsons.
Framtíðaráform þeirra
um rekstur bankans
hafa staðist. Allt þetta
liggur fyrir um sölu á
bréfum í Landsbank-
anum. Þetta á ekki við
um einkavæðingu Bún-
aðarbankans. Svo virð-
ist sem félög tengd
Framsóknarflokknum,
svokallaður S-hópur,
hafi átt að fá þann
banka frá upphafi,
enda hafði þeim verið
seld bréf Landsbank-
ans í VÍS tveimur mán-
uðum áður en ákveðið
var að hefja viðræður
við hópinn.
Einkavæðing Búnaðarbankans
Nýverið fór viðskiptaráðherra
mikinn á heimasíðu sinni í tilraunum
til að réttlæta aðferðir stjórnvalda
við sölu á hlutabréfum ríkisins –
einkum Búnaðarbankanum. Hún
lýsti yfir því að salan á bréfunum
hafi átt sér stað í hennar stjórnartíð
– hún sitji í ráðherranefnd um einka-
væðingu – og beri því ábyrgð. Í ljósi
þessa leyfi ég mér að leggja fram
eftirfarandi spurningar í sex liðum
til ráðherra. Svör við þeim gætu
slegið á þá tortryggni sem ríkir í
samfélaginu um að réttlátum aðferð-
um sé beitt við sölu á ríkiseignum og
þá fullyrðingu að salan á bréfum í
Búnaðarbankanum hafi verið þjóð-
arrán. Von mín er sú að svör yðar
muni birtist á sama vettvangi og eft-
ir þeim er leitað.
Spurningar til
viðskiptaráðherra
1. Allt fram á mitt
sumar 2002 voru áform
stjórnvalda að selja
ríkisbankana tvo í sitt
hvoru lagi, enda áhætt-
an mikil að selja báða
bankana á sama tíma.
Hvers vegna skipti við-
skiptaráðherra um
skoðun? – og sótti það
fast 8. júlí 2002, tveim-
ur dögum áður en aug-
lýsa átti bréfin í
Landsbanka Íslands,
að auglýsa bréfin í
Búnaðarbankanum á
sama tíma?
2. Hver voru fram-
tíðaráform S-hópsins
um rekstur bankans
þegar viðræður hófust
við stjórnvöld um
kaup á bréfum ríkisins
í Búnaðarbanknaum?
Kaupþing yfirtók
Búnaðarbankann
þremur mánuðum eftir einkavæð-
ingu.
Hafi ætlun stjórnvalda verið að
fækka og sameina bankastofnanir,
er undarlegt að Íslandsbanki hafi
verið útilokaður frá viðræðum um
kaup á bréfum bankanna strax í
upphafi. Þó úrskurður Samkeppn-
isstofnunar hafi legið fyrir um að
hafna sameiningu Lands- og Bún-
aðarbanka sagði hann ekkert um
hvort sameining Íslandsbanka við
þessa banka gæti gengið.
3. Er mögulegt að ráðgjafaskýrsla
breska bankans HSBC, sem var ráð-
gjafi stjórnvalda við sölu á bréfum
ríkisins í Lands- og Búnaðarbanka
verði birt opinberlega? – eða hún
sýnd alþingismönnum? Upplýsti
HSBC stjórnvöld um hvaða erlendi
banki vann með hópnum?
4. Samkvæmt desemberhefti
Frjálsrar verslunar árið 2002, var
Hesteyri hf. leiðandi aðili innan
S-hópsins á þessum tíma. Sam-
kvæmt tilkynningu Kauphallar 16.
ágúst. 2002, keypti Hesteyri hf.
(Kaupfélag Skagfirðinga 50% og
Skinney/Þinganes 50%) 22% hlut
Fjárfestingafélagsins Straums í
Keri hf. fyrir rúma 2,7 milljarða
króna. Samkvæmt tilkynningu
Kauphallar 19 nóv. 2002 var þessi
hlutur seldur með framvirkum
kaupsamningi dags. 12 nóv. 2002,
eða fjórum dögum áður en tilkynnt
var um að samningar hefðu tekist
milli ríkisins og S-hópsins, fyrir 3,4
milljarða króna – eða með 700 millj-
óna króna hagnaði. Það verður að
telja góða ávöxtun á þremur mán-
uðum. Samningurinn tók gildi þrem-
ur dögum eftir að tilkynnt var um að
samkomulag hafi náðst um sölu
bréfanna til S-hópsins.
Lýsti Halldór Ásgrímsson vara-
formaður ráðherranefndar um
einkavæðingu, hluthafi í Skinney-
Þinganesi og nátengdur ráðandi að-
ilum í félaginu sig einhvern tíma
vanhæfan til umfjöllunar um sölu á
bréfum ríkisins í Búnaðarbankanum
til S-hópsins? Hvaða einstaklingar
fóru fyrir S-hópnum í viðræðum við
stjórnvöld? Þótti aldrei neitt at-
hugavert við það að frá því að til-
kynnt var um að hafnar yrðu við-
ræður við S- hópinn, sem þá
samanstóð af sjö fyrirtækjum, en
þegar tilkynnt var um sam-
komulagið fjórum vikum síðar hafði
fyrirtækjunum fækkað um helming
og nýtt fyrirtæki, VÍS, komið inn?
5. Eftir hverju var leitað við at-
hugun á áreiðanleika hins erlenda
þátttakanda Society General? Var
aldrei kallað eftir skuldbindandi
viljayfirlýsingu Society General? Í
ljósi yfirlýsinga viðskiptaráðherra
og fleiri um sérstaka ánægju þeirra
vegna þátttöku erlendra aðila í
kaupunum sem birtust í fjölmiðlum
16 nóv. 2002, vaknar spurningin um
hvort ríkisstjórnin hafi verið blekkt,
því á þeim tímapunkti virðist enginn
erlendur banki hafa verið búinn að
skuldbinda sig til þátttöku?
6. Eftir hverju var leitað í áreið-
anleikakönnun á þýska bankanum
Hauck & Aufhauser en þátttaka
hans var fyrst kynnt sama dag og
ráðherrar skrifuðu undir sölusamn-
inginn eða 16. janúar 2003? Þessi
banki var að kaupa 16% í Bún-
aðarbankanum. Hvaða athugun
hafði átt sér stað á þessum banka og
tengslum hans við aðra í fjár-
festahópnum?
Var salan á hlutabréfum ríkisins
í Búnaðarbankanum þjóðarrán?
Lúðvík Bergvinsson óskar
eftir svörum í opnu bréfi til
viðskiptaráðherra
Lúðvík Bergvinsson
’Svör við þeimgætu slegið á þá
tortryggni sem
ríkir í samfélag-
inu um að rétt-
látum aðferðum
sé beitt við sölu
á ríkiseigum.‘
Höfundur er alþingismaður.
HVER eru öll lífsins gæði? Felast
þau í aukinni menntun, mannauði og
almennri velferð íbúa? Eða felast þau
í góðu veðurfari og því að hér fæst
Brynjuís, besti ís í heimi? Þessu velti
ég upp um leið og ég kveð eftir að
hafa unnið á Akureyri undanfarið ár
sem iðjuþjálfi.
Árið 2001 var gerður
kjarasamningur milli
Launanefndar sveitar-
félaga (LN) og Iðju-
þjálfafélags Íslands
(IÞÍ). Þá unnu þrír iðju-
þjálfar hjá sveit-
arfélögum sem fengu
greidda fasta yfirvinnu,
30–33 tíma á mánuði,
ofan á grunnlaun. Iðju-
þjálfafélag Íslands vildi
selja yfirvinnuna inn í
dagvinnulaun líkt og
aðrir sambærilegir hóp-
ar háskólamanna gerðu
á þeim tíma. Fulltrúum
IÞÍ stóð það ekki til boða í sínum
samningum þrátt fyrir að benda á að
samningstíminn væri langur, til nóv-
ember 2005. Ákveðið var af stjórn-
endum Akureyrarbæjar að loknum
samningum að almennir iðjuþjálfar í
100% starfi fengju 22 fasta yfirvinnu-
tíma á mánuði en stjórnendur 30
tíma. Þetta var innsiglað með heið-
ursmannasamkomulagi. Fordæmi
eru fyrir því frá þeim tíma að iðju-
þjálfar Akureyrarbæjar fái fasta yf-
irvinnutíma og þeir ætíð litið á þá sem
hluta af grunnlaunum og í næstu
kjarasamningum yrðu þeir seldir inn
í dagvinnulaun.
Grunnlaun iðjuþjálfa hjá Akureyr-
arbæ eru ekki há, 158.485 kr. á mán.
miðað við 25 ára aldur. 22 yfirvinnu-
tímar þar ofan á gera þau rétt svo við-
unandi. Áfallið var því mikið þegar
stjórnendur Akureyrarbæjar ákváðu
einhliða að skerða laun mín um 36.212
krónur á mánuði þar sem ég hafði
tekið á mig fjárhagslegar skuldbind-
ingar miðaðar við launakjörin sem
mér höfðu verið boðin. Launaskerð-
ingin var rökstudd með samþykkt
bæjarráðs frá 11.3. 2004
um að ekki yrði samið
um fasta yfirvinnu við
nýráðna starfsmenn.
Ákvörðunin var ekki til-
kynnt formlega til IÞÍ
og heldur ekki dreift
skipulega til millistjórn-
enda bæjarins. Ég stóð
því uppi ásamt þremur
öðrum iðjuþjálfum með
töluvert lægri laun en
aðrir iðjuþjálfar eða
sem nemur 22 yfir-
vinnutímum, í mínu til-
felli 36.212 kr. á mán.
Við tókum þessu ekki
þegjandi og hófum bréfaskriftir til
stjórnenda Akureyrarbæjar, sendum
fyrirspurnir víða, meðal annars um
hvort bænum væri stætt á að mis-
muna iðjuþjálfum launalega séð og
brjóta þar með áður gert heið-
ursmannasamkomulag við IÞÍ. Þau
svör fengust að segja ætti upp fastri
yfirvinnu hjá öllum iðjuþjálfum bæj-
arins og fleiri stéttum en jafnframt
gefið í skyn að okkar mál yrðu leið-
rétt og við myndum fylgja hópnum.
Málið hefur nú velkst um innan bæj-
arins í tæpt ár og ljóst að engar leið-
réttingar verða gerðar. Ætlast er til
að ég sem iðjuþjálfi með eins árs
starfsreynslu og B.Sc.-gráðu upp á
vasann sætti mig við 158.485 kr. á
mán. Ég er ekki tilbúin að kyngja
þessu og hef sagt starfi mínu lausu.
Ég hef búið á Akureyri í fimm ár
við nám og störf og það verið ynd-
islegur tími en til að bæjarfélagið sé
með „öll lífsins gæði“ þarf meira en
góðan vilja. Nauðsynlegt er að búa
vel að menntuðu fólki og það fái starf
sitt metið í samræmi við nám. Erfitt
er, eftir að hafa klárað strangt fjög-
urra ára háskólanám, að geta ekki
náð endum saman þegar komið er til
starfa.
Mér hefur boðist starf í Reykjavík
sem er að mörgu leyti sambærilegt
störfum mínum hér. Launin eru aftur
á móti nokkru hærri, um 230.000 kr. á
mánuði. Mér finnst sárt sem lands-
byggðarmanneskju að viðurkenna að
Akureyri sé láglaunasvæði en eins og
mitt dæmi sýnir er það staðreynd og
meðan svo er geta ráðamenn bæj-
arins ekki ætlast til að Akureyrarbær
sé það mótvægi við höfuðborgar-
svæðið sem svo oft er gefið í skyn.
Um leið og ég kveð vona ég að
lausn fáist á launamálum iðjuþjálfa
hjá Akureyrarbæ, því meðan stefnan
er þessi mun bærinn missa gott fólk
og hvað verður þá um „öll lífsins
gæði“?
Akureyri – öll lífsins gæði?
Hólmdís Freyja Methúsalems-
dóttir fjallar um kjaramál
iðjuþjálfa ’Málið hefur nú velkstum innan bæjarins í
tæpt ár og ljóst að engar
leiðréttingar verða
gerðar.‘
Hólmdís
Methúsalemsdóttir
Höfundur er iðjuþjálfi.