Morgunblaðið - 05.09.2005, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2005 21
em þessu.
þessi
arsvæði,
ðin, held-
yrr segir.
ast líka í
skri gerð
upp og
rðamenn
enda eins
era á góð-
reitinn.
inna má
hefðu ver-
ar mér
m hættu-
egist í
gurinn
ann var
nt á að
fíflar og
at.
satriði
og fíflar
um í mið-
t best sé
ín þar.
um við þá
kjudeild?
arhóllinn í
g Hrafn
að undan
a er þessi
uti af
aleið og
ar jafn
arðinum.
yrkju er
æmi og
eiks
íðasta
Bjark-
um
að grafa
djúpan brunn út við Skothúsveg og
síðan var haldið áfram við að grafa
meira en mannhæðardjúpan skurð
meðfram Bjarkargötunni. Jarðveg-
urinn var rifinn upp og gömlu trén
sem stóðu næst skurðinum höll-
uðust því skorið var á rótarkerfi
þeirra. Þegar kom fram um miðja
Bjarkargötuna tók skurðurinn
stefnu til suðausturs í gegnum
syðsta hluta skógarins. Gömul tré
sem voru fyrir honum voru rifin
upp með rótum og þegar komið var
fram úr þeim var grasflötin syðst í
vestanverðum garðinum grafin í
sundur alla leið út að Hringbraut.
Þessu fylgdi ærandi hávaði, því
fyrir utan hljóð vinnuvélanna þurfti
að höggva í gegnum holt og gamlar
klappir sem þarna eru undir. Að
framkvæmdinni stóðu verktakar á
vegum Reykjavíkurborgar og þeir
unnu alla daga fram á kvöld, nema
sunnudaga. Lítið var um næði við
Bjarkargötuna og nálægar götur
þær vikur sem þessi framkvæmd
stóð yfir.
Okkur íbúunum við götuna var
ekki tilkynnt um þessa fram-
kvæmd. Því síður vorum við beðin
afsökunar á ónæðinu sem hún olli.
Það voru strákarnir á vinnuvél-
unum sem aðspurðir upplýstu okk-
ur um að þeir væru að grafa frá-
rennslisskurð fyrir nýju
Hringbrautina. Takk fyrir að segja
okkur það sögðum við. Frá borg-
aryfirvöldum, sem komin voru til
valda með orðræðu um samráð við
borgarbúa og samræðustjórnmál,
heyrðist ekki orð.
Þegar voraði og búið var að moka
ofan í skurðina biðum við spennt
eftir því að garðyrkjan léti til sín
taka og lagaði þessi sár. En nei, svo
var nú ekki. Sárin stóðu opin fram
eftir sumri en þá fór að spretta í
þeim þetta „íðilfagra“ illgresi sem
nú einkennir þennan hluta Hljóm-
skálagarðsins. Grasfræin, sem sáð
hafði verið í sárin, háðu harða bar-
áttu við máttugt illgresið. Ef menn
vantar vönd af baldursbrám á borð
hjá sér þá er ráð að leggja leið sína í
þennan hluta Hljómskálagarðsins.
Þar er einnig nóg af efni í fíflasalat
ef menn setja ekki fyrir sig við
hvernig aðstæður þetta salatefni
vex.
Viðbrögð borgaryfirvalda
Þegar sýnt var í fyrrasumar að
sú „garðyrkja“ sem stunduð var í
Bjarkarskógi stefndi í óefni hafði ég
samband við formann heilbrigðis-
og umhverfisnefndar Reykjavík-
urborgar, sem brást skjótt við og
fékk lítinn reit við Bjarkargötuna
utan við skóginn sleginn. Í byrjun
þessa sumars hafði formaðurinn
forgöngu um að koma á fundi okkar
og garðyrkjustjóra um þessi mál og
út úr þeim fundi kom að illgresið
yrði slegið upp að skógarjaðrinum
og síðan yrði illgresið í skóg-
arreitnum sjálfum skoðað næsta
sumar. Þegar unglingarnir með orf-
in mættu fljótlega eftir þennan
fund til að slá illgresið var ljóst að
þeir vissu ekki hvað var skóg-
arjaðar og það var enginn til að
segja þeim til um það. Þeir slógu
því mest lítið og gættu þess að slá
ekki njólana sem kunna að hafa
komið þeim fyrir sjónir sem lítil tré.
Síðan hefur ekkert verið slegið og
allt er sem fyrr.
Á þessum fundi fór ég einnig
fram á að sárin eftir skurðina yrðu
löguð og var lofað að skoða það.
Niðurstaðan var að mjó ræma af
torfi var lögð meðfram hluta Bjark-
argötunnar og þeir sem hana lögðu
gættu sín á því að snerta ekki
myndarlega fíflabreiðu um miðju
götunnar. Óræktin er því söm við
sig.
Kaffihús
Næsta útspil borgaryfirvalda var
tillaga Dags B. Eggertssonar um
kaffihús í Hljómskálagarðinum „til
að hleypa lífi í hann“. Þetta er
merkilegt því Reykjavíkurlistinn
hefur drepið lífið í þessum garði
með umgengni sinni við hann. En
kaffihús skal það vera. Ég hef ekk-
ert á móti veitingarekstri í garð-
inum en tek undir með Álfheiði
Ingadóttur, sem benti á það á síðum
þessa blaðs nýlega, að fjölmörg
kaffihús eru þegar í kringum Tjörn-
ina í Reykjavík. Til viðbótar við
upptalningu Álfheiðar má nefna ný-
opnaða kaffistofu Þjóðminjasafns-
ins og að kaffistofur eru í öllum
byggingum Háskóla Íslands. Jafn-
framt verður fljótlega hafist handa
við byggingu Háskólatorgs milli
íþróttahúss og aðalbyggingar Há-
skóla Íslands þar sem verður marg-
háttuð veitingastarfsemi.
Á móti má segja að allir þessir
staðir séu í kringum Tjörnina en
ekki í Hljómskálagarðinum. Þá má
spyrja, eins og Álfheiður gerir í
grein sinni, hvernig koma eigi vist-
um að veitingastað í Hljóm-
skálagarðinum og hreinsa frá hon-
um sorp? Austan og sunnan megin
við garðinn liggja stórar umferð-
aræðar, Sóleyjargata að austan,
Hringbraut að sunnan og norðan
megin við hann er Skothúsvegur
með sína fögru Tjarnarbrú. Engin
af þessum götum hefur svigrúm
fyrir þá starfsemi sem veit-
ingarekstur útheimtir. Þá er ein-
ungis eftir Bjarkargatan vestan
megin við garðinn og ef hún á að
verða aðsetur aðfanga og sorphirðu
fyrir veitingastað í Hljóm-
skálagarðinum þá hefur enginn
nefnt það við íbúa götunnar, þrátt
fyrir samþykkt tillögunnar. Ef eitt-
hvert vit hefði verið í skipulags-
hugsun R-listans hefði hann lagt
bæði Hringbrautina og Sól-
eyjargötuna í stokk og þá hefðum
við fengið grænt mannvænt svæði í
þessum hluta miðborgar Reykja-
víkur með góðri tengingu við Há-
skólalóðina og Vatnsmýrina. Því er
ekki að heilsa.
Gosbrunnurinn
Þá er það himinmigan eins og
sumir kalla gosbrunninn í suð-
urtjörninni. Gamli gosbrunnurinn
var verulega fallegur eftir mínum
fegurðarsmekk; hann reis hátt í að-
skildum bogum og á síðsumars- og
haustkvöldum lýstu gul ljósin við
fót hans upp hvítfyssandi bunurnar
og dimmblátt myrkrið.
Þessi gosbrunnur hvarf einhvern
tímann um aldamótin síðustu. Eng-
inn sagði neitt það best ég veit og
ég taldi víst, eins og margir aðrir,
að gosbrunnurinn hefði einfaldlega
gefist upp og verið fjarlægður. Svo
ber það til tíðinda á þessu ári að
kominn er nýr gosbrunnur í stað
þess gamla. Fyrst í stað fagnaði ég
því, enda sá gamli gleðigjafi. Fljót-
lega kom samt annað í ljós. Nýi gos-
brunnurinn hefur litla reisn, hann
er eins og hvert annað fuss upp úr
Tjörninni og engin eru heldur ljósin
til að lýsa hann upp. Miðað við hátt
útsvar okkar Reykvíkinga er hann
heldur þunnur þrettándi.
Verst er samt að á nýja gos-
brunninum er enginn vindstillir.
Hann er í gangi í öllum veðrum og í
kvosinni í Reykjavík blása vindar
kröftuglega ef því er að skipta. Eins
og konan, sem skrifaði nýlega bréf
til þessa blaðs, benti á er stundum
illfært í gegnum Hljómskálagarð-
inn sökum vatnsausturs úr Tjörn-
inni fyrir tilstilli gosbrunnsins.
Verst er samt ef til vill ekki að
blotna, heldur eru bakteríurnar,
sem berast með Tjarnarvatninu, al-
varlegasta áhyggjuefnið.
Sjón er sögu ríkari
Ég hvet alla borgarbúa, sem annt
er um borgina sína, til að gera sér
ferð í þá perlu höfuðstaðarins sem
Hljómskálagarðurinn á að vera og
skoða með eigin augum hvernig
hann lítur út. Til samanburðar má
ganga á umferðarljósum yfir
Hringbrautina og skoða Há-
skólalóðina þar sem garðyrkja er til
fyrirmyndar; slegnar flatir og
klippt tré. Síðan geta menn sjálfir
metið umgengnina við garðinn og
hvernig meirihlutinn í Reykjavík
hefur haldið þar á málum.
Hljómskálagarðinn
Höfundur er íbúi við Bjarkargötu í
Reykjavík og prófessor í mannfræði
við Háskóla Íslands.
’Ég hvet alla borg-arbúa til að gera sér
ferð í þá perlu höf-
uðstaðarins sem Hljóm-
skálagarðurinn á að
vera og skoða með eigin
augum hvernig hann
lítur út. ‘
TÍMABÆRAR og þarfar úrbætur í
húsnæðismálum valda því að íslenskur
almenningur situr nú loks við sama borð
og fólk í nágrannalöndum okkar þegar
kemur að öflun eigin húsnæðis. Þeim
miklu umbreytingum sem orðið hafa á
síðustu misserum fylgja
vissulega nokkrir vaxt-
arverkir. Það má hins vegar
ekki bregðast við þeim með
því að breyta forsendum
fyrir ákvörðun þúsunda fjöl-
skyldna um kaup á íbúðar-
húsnæði. Við stöndum vörð
um húsnæðisöryggi venju-
legs fjölskyldufólks. Að-
gerðir gegn þenslu í efna-
hagslífinu mega ekki ógna
því öryggi. Fasteignakaup
eru meðal stærstu ákvarð-
ana sem fjölskyldur taka.
Fólk ræðst ekki í þau nema
að vandlega yfirveguðu máli og að
fengnu mati og útreikningi á því hver
greiðslugeta þess er. Hjá láglauna- og
millitekjufólki, sérstaklega á höfuðborg-
arsvæðinu þar sem fasteignaverð er
hæst, eru vaxtabætur sannanlega meðal
helstu forsendna fyrir kaupum á fast-
eign. Í fjölmörgum tilvikum ráða þær úr-
slitum um það hvort fjölskylda getur fest
kaup á eigin húsnæði eða ekki. Þess
vegna eru yfirlýsingar stjórnarþing-
manna Sjálfstæðisflokksins um hugs-
anlegt afnám vaxtabóta til þess fallnar að
valda óróa meðal almennings og það er
mikilvægt að slá slíkar hugmyndir út af
borðinu sem fyrst.
Afnám vaxtabóta jafngildir
skattahækkunum
Úrbætur í húsnæðismálum, sem nú
hefur verið hrint í framkvæmd, voru
meðal helstu mála í stjórnarsáttmála nú-
verandi ríkisstjórnar og þær hafa treyst
þá sjálfseignarstefnu sem við viljum
fylgja í húsnæðismálum. Hinar víðtæku
skattalækkanir sem við stuðningsmenn
ríkisstjórnarinnar lögfestum á síðasta
þingi voru einnig meðal helstu mála
stjórnarsáttmálans. Skattalækkanirnar
koma öllum almenningi til góða og munu
á næstu misserum auka ráðstöf-
stæðna, s.s. lækkunar vaxta á húsnæð-
islánum og ganga úr skugga um að þeir
fimm milljarðar sem renna úr ríkissjóði
til greiðslu vaxtabóta gangi örugglega og
eingöngu til þeirra sem þurfa þeirra með.
Í því samhengi er sérstaklega vert að
benda á að reglurnar taka eingöngu tillit
til eigna og tekna og einungis til barna í
tilvikum einstæðra foreldra. Að öðru
leyti taka þær ekkert mið af barnafjöl-
skyldunum þó það liggi í augum uppi að
fleiri börn og stærri fjölskyldur þurfa
stærri og þar með dýrari íbúð. Vaxta-
bæturnar taka ekkert tillit til barna
hjóna eða sambýlisfólks og greiðslubyrði
vegna útgjalda þeim tengdum, s.s. leik-
skólagjalda og framfærslu unglinga í
grunn- og framhaldsskóla. Vaxtabæt-
urnar taka heldur ekkert mið af vaxta-
gjöldum og greiðslubyrði vegna annarra
lána en húsnæðislána s.s. námslána. –
Þessu finnst mér vert að gefa sérstakan
gaum við endurskoðun ákvæða skatta-
laga um vaxtabætur. – Loks vil ég vara
við þeirri hugmynd sem sett hefur verið
fram af aðilum, sem sérstaklega er um-
fram um að lækka útgjöld ríkisins vegna
vaxtabóta, að binda eigi þær við vaxta-
gjöld vegna öflunar fyrsta íbúðar-
húsnæðis. Hættan er einmitt sú að slík
takmörkun virki hvetjandi fyrir ungt fólk
að reyna að komast í fyrstu atrennu yfir
mun stærri og dýrari eign en það ella
myndi gera, með tilheyrandi aukinni
skuldsetningu.
unartekjur millitekjufólks um tugi þús-
unda á mánuði. Afnám vaxtabóta gæti
gert þann ávinning að engu hjá hópi fólks
og mundi bitna verst á þeim sem minnst
eiga og mesta greiðslubyrði hafa vegna
húsnæðiskaupa. Afnám vaxtabóta bitnar
ekkert á þeim sem eiga hreina eign og
hafa tekjur umfram ákveðið mark – því
þeir fá engar vaxtabætur
hvort sem er.
Vaxtabætur eru bæði
tekju- og eignatengdar
Vaxtabætur eru bundnar
við vaxtagjöld vegna lána
til öflunar íbúðarhúsnæðis
til eigin nota. Vaxtagjöld
umfram fjárhæð sem nem-
ur 5,5% af skuldum vegna
öflunar húsnæðisins bæt-
ast ekki og hámark vaxta-
gjalda til útreiknings bót-
anna er lögbundið við
tæpar 495 þús. kr. hjá ein-
staklingi, 650 þús. hjá einstæðu foreldri
og rúmar 800 þús. hjá hjónum eða sam-
býlisfólki. Vaxtabæturnar eru jafnframt
bæði tekju- og eignatengdar þannig að
frá heildarvaxtagjöldum að fram-
angreindu hámarki dregst fyrst fjárhæð
sem svarar til 6% af tekjuskattstofni og
síðan skerðast bæturnar hlutfallslega
fari nettóeign fram úr 3,7 millj. hjá ein-
staklingi og 6,1 millj. hjá hjónum eða
sambýlisfólki þar til þær falla alveg niður
við 60% hærri fjárhæð. Loks er hámark
bótanna lögbundið, rúmar 160 þús. kr.
fyrir einstakling, 207 þús. fyrir einstætt
foreldri og 266 þús. fyrir hjón eða sam-
býlisfólk.
Okkur ber að skapa fjölskyldunum í
landinu traustar og öruggar forsendur
fyrir stórum ákvörðunum og fjárhags-
legum skuldbindingum. Stjórnvöld mega
ekki koma aftan að fólki og breyta þeim
forsendum sem íbúðarkaup byggjast á.
Því kemur ekki til álita að afnema eða
rýra vaxtabætur til þeirra, sem byggt
hafa á þeim við greiðslumat og kaup á
húsnæði.
Barnafjölskyldum þarf að
gefa sérstakan gaum
Að öðru leyti er sjálfsagt að leggjast
yfir þessar reglur í ljósi breyttra að-
Áfram vaxtabætur
Eftir Jónínu Bjartmarz
Jónína Bjartmarz
’Yfirlýsingar stjórnar-þingmanna Sjálfstæð-
isflokksins um hugsanlegt
afnám vaxtabóta eru til
þess fallnar að valda óróa
meðal almennings og það
er mikilvægt að slá slíkar
hugmyndir út af borðinu
sem fyrst.‘
Höfundur er alþingismaður
Framsóknarflokksins í Reykjavík.
Ameríku og hér á Íslandi, og eru flestir
nafngreindir og ættfærðir, sögð nokkur
deili á fólkinu og uppruna þess.“
Sýningin tekur til ljósmynda á tímum
vesturferðanna árin 1870 til 1910 og eru
flestar teknar af vestur-íslenskum ljós-
myndurum. Hefur Nelson skipt mynd-
unum í nokkra flokka og má sjá spari-
búnar fjölskyldur, mæður með börn eða
tiltekna hátíðisdaga svo að nokkuð sé
nefnt og gefa þær góða vitneskju um
daglegt líf manna á þessum tíma.
Brosa ekki á myndunum
Sýningin gefur góða mynd af hvernig
Íslendingum farnaðist í Vesturheimi
sem er í nokkurri mótsögn við það sem
stundum hefur verið hald manna, að líf-
ið þar hafi mikið til verið basl og von-
brigði. „Íslensku innflytjendurnir aðlög-
uðust að flestu leyti vel því viktoríanska
samfélagi sem var í Kanada á þessum
tíma,“ segir Nelson Gerrard og minnir á
að þar hafi verið lögð áhersla á menntun
og menningu og þeim hafi tekist það vel
þrátt fyrir að margir komu úr fátækt.
Margar myndanna sýni líka Íslend-
ingana klædda í tísku þess tíma en hann
bendir einnig á að menn hafi sjaldnast
brosað á myndunum. „Margir halda að
menn hafi þurft að bíða lengi áður en
ljósmyndarinn smellti af og þess vegna
séu menn alvarlegir og brosi ekki. En
raunverulega ástæðan er að á þessum
tíma vildu þeir sem aðhylltust vikt-
oríanskan sið vera virðulegir á myndum
og það þótti því ekki við hæfi eða í tísku
að brosa við slík tækifæri.“
Ættfræðingurinn segir einnig að oft
hafi verið talið að innflytjendurnir hafi
fengið lánuð spariföt til að klæðast með-
an setið var fyrir en sú hafi ekki verið
raunin í mörgum tilvikum. Íslenskar
konur hafi verið iðnar og flinkar með nál
og tvinna bréf sýni að þær hafi iðulega
saumað föt eftir myndum úr bæklingum
fyrir sig sjálfar og börnin. „Þessi sýning
er því á margan hátt í þversögn við það
sem menn hafa talið einkennandi fyrir
Íslendinga vestra. Myndirnar sýna
ákveðna sögu á sérstakan hátt og marg-
ar sýna sterklega kraftinn sem ein-
kenndi karla og konur sem leituðu eftir
nýju lífi í öðru landi.“
dið sem Vesturfarar eru
eru nokkrar sérsniðnar
menn geta skráð ætt-
ssar bækur hefur hann
og staðið undir kostnaði
af þeirri fyrrnefndu er
ú þúsund eintök. Og enn
errard bækur í smíðum:
na Gimlungasögu en það
binda verk sem ég geri
a með í smíðum næstu
vo,“ segir hann og held-
erkið í frístundum frá
og með hinar bækurnar
m á að láta af kennslu-
a einbeitt sér að skrif-
r ætlunin að rekja sögu
ns í Víðinesbyggð í
og sögu bæjanna frá
kar daga,“ segir hann og
erður um mjög yf-
rk að ræða. Búist er við
ái til um 30.000 manns
tum.
nd af
tum í Ameríku
ard segir að fólk sem á
il Íslands hafi á mörgum
st mjög víða um Kanada
Því fái hann fyrirspurnir
að og hann segir marga
a hópi hafa áhuga á að
feður sína og oft fái fólkið
ættingja á Íslandi til að
and við þá annaðhvort að
ar það kemur til Íslands
g hugsa að afkomendur
meríku séu nú orðnir
sund. Þessi stóri hópur á
á Íslandi og þótt fæstir
lensku nú orðið finnst
ætt að vita eitthvað um
sem hér býr,“ segir
ð tengslin við Ísland
uppfyrir heldur þvert á
ard á hugmyndina að
gunni Þögul leiftur sem
r sýningum á Vest-
g á að standa í tvö til
m Frændgarði. Hann hef-
ald hennar og hönnun og
num er úr safni hans
akka í Manitoba. „Eitt-
um víðs vegar í Norður-
og byggða
joto@mbl.is