Morgunblaðið - 05.09.2005, Blaðsíða 20

20 MÁNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Í HJARTA Reykjavíkur er að
finna perlu sem flestir vita af en
færri heimsækja. Það er Hljóm-
skálagarðurinn og hefur sá garður
alla burði til að vera stolt höf-
uðstaðar Íslands rétt eins og Lúx-
emborgargarðurinn er í París eða
St. James’s Park í London. Garð-
urinn er jafnframt einn af örfáum
gamaldags lystigörðum sem við
Reykvíkingar eigum,
stofnsettur og skipu-
lagður út frá viðmiðum
fyrir slíka garða á fyrri
hluta síðustu aldar.
Fyrir utan að vera úti-
vistar- og lystisemda-
perla er garðurinn því
sögulega athygl-
isverður.
Ég hef átt því láni að
fagna að búa við vest-
urrönd þessa garðs,
nánar tiltekið við
Bjarkargötu, í hart-
nær 17 ár. Sambúðin
við garðinn var ynd-
isleg þar til fyrir nokkrum árum
þegar ný „garðyrkjustefna“ hélt
innreið sína í umönnun garðsins.
Undanfarin misseri hefur garð-
urinn Bjarkargötumegin drabbast
niður og er nú með sóðalegri reitum
í miðbæ Reykjavíkur.
Að slá eða ekki að slá gras,
fífla og njóla
Fyrir fáeinum árum var sú
ákvörðun tekin einhvers staðar í
borgarkerfinu að hætta að slá þann
hluta garðsins sem nefnist Bjark-
arskógur og sem Bjarkargata dreg-
ur nafn sitt af. Þessi skógarreitur
hefur áratugum saman verið vel
sóttur af borgarbúum og hafa tígu-
legar bjarkirnar og reynitrén notið
sín vel þar sem stofnar þeirra hafa
risið upp af grænum grasflötum.
Börn sóttu gjarnan þennan ynd-
isreit og fóru í leiki undir trjánum
og fólk, sem vinnur í miðborg
Reykjavíkur, kom sömuleiðis til að
borða nestið sitt í hádeginu og flat-
maga á grasflötunum. Flestar helg-
ar sumarsins mátti svo sjá hvíta
slörið sveiflast í trjálundinum, enda
vinsæll staður fyrir
brúðarmyndatökur.
Þegar hætt var að
slá þessa grasflöt
tóku völdin njóli, arfi,
fíflar og annað sem
telst til illgresis í
ræktuðum görðum.
Jafnframt var fleiri
grenitrjám og nýju
tré, fjallafuru, plant-
að í reitinn. Börnin
hættu að koma,
sömuleiðis fólkið með
nestið og brúðhjón
hafa varla sést þar
síðan enda vilja fæst-
ir eiga brúðarmynd af sér með
stæðilegum njóla eða öðru illgresi.
Þess í stað má þar gjarnan sjá fólk á
hækjum sér, enda gott skjól til að
létta á sér í illgresinu. Fjúkandi
rusl festist í óræktinni og puntar
upp á arfann og svo fjúka illgres-
isfræin inn í garðana sem við, sem
búum hinum megin við Bjarkargöt-
una, reynum að rækta. Heldur dap-
urlegt allt saman.
Þegar ég grennslaðist fyrir um af
hverju þessi reitur væri ekki sleg-
inn fékk ég þau svör að sláttur væri
andstæður skógarsvæði se
Þetta er misskilningur því
skógarreitur er ekki skóga
eins og til dæmis Öskjuhlíð
ur hluti af lystigarði sem fy
Þessi misskilningur spegla
þjóðvegaborðum af amerís
sem hefur verið komið þar
fáir nota nema einstaka fer
klæddir fyrir fjallaferðir, e
gott þar sem betra er að ve
um skóm til að komast um r
Lystigarðsbekkir eins og fi
annars staðar í garðinum h
ið betur við hæfi. Einnig va
sagt að sláttur væri trjánum
legur þar sem orfin geta sle
trjástofnana. Ekki lét skóg
samt á sjá öll þau ár sem ha
sleginn. Seinna var mér be
náttúran væri falleg og að f
njóli væru tilvalið efni í sala
Það kann að vera smekk
hvort mönnum finnst njóli
fallegir á ræktuðum svæðu
borg Reykjavíkur og hvort
að láta „náttúruna“ njóta sí
En ef svo er til hvers þurfu
garðyrkjustjóra og garðyrk
Og hvers vegna er þá bæja
Laugarnesi sleginn, eins og
Gunnlaugsson hefur kvarta
á síðum þessa blaðs? Varla
bæjarhóll í Laugarnesi hlu
ræktuðum garði eða í alfar
væntanlega eru fíflarnir þa
fallegir og í Hljómaskálaga
Ef þetta er „stefna“ í garðy
hún í engu innbyrðis samræ
því illskiljanleg.
Skurðgröfur mæta til le
Svo var það um miðjan sí
vetur, líklega í febrúar, að B
argatan fylltist af stórvirku
vinnuvélum. Byrjað var á a
Umgengnin við H
Sigríður Dúna Kristmunds-
dóttir fjallar um Hljóm-
skálagarðinn og umgengni
um hann
Sigríður Dúna
Kristmundsdóttir
LÆRDÓMSRÍKUR
HARMLEIKUR
Afleiðingar fellibylsins Katrínar,einkum í borginni New Orleans,hafa komið Bandaríkjamönnum
sjálfum og umheiminum öllum í opna
skjöldu. Fólk spyr hvernig það megi
vera að í voldugasta ríki heims standi
stjórnvöld jafnmagnþrota gagnvart
náttúruhamförunum og afleiðingum
þeirra og raun ber vitni. Bandaríkin
virðast lítið betur í stakk búin að takast
á við náttúruhamfarir af þessari stærð-
argráðu en fátæku ríkin í Suðaustur-
Asíu, sem urðu fyrir miklum búsifjum af
völdum flóðbylgjunnar á annan dag jóla
í fyrra.
Það kemur á óvart hversu langan
tíma það hefur tekið fyrir almanna-
varnakerfi Bandaríkjanna að bregðast
við hamförunum. Þótt enginn velkist í
vafa um að Bandaríkjamenn hafa bjarg-
ir; björgunarsveitir, her- og lögreglu-
menn, flutningatæki, vatn og vistir; til
að bregðast við hamförunum, hefur tek-
ið óskaplega langan tíma að koma þeim
til Louisiana og skriffinnska og tog-
streita í hinu flókna stjórnkerfi landsins
virðist hafa tafið verulega fyrir.
Ennfremur varpa afleiðingar felli-
bylsins ljósi á hinn mikla stétta- og efna-
mun, sem er í bandarísku samfélagi.
Þeir, sem urðu eftir í New Orleans, voru
upp til hópa svartir og fátækir. Margir
komust ekki burt þegar skipun var gefin
um að yfirgefa borgina af því að þeir
áttu einfaldlega ekki bíl og ekki heldur
peninga til að leigja sér bíl eða kaupa
flugmiða. Og margir skildu ef til vill
ekki alvöru málsins vegna menntunar-
skorts. Yfirvöld í borginni höfðu ekki á
að skipa flutningatækjum til að koma
íbúunum burt og niðurstaðan varð sú að
hinir fátæku og veiku urðu eftir. Margir
dóu hreinlega úr hungri og vosbúð á
meðan þeir biðu eftir hjálp, sem lét á sér
standa dögum saman.
Það, sem hefur komið mörgum einna
mest á óvart, er það valdatóm sem
myndaðist í borginni eftir að fellibyl-
urinn gekk yfir. Glæpagengi fóru ráns-
hendi um borgina, konum var nauðgað
og morð framin. Öflugasta herveldi
heims virtist ekki ráða við að halda uppi
lögum og reglu við þessar aðstæður.
Eftirleikur hamfaranna í Louisiana
hefur orðið mörgum tilefni til að spyrja
hvernig Bandaríkin væru í stakk búin til
að takast á við hryðjuverk, sem hefðu
svipaðar afleiðingar, t.d. ef hryðju-
verkamönnum tækist að beita gereyð-
ingarvopnum á bandarískri grundu.
Harmleikurinn í New Orleans hefur
sýnt fram á mikla veikleika í starfsemi
og skipulagi hins nýja heimavarnaráðu-
neytis, sem komið var á fót eftir hryðju-
verkaárásirnar á Bandaríkin 2001.
Alríkisstofnanir og yfirvöld í Louis-
iana-ríki og New Orleans-borg skiptast
á að kenna hver öðrum um ófarirnar.
Það er auðvitað fullkomlega ótímabært;
það sem nú skiptir máli er að koma hjálp
til hinna bágstöddu. Ætla verður að
Bandaríkjaþing muni, þegar það versta
er yfirstaðið, beita sér fyrir rannsókn á
því hvað fór úrskeiðis og leitast við að
gera úrbætur á almannavarnakerfinu,
sem augljóslega hefur brugðizt.
Bandaríkin hafa nú farið fram á að-
stoð Evrópusambandsins, Atlantshafs-
bandalagsins og annarra ríkja til að tak-
ast á við ástandið. Það er eðlileg beiðni.
Ekkert ríki í heiminum kemst af án
samstarfs við önnur ríki og jafnvel hinir
stóru og voldugu þarfnast aðstoðar á ög-
urstundu. Við Íslendingar eigum að
sjálfsögðu að leggja okkar af mörkum,
minnugir þess að Bandaríkin hafa oft
komið okkur til hjálpar í neyð. Björg-
unarþyrlur varnarliðsins hafa bjargað
tugum eða hundruðum mannslífa og
Bandaríkjamenn reyndust okkur t.d. vel
í Vestmannaeyjagosinu. Þegar horft er
til baka, meira en þrjátíu ár, til þeirra
atburða, sem voru hlutfallslega enn um-
fangsmeiri fyrir okkar litla samfélag en
náttúruhamfarirnar í Bandaríkjunum
eru nú fyrir bandarísku þjóðina, er ljóst
að þar tókst vel til með björgunarað-
gerðir og endurreisnarstarf, þar sem
margar vinaþjóðir okkar lögðu hönd á
plóginn.
Ríki heims hljóta að leitast við að
læra af ástandinu í Bandaríkjunum nú.
Það er full ástæða til þess fyrir íslenzk
stjórnvöld, rétt eins og ríkisstjórnir
annarra ríkja, að fara rækilega yfir
áætlanir um viðbrögð við náttúruham-
förum, með hliðsjón af atburðunum
vestra.
RÖK MEÐ FLÖTUM SKÖTTUM
Þær upplýsingar, sem fram komu ífréttaskýringu Önnu G. Ólafsdótt-
ur blaðamanns um skattlagningu ein-
staklinga og fyrirtækja í Morgun-
blaðinu í gær hljóta að vekja marga til
umhugsunar um það hvaða réttlæti sé
í skattkerfinu eins og það er í dag.
Fram kemur í umfjölluninni að ein-
staklingar með eigin rekstur geta
lækkað skattgreiðslur sínar verulega
með því að færa reksturinn í einka-
hlutafélag og njóta þess þannig að
hluti tekna þeirra ber ekki 37% skatt
eins og venjuleg laun, heldur er hagn-
aður félagsins skattlagður með 18%
fyrirtækjaskatti og arðurinn, sem við-
komandi greiðir sjálfum sér, með 10%
fjármagnstekjuskatti.
Rökin fyrir þessum mismun eru
vandséð, enda enginn eðlismunur á
þeim tekjum, sem viðkomandi hefur af
vinnu sinni þótt rekstrarformið sé
annað. Árni Harðarson, yfirmaður
skatta- og lögfræðisviðs Deloitte, seg-
ist í samtali við blaðið vera þeirrar
skoðunar að of mikið ósamræmi sé á
milli skattlagningar einstaklings-
rekstrar og einkahlutafélagarekstrar.
Í fréttaskýringu Morgunblaðsins
var svo ekki fjallað um þau dæmi, þar
sem einstaklingar hafa mikinn meiri-
hluta tekna sinna af fjármagni og
greiða þá aðeins 10% skatt. Þar er
mismunurinn á skattlagningu ennþá
augljósari.
Pétur Blöndal alþingismaður bendir
réttilega á í Morgunblaðinu að mun-
urinn á skattlagningu einstaklinga og
fyrirtækja minnki með lækkun tekju-
skatts einstaklinga og afnámi hátekju-
skatts. Og það er sömuleiðis rétt hjá
Pétri að hækki fjármagnstekjuskattur
um of, flytji menn peninga sína til út-
landa.
Engu að síður hljóta þau dæmi, sem
tekin eru í Morgunblaðinu í gær, að
gefa þeim hugmyndum, sem lagðar
hafa verið fram um flatskattakerfi,
þar sem allar tekjur eru skattlagðar
með sama skatthlutfalli, byr undir
báða vængi. Reynsla er að komast á
slík kerfi í ýmsum ríkjum og full
ástæða til að fylgjast með henni. For-
sendan fyrir slíkri samræmingu er
auðvitað að tekjuskattar einstaklinga
haldi áfram að lækka.
F
ræðasetrið Eyrarbakki Ice-
landic Heritage Centre á
bakka Winnipegvatns á Ís-
lendingaslóðum í Mið-
Kanada er tilkomið fyrir
frumkvæði Nelsons S. Gerrards sem er
kennari og sagnfræðingur. Hann hefur í
þrjá áratugi unnið að margháttuðum
rannsóknum, skrifum og upplýs-
ingasöfnun um Íslendinga sem fluttu til
Vesturheims og afkomendur þeirra, ævi
og búsetu.
Nýlega var opnuð á Vesturfarasetr-
inu á Hofsósi ljósmyndasýningin Þögul
leiftur. Þar leiftra um sýningarsal
myndir og fróðleikur um íslenska vest-
urfara á um 400 myndum sem ljósmynd-
arar af íslenskum ættum tóku víðs veg-
ar um Norður-Ameríku árin 1870 til
1910. Og Nelson Gerrard er hvergi
nærri hættur.
„Áhugi minn á íslensku byrjaði
snemma en ég ólst upp á kanadískum
bóndabæ á sléttum Manitoba, fjarri Ís-
lendingabyggðum. Móðir mín, sem er
alíslensk að ættum, talaði ekki íslensku,
en hins vegar gerði amma mín það, en
það voru langalangafar og ömmur í
móðurætt sem fluttust vestur árið
1876,“ segir Nelson Gerrard en faðir
hans er kominn af Skotum. Nelson og
systkin hans eru sex og þegar þau alast
upp tíðkast að skrifa í svonefnda barna-
bók hvaðeina um uppvöxtinn og einnig
ættartré. Nelson segir það aðeins hafa
verið gert í sína bók og hvort sem það
táknaði eitthvað eða ekki kveðst hann
hafa verið um 12 ára þegar hann fékk
áhuga á Íslandi. Hann stundaði nám í
Manitoba-háskóla, las sagnfræði, list, og
varpa ljósi á lan
frá. Í þeirri bók
síður þar sem m
arsögu sína. Þes
sjálfur gefið út o
en allt upplagið
nú uppselt, þrjú
hefur Nelson Ge
„Ég nefni han
verður þriggja b
ráð fyrir að vera
fimm árin eða sv
ur áfram með ve
kennslunni eins
en sér brátt fram
störfum og geta
unum. „Þarna er
landnámsfólksin
kringum Gimli o
þeim tíma til okk
er ljóst að þar ve
irgripsmikið ver
að hvert bindi n
af íslenskum æt
Um 250 þúsun
íslenskum ætt
Nelson Gerra
ættir að rekja ti
áratugum dreifs
og Bandaríkin. Þ
nær alls staðar a
úr þessum stóra
fræðast um forfe
nöfn núlifandi æ
geta haft samba
heiman eða þega
í heimsókn. „Ég
Íslendinga í Am
kringum 250 þú
ákveðnar rætur
í hópnum tali ísl
mörgum verðmæ
landið og fólkið
hann og telur að
muni ekki detta
móti aukast.
Nelson Gerra
ljósmyndasýning
er ein af þremur
urfarasetrinu og
þrjú ár í salnum
ur séð um inniha
mikið af myndun
sjálfs á Eyrarba
hvað er úr söfnu
ensku, en sótti einnig tíma í íslensku-
deildinni og fékk síðar námstyrk til að
stunda nám á Íslandi, lærði íslensku í
Háskóla Íslands í þrjú ár.
Aðstoðar fólk við að
rekja ættir sínar
Meðfram starfi sínu sem framhalds-
skólakennari hefur Nelson Gerrard
sinnt ýmsu ættfræðigrúski, samið ætt-
arsögur og byggðarsögur, og aðstoðað
fólk af íslenskum ættum við að rekja
ættir sínar og afla upplýsinga um upp-
runalandið og segir hann leita til sín fólk
sem býr víða um Bandaríkin og Kanada,
fólk sem á forfeður sem fluttust frá Ís-
landi til Vesturheims. Hafa safnast að
honum margs konar upplýsingar, ljós-
myndir, bækur, skjöl og annað sem fólk
hefur talið best geymt í umsjá hans eða
í því skyni að hann nýti það til að rækta
tengslin við gamla landið.
Þá hefur Nelson Gerrard skrifað tvær
bækur, annars vegar um Íslend-
ingabyggð í Vesturheimi, Icelandic Riv-
er Saga, og hins vegar bókina The Ice-
landic Heritage sem fjallar um sögu,
menningu og lífshætti á Íslandi til að
Semur sögur ætta o
Nelson S. Gerrard er af ís-
lenskum ættum og hefur í
þrjá áratugi rannsakað
tengsl Vestur-Íslendinga
við gamla landið. Jóhann-
es Tómasson hleraði brot
úr sögu hans og áhuga á
íslensku sem byrjaði
snemma.
Morgunblaðið/jt
Nelson S. Gerrard, ættfræðingur og
kennari í Kanada, hefur komið til Ís-
lands undanfarin ár og stundað rann-
sóknir á Vesturfarasetrinu á Hofsósi.