Morgunblaðið - 18.10.2005, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í FRÉTTUM liðinnar viku var
greint frá samkomulagi milli rík-
isins og Reykjavíkurborgar um að
byggt verði nýtt
hjúkrunarheimili fyrir
aldraða í Sogamýri og
það tekið í notkun ár-
ið 2007. Um 110
hjúkrunarrými verða
á heimilinu, allt ein-
býli, en gert ráð fyrir
að aðstaða verði fyrir
hjón og sambúð-
arfólk. Þetta eru
mjög jákvæðar frétt-
ir, enda skortur á
hjúkrunarrými veru-
legur á höfuðborg-
arsvæðinu og var haft
eftir heilbrigðisráðherra að hann
fagni samkomulaginu sérstaklega
þar sem hér sé stigið skref til að
fullnægja eftirspurn eftir hjúkr-
unarrýmum í Reykjavík. Jafn
brýnt væri að efla þjónustuna við
þennan hóp og það væri að efla
heimaþjónustu og heimahjúkrun
stórlega. Allt er þetta gott og
blessað en við lestur fréttarinnar
staldraði ég við að hér væri verið
að fullnægja eftirspurn í Reykja-
vík. Ekki þarf að fara langt til að
sjá andstæðu þessarar jákvæðu
fréttar. Í fréttum Ríkissjónvarps-
ins sl. fimmtudag 6. okt. var
fjallað um Sólvang í Hafnarfirði
og þann erfiða aðbúnað og
þrengsli vistmanna sem þar ríkja.
Þetta er búið að vera okkur Hafn-
firðingum lengi ljóst og ráðuneyt-
inu líka og því með ólíkindum hve
seint gengur að fá ákvörðun ráðu-
neytisins til lausnar þessu máli.
Sólvangur hefur starfað í rúm 50
ár og veitt frábæra þjónustu við
hjúkrun og umönnun aldraðra og
á tímabili aðra heilbrigðisþjón-
ustu. Allt frá árinu 1986 hafa verið
settar fram tillögur og hugmyndir
um stækkun Sólvangs en ekki
náðst niðurstaða um það. Hafn-
firðingar hafa einnig notið þess að
Sjómannadagsráð hefur með
rekstri Hrafnistu í Hafnarfirði
komið til móts við aukna þörf fyrir
hjúkrunarrými bæði
fyrir Hafnfirðinga og
aðra. Með sanngirni
má segja að lengst af
hafi verið sæmilega
sinnt eftirspurn eftir
hjúkrunarrými í
Hafnarfirði en nú síð-
ustu árin stefnt í
vandræði. Auk nauð-
synlegrar fjölgunar
hjúkrunarrýma í
Hafnarfirði, sem við-
urkennd var í vist-
unarrýmisáætlun
ráðuneytisins sem
gefin var út 2002, hefur um árabil
verið horft til þess og lögð áhersla
á, að bæta aðstöðu vistmanna á
Sólvangi sem eru nú 82. Flestir
þeirra eru á þriggja manna stof-
um, sumir á fjögurra manna og til
skamms tíma voru einnig í notkun
fimm manna stofur. Vistmenn og
starfsfólk á Sólvangi hafa um ára-
bil sætt sig við þetta ástand og er
aðdáunarvert hvernig tekist hefur
að stunda umönnun og hjúkrun
vistmanna við þessar aðstæður.
Ofannefnd áætlun um vist-
unarrými gerði ráð fyrir að 30 ný
rými bættust við í Hafnarfirði árið
2006 og nú ríkir enn óvissa um
hvort ráðuneytið tekur nú af skar-
ið og fylgir settri áætlun. Miðað
við staðla og stefnu ráðuneytisins
ættu að vera einn til tveir vist-
menn á hverri stofu með viðeig-
andi hreinlætis- og salern-
isaðstöðu og lágmarksrými fyrir
hvern vistmann um 25 m². Á Sól-
vangi er rými nú fyrir hvern vist-
mann um helmingur þessa lág-
marks. Ráðuneyti heilbrigðismála
er því í algerri mótsögn við stefnu
sína um bættan aðbúnað aldraðra
á nýrri öld þegar sama ráðuneyti
gerir þá kröfu að hvert rými sé
nýtt í þeim eina tilgangi að ná inn
nægum daggjöldum til reksturs
Sólvangs í óbreyttri mynd. Frá og
með næstu áramótum verða Sól-
vangur og St. Jósefsspítali sam-
einaðar undir eina stjórn en sú
ákvörðun gengur í þá átt sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur mælt
með. Við hefðum reyndar viljað
ganga alla leið með því að sameina
einnig heilsugæsluna þessum
stofnunum. Ráðuneytið kaus held-
ur að setja allar heilsugæslu-
stöðvar á höfuðborgarsvæðinu
undir eina miðstýrða ríkisstofnun
sem gengur þvert á yfirlýsta
stefnu bæjarstjórnar Hafn-
arfjarðar um að gera þjónustu-
samning við ríkið um rekstur
þessa málaflokks Nú er að sjá
hvað sameining Sólvangs og St.
Jósefsspítala hefur í för með sér
en þess verður þó að vænta að
tekið verði nú af festu á þreng-
ingum Sólvangs því að ljóst er að
biðlund er á þrotum. Við sem er-
um kjörnir fulltrúar til að gæta
hagsmuna Hafnfirðinga munum
halda áfram málefnalegri baráttu
fyrir að eðlilegar og sanngjarnar
úrbætur fáist í heilbrigðis- og
öldrunarmálum sveitarfélagsins.
Hjúkrun aldraðra –
Málefni Sólvangs
Almar Grímsson fjallar
um þjónustu við aldraða ’Staðall ráðuneytisinser að lágmarksrými fyr-
ir hvern vistmann sé um
25 ferm., en á Sólvangi
er rými nú fyrir hvern
vistmann um helmingur
þessa lágmarks.‘
Almar Grímsson
Höfundur gefur kost á sér í
2. sæti á lista Sjálfstæðisflokksins
í Hafnarfirði.
Prófkjör HafnarfjörðurAÐ ÓREYNDU hefði ég ekki
trúað því að Reykjavíkurborg gæti
komið á óvart í skipulags-
framkvæmdum, en
nýlega kynnt tillaga
að tónlistarhúsi er
óvænt ein ánægjuleg-
asta útkoma í skipu-
lagsmálum í Reykja-
vík seinni ár. Hér, í
fyrsta skipti síðan
fyrir stríð, er komin
fram tillaga um al-
vöru borgarskipulag í
höfuðborginni.
Verkefnið skiptist í
raun í tvær einingar,
önnur sem viðbót við
miðborgina (blönduð
byggð) og hin sem
aðdráttarafl á brún
hennar (tónlistar-
húsið). Forskriftin er
erfið, nauðsynlegur
massi tónlistarhúss-
ins er yfirgnæfandi
og valdsmikill og
hætta á að hann yrði
farg sem myndi sliga
miðborgina. En með
skilningi og tilfinn-
ingasemi er dregin
fram haldbær lausn.
Tónlistarhúsið er
fært sem fjærst mið-
borginni og er að-
skilnaðurinn undirstrikaður með
opnu svæði sem um leið minnkar
skynjaðan skala hússins. Tónlistar-
húsið er fellt að svæði Sæbraut-
arinnar, eyðilegs hraðbraut-
arskipulags sem hefur þörf fyrir
upplyftingu, fylgt er þeirri ein-
földu hönnunarreglu að bæta það
sem er slæmt, en láta það vera í
friði sem er gott.
Hönnun tónlistarhússins sjálfs
er ekki monumentalismi Sidney
óperuhússins eða Bilbao safnsins,
enda eru aðstæður aðrar. Þó tón-
listarhúsið sé á hafnarbakkanum
er það ekki á stað þar sem það er í
góðri sjónlínu yfir flóann, stærð-
arhlutföll eru fyrir fólkið inní og í
nánasta umhverfi við húsið. Mið-
borgin er smágerð og lítil þörf á
„minnismerkja“ arkitektúr, sem
nóg er annars af á landinu.
Í raun er sjálf hönnun tónlistar-
hússins ekki mikilvæg í þessu
verkefni, og ekki það sem sýnir
best hæfileika hönnuða og skilning
þeirra sem stjórnuðu verkinu. Hér
ber að líta á þann hluta sem snýr
að miðborginni sjálfri. Milli Lækj-
artorgs og tónlistarhússins er al-
vöru hefðbundið borgarskipulag,
eitthvað sem varla hefur sést síðan
Guðjón Samúelsson gerði fyrsta
skipulagið fyrir Reykjavík árið
1921. Öll aðaleinkenni borg-
arskipulags eru í þessu verkefni:
Rúðustrikað skipulag, þar sem
reitaskiptar byggingarnar, í rétt-
um stærðarhlutföllum við byggðina
í Kvosinni, sitja fast við umferð-
aræðar, skilgreina skýrt útirými
milli reitanna og innan þeirra. Hér
eru öll rými notuð, með ákveðni og
rýmisskilningi. Almenningsrými
eru smágerð og fjölbreytt, og eru
vel til þess fallin að lagast saum-
laust að útirýmum miðborg-
arinnar. Slík borgarhönnun er
sjaldséð gleði í úthverfavæddu ís-
lensku skipulagi, þar sem áráttan
er að staðsetja byggingar á miðju
túni umkringdum fálmkenndri kös
af grasbölum og bíla-
stæðum.
Forsendur
Tónlistarhús
Reykjavíkur þurfti að
uppfylla tvö skilyrði.
Fyrir það fyrsta urðu
tónlistarsalir að stand-
ast hljómvæntingjar.
Tónlistarsalir lúta
sömu lögmálum um
hljómburð og hljóð-
færi. Líkt og með
hljóðfæri er engin
100% uppskrift að
slíkri hönnun, heldur
skalar frá fullkomnun
Stradivarius niður í
versta óhljóm. Reykja-
víkurborg tók enga
áhættu og kaus að
fara þá leið að velja
margreynda fjölda-
framleidda sal-
arhönnun.
Annað skilyrði var
að tónlistarhúsið og
allt sem því fylgdi
þyrfti að taka tillit til
staðsetningarinnar.
Verkefni af þessari
stærðargráðu getur
gert útaf við það umhverfi sem
það er sett í. Í London er haft á
orði að skipulag og arkitektúr
borgarstjórnarinnar (GLC) hafi
eyðilagt meira á eftirstríðsárunum
en þýski flugherinn gerði í stríð-
inu. Samlíkingu í Reykjavík má
finna í skipulagi duftkirkjugarðs,
flugvallar og hraðbrautar í mið-
borginni, en með þessari tillögu
hefur borgin uppfyllt þörfina ofar
öllum væntingum með glæsibrag.
Forsaga
Forsaga þessa verkefnis er
píslasaga, þar sem einhæf ráðgjöf
og metnaðarlítil samkeppni leiddi
til samkeppnistillagna undir vænt-
ingum. En líklega var þessi for-
saga til góðs. Borgaryfirvöld virð-
ast hafa hlustað með ró á
gagnrýnisraddir án þess að pólsk-
ipta skoðunum eins og oft vill
verða í málefnaumræðu í borginni.
Þetta er skólabókardæmi um góða
stjórnun, þar sem hlustað hefur
verið á rök, skynsamleg ákvörðun
er tekin og sérfræðingum leyft að
njóta sín undir mjög ákveðnu
markmiði. Tónlistarhúsið er merki
um lýðræðislegan þroska borg-
arstjórnar meir en nokkuð annað
og um leið algjör stefnubreyting í
skipulagsmálum. Fyrir stríð var
Íslendingum hampað á al-
þjóðavettvangi fyrir gæði skipu-
lagsmála (Gjerlöff 1936). Fallið af
þeim stalli var langt, en nú virðist
glitta í fyrsta skrefið í klifrinu
uppávið.
Gleði
Skipulag Austurhafnarinnar er
einfaldlega besta lausnin á þessu
verkefni, á þessum stað, sem sýnd-
ur hefur verið til þessa og er það
vonandi að sama næmnin muni
fara í hönnun bygginganna þegar
það verk fer af stað. Glerkassar og
samleitar byggingar væru mistök í
Kvosinni, en gamla Morgunblaðs-
húsið er stór áminning um það.
Kvosin er miðborgarbyggð, sam-
ansafn misleitra húsa frá mismun-
andi tímum, og þyrftu bygging-
arnar að falla inn í það umhverfi.
Prófessionalisma og næmni
hönnuða, og stjórn borgaryfirvalda
í þessu máli ber að fagna og von-
andi leiðir þessi útkoma til frekari
þroska skipulags- og bygginga-
listar á Íslandi, ásamt því að verða
tónlist til framfara.
Endurreisn
Borgarskipulags
Guðjón Erlendsson fjallar um
tónlistarhús Reykjavíkur
Guðjón Erlendsson
’Kvosin er mið-borgarbyggð,
samansafn mis-
leitra húsa frá
mismunandi
tímum, og
þyrftu bygging-
arnar að falla
inn í það um-
hverfi.‘
Höfundur er arkitekt.
HVERGI hafa tillögur til sam-
einingar sveitarfélaga
verið felldar með jafn
afgerandi hætti og í
neðanverðri Árnes-
sýslu. Mörgum kann
þess vegna þykja það
á skjön á við þá nið-
urstöðu að fara á flot
með eindregna tillögu
um sameiningu
tveggja sveitarfélaga
á þessu svæði. Þar á
ég við sveitarfélögin
Ölfus og Hveragerði.
Þó að ég hafi að
baki aðeins þriggja
ára búsetu í Þorláks-
höfn hef ég smátt og smátt verið
að sjá betur og betur þá miklu
kosti sem fylgja því fyrir velflesta
íbúa í Ölfusi og Hveragerði að
sameinast og það strax. Ég hef
hins vegar fundið fyrir ýmsum
fordómum gegn þeim gjörningi en
á bak við þá eru engin haldbær
rök. Líklega mun einhverjum
Hvergerðingum finnast að með
þeirri sameiningu gleypi Ölfusið
Hveragerði, en það er langur veg-
ur frá því að þannig færi. Samein-
ingin er hagur beggja, hvorugur
gleypir hinn.
Ávinningur Hveragerðis
Hveragerði er sveitarfélag með
yfir 2.000 íbúa. Það er hins vegar í
skipulagslegri spennitreyju. Sumir
íbúar þar geta vart fengið sér
kvöldgöngu án þess að fara yfir
ósýnileg landamæri og vera komn-
ir inn í Ölfus. Hinn fornfrægi
Garðyrkjuskóli, sem
flestir halda eðlilega
að tilheyri Hveragerði
er hins vegar hluti af
Ölfusi, fátt sýnir bet-
ur hve Hveragerði er
aðþrengt skipulags-
lega.
Ávinningur Ölfuss
Sveitarfélagið Ölfus
er meira en Þorláks-
höfn. Það er eitt víð-
feðmasta sveitarfélag
landsins, nær frá sjó
upp að Sogi, inn á
Ingólfsfjall, upp í
Hengil og vestur fyrir Herdís-
arvík. Það er mikil uppbygging í
Þorlákshöfn, þar er landrými nær
ótakmarkað. En í efra Ölfusi er
einnig mikil uppbygging og skal
engan undra. Landgæði mikil og
nálægðin við höfuðborgarsvæðið
hreinlega kallar á aukna landnýt-
ingu. Efra Ölfus á eðlilega miklu
meiri tengsl við Hveragerði en
Þorlákshöfn. Fjölgandi íbúum í
efra Ölfusi á að vera eðlilegt að
eiga sinn grunnskóla, sinn leik-
skóla einnig og aðra opinbera
þjónustu í Hveragerði. Þegar
sveitarfélögin hafa verið sameinuð
þarf ekkert um þetta að semja,
þetta er eins eðlilegt og hugsast
getur.
Fjölmennt sveitarfélag
og öflugt
Með þessari sameiningu yrði til
sveitarfélag með nær 4.000 íbúa
og þeim mun fjölga hratt á næstu
árum. Ég sé ekki þörf á að fleiri
sveitarfélög gangi inn í þá samein-
ingu, tel fullvíst að Ölfusá verði
um langan aldur landamæri öfl-
ugra sveitarfélaga.
Ég tel einnig að sameining Ölf-
uss og Hveragerðis verði til að
flýta fyrir sameiningu austan Ölf-
usár, líklega hefur íbúum þar þótt
bitinn í nýliðnum kosningum of
stór.
Ég skora hér með á sveit-
arstjórnir í Ölfusi og Hveragerði
að setjast nú niður, skoða málið
vandlega í eigin ranni og síðan
sameiginlega. Ekki síður skora ég
á íbúa þessara sveitarfélaga að ýta
frá sér einhverjum gömlum grill-
um. Hvernig sem ég skoða málið
sé ég ekkert nema sterk rök fyrir
sameiningu, engin rök gegn henni.
Áskorun til Hvergerðinga
og Ölfusinga
Sigurður Grétar Guðmundsson
vill sameina Ölfus
og Hveragerði ’Hvernig sem ég skoða málið sé ég
ekkert nema sterk
rök fyrir
sameiningu …‘
Sigurður Grétar
Guðmundsson
Höfundur er pípulagningameistari
og pistlahöfundur, búsettur í
Þorlákshöfn.
Rakarastofan
Klapparstíg
S: 551 3010
Hair play frá
Rakarastofan
Klapparstíg