Morgunblaðið - 03.12.2005, Qupperneq 14

14 LAUGARDAGUR 3. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
HÆSTIRÉTTUR felldi í gær úr gildi
úrskurð Héraðsdóms Reykjavíkur
um hæfi setts ríkissaksóknara í
Baugsmálinu. Dómurinn fer hér á eft-
ir í heild sinni.
„Mál þetta dæma hæstaréttardóm-
ararnir Markús Sigurbjörnsson,
Garðar Gíslason, Guðrún Erlends-
dóttir, Gunnlaugur Claessen og Ingi-
björg Benediktsdóttir.
Settur ríkissaksóknari skaut mál-
inu til Hæstaréttar með kæru 24. nóv-
ember 2005, sem barst réttinum
ásamt kærumálsgögnum 25. sama
mánaðar. Kærður er úrskurður Hér-
aðsdóms Reykjavíkur 22. nóvember
2005, þar sem kveðið var á um það að
Sigurður Tómas Magnússon, settur
ríkissaksóknari, væri ekki bær til að
fara með ákæruvald í þeim hluta máls
á hendur varnaraðilum, sem ekki var
vísað frá héraðsdómi með dómi
Hæstaréttar 10. október 2005. Kæru-
heimild er í 1. mgr. 142. gr. laga nr.
19/1991 um meðferð opinberra mála.
Af hálfu ákæruvaldsins er þess að-
allega krafist að hinn kærði úrskurð-
ur verði felldur úr gildi og staðfest að
„Sigurður Tómas Magnússon hafi
verið bær og haft almennt og sérstakt
hæfi til þess að fara sem settur rík-
issaksóknari með ákæruvald í saka-
málinu nr. 1026/2005 í þinghaldi 16.
nóvember 2005“. Til vara er þess
krafist að staðfest verði að settur rík-
issaksóknari sé bær og hafi almennt
og sérstakt hæfi til að fara með
ákæruvald í málinu frá og með 24.
nóvember 2005.
Varnaraðilar krefjast þess aðallega
að málinu verði vísað frá Hæstarétti,
en til vara að úrskurður héraðsdóm-
ara verði staðfestur. Þá krefjast varn-
araðilar kærumálskostnaðar.
I.
Með ákæru 1. júlí 2005 höfðaði rík-
islögreglustjóri mál á hendur varnar-
aðilum, þar sem þau voru borin sök-
um samkvæmt 40 liðum hennar.
Málið var þingfest í Héraðsdómi
Reykjavíkur 17. ágúst sama ár. Með
úrskurði 20. september 2005 vísaði
héraðsdómari málinu frá dómi vegna
annmarka, sem ákæran þótti haldin.
Sá úrskurður var kærður til Hæsta-
réttar, sem með dómi 10. október
2005 í máli nr. 420/2005 staðfesti nið-
urstöðu héraðsdómara að því er varð-
aði 32 liði ákærunnar, en lagði á hinn
bóginn fyrir dóminn að taka til efnis-
meðferðar sakargiftir á hendur varn-
araðilum samkvæmt átta liðum henn-
ar.
Með bréfi til dóms- og kirkjumála-
ráðherra 13. október 2005 greindi rík-
issaksóknari frá því að 11. sama mán-
aðar hafi hann að beiðni
ríkislögreglustjóra ákveðið sam-
kvæmt 1. mgr. og 2. mgr. 28. gr. laga
nr. 19/1991 „að taka til athugunar þau
gögn málsins sem liggja að baki
ákæruliðunum 32 til þess að ganga úr
skugga um hvort efni væri til þess að
höfða mál að nýju á grundvelli þeirra
gagna“. Kvaðst ríkissaksóknari síðan
hafa orðið þess var að óhlutdrægni
hans væri dregin í efa af ástæðum,
sem nánar voru raktar í bréfinu. Af
þeim sökum tilkynnti hann ráðherra
að hann teldi sig „ekki bæran til að
stýra athugun á áðurnefndum gögn-
um og taka síðan ákvörðun um af-
greiðslu málsins sem ríkissaksóknari.
Er því nauðsynlegt að settur verði
annar löghæfur maður til þess verk-
efnis …“. Í framhaldi af þessu var
Sigurður Tómas Magnússon settur
ríkissaksóknari með bréfi dóms- og
kirkjumálaráðherra 21. október 2005
„til að fara með framangreint mál og
taka sem ríkissaksóknari allar þær
ákvarðanir sem máli þessu tengjast
þar með talið að fara með heimildir
ríkissaksóknara varðandi þau ákæru-
efni sem eftir standa í málinu nr. 420/
2005“.
Ríkislögreglustjóri fór þess á leit
við settan ríkissaksóknara í bréfi 15.
nóvember 2005 að hann tæki við
rekstri málsins nr. 1026/2005 fyrir
Héraðsdómi Reykjavíkur, þar sem til
meðferðar voru þeir átta liðir ákær-
unnar 1. júlí 2005, sem ekki hafði ver-
ið vísað frá dómi. Settur ríkissak-
sóknari varð við þeirri ósk
samdægurs og mætti hann af hálfu
ákæruvaldsins þegar málið var tekið
fyrir á dómþingi 16. nóvember 2005.
Dómurinn beindi þá til verjenda
varnaraðila og setts ríkissaksóknara
að málið yrði reifað með tilliti til þess
hvort sá síðastnefndi væri bær til að
fara með þennan hluta málsins, þar
sem álitamál gæti verið hvort ríkis-
saksóknari hefði vikið sæti að þessu
leyti og kynnu því að hafa brostið skil-
yrði til að setja annan mann í hans
stað. Verjendur létu í ljós þá afstöðu
að settur ríkissaksóknari væri ekki
bær til að fara með þennan hluta
málsins af framangreindri ástæðu, en
ef ekki yrði á það fallist væri því hald-
ið fram að dóms- og kirkjumálaráð-
herra hafi verið vanhæfur til að setja
ríkissaksóknara til að fara með málið
að þessu leyti. Settur ríkissaksóknari
krafðist þess á hinn bóginn að úr-
skurðað yrði að hann væri bær til að
fara með málið og að það fengi efnis-
meðferð fyrir dómi. Einnig krafðist
hann þess að úrskurðað yrði að dóms-
og kirkjumálaráðherra hefði ekki
brostið hæfi til að setja ríkissaksókn-
ara. Með hinum kærða úrskurði var
sem áður greinir kveðið á um að sett-
ur ríkissaksóknari væri ekki bær til
að fara með ákæruvald í þeim hluta
málsins, sem rekinn væri fyrir dómi á
grundvelli þeirra átta liða, sem eftir
stæðu af ákærunni 1. júlí 2005.
Eftir uppkvaðningu hins kærða úr-
skurðar ritaði dóms- og kirkjumála-
ráðherra bréf 24. nóvember 2005 til
ríkissaksóknara, þar sem óskað var
eftir því að hann upplýsti og staðfesti
eftir atvikum formlega að hann hefði
vikið sæti að því er varðar heimildir
ríkissaksóknara gagnvart ríkislög-
reglustjóra í þeim þætti máls ákæru-
valdsins á hendur varnaraðilum, sem
rekið væri fyrir Héraðsdómi Reykja-
víkur. Ríkissaksóknari staðfesti sam-
dægurs með bréfi til ráðherra að
hann hefði ekki einungis vikið sæti
vegna athugunar á gögnum, sem leg-
ið hefðu að baki þeim hluta málsins
samkvæmt ákæru 1. júlí 2005, sem
vísað hefði verið frá héraðsdómi,
heldur einnig vegna þeirra ákæruliða,
sem enn væru til meðferðar fyrir
dómi. Með bréfi til setts ríkissaksókn-
ara, sem einnig var ritað 24. nóvem-
ber 2005, áréttaði síðan ráðherra að
hann færi með heimildir ríkissak-
sóknara í þeim hluta málsins, sem
væri rekið fyrir Héraðsdómi Reykja-
víkur.
II.
Eins og ráðið verður af framan-
sögðu greinir aðilana á um það hvort
ríkissaksóknari hafi 13. október 2005
jafnframt vikið sæti í máli varnaraðila
að því er varðaði þann hluta þess, sem
rekinn er fyrir héraðsdómi á grund-
velli átta liða ákærunnar 1. júlí 2005,
og hvort Sigurður Tómas Magnússon
hafi af þeim sökum réttilega verið
settur ríkissaksóknari til að fara með
málið að því leyti. Einnig deila aðil-
arnir um hvort dóms- og kirkjumála-
ráðherra hafi verið vanhæfur vegna
ákvæða 3. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/
1993 til að setja ríkissaksóknara í
málinu.
Samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga nr.
91/1991 um meðferð einkamála verða
dómstólar ekki krafðir álits um lög-
fræðileg efni eða hvort tiltekið atvik
hafi gerst nema að því leyti sem er
nauðsynlegt til úrlausnar um ákveðna
kröfu í dómsmáli. Sú meginregla rétt-
arfars, sem ákvæði þetta er reist á,
gildir jöfnum höndum um einkamál
og opinber mál. Bresti settan ríkis-
saksóknara af annarri hvorri framan-
greindra ástæðna vald til að fara með
málið, sem nú er rekið fyrir dómi, yrði
að líta svo á að ekki hafi verið mætt af
hálfu ákæruvaldsins þegar það var
tekið fyrir á dómþingi 16. nóvember
2005 eða að svo fari í síðara þinghaldi,
sbr. 1. mgr. 123. gr. laga nr. 19/1991. Í
málinu reynir ekki á þetta, heldur eru
settar fram kröfur af hálfu ákæru-
valdsins, sem fela í sér beiðni um að
dómstólar láti einungis frá sér fara al-
menna staðfestingu á því að settur
ríkissaksóknari sé bær til að fara með
ákæruvald í málinu, svo og um al-
mennt og sérstakt hæfi hans til þess.
Á kröfur sem þessar verður sam-
kvæmt framansögðu ekki felldur
dómur. Ber því af sjálfsdáðum að fella
hinn kærða úrskurð úr gildi.
Kærumálskostnaður verður ekki
dæmdur.
Dómsorð:
Hinn kærði úrskurður er felldur úr
gildi.
Kærumálskostnaður fellur niður.“
Úrskurður héraðs-
dóms felldur úr gildi
Hæstiréttur tók fyrir úrskurð héraðsdóms í Baugsmálinu sem varðaði hæfi setts ríkissaksóknara
BÆTA ÞARF við um 600 íbúðum á
Miðausturlandi til ársins 2008, sem
er um 20% aukning frá árinu 2002
að því er fram kemur í skýrslu um
íbúafjölda og þörf á íbúðarhúsnæði
á Austurlandi árið 2008. Skýrslan
er hluti af rannsókn á samfélags-
áhrifum virkjana- og álversfram-
kvæmda á Austurlandi og er gerð
samkvæmt samningi milli iðnaðar-
og viðskiptaráðuneytis, Byggða-
stofnunar, Byggðarannsóknastofn-
unar og Þróunarfélags Austur-
lands.
Grétar Þór Eyþórsson, formaður
verkefnisstjórnar þessa verkefnis,
sagði að Alþingi hefði falið Byggða-
rannsóknastofnun og Þróunarfélag-
inu að fylgjast með samfélagsbreyt-
ingum og þróun byggðar og
atvinnulífs á því landsvæði þar sem
áhrifa álvers- og virkjunarfram-
kvæmda á Austurlandi gæti mest.
Verkefnið hófst á liðnu ári, það mun
standa í 6 ár eða til loka ársins
2009. Skýrslan sem kynnt var á Ak-
ureyri í gær er sú fyrsta sem kynnt
er af hálfu verkefnisins.
20% fjölgun íbúa
Jón Þorvaldur Heiðarsson hjá
Rannsóknastofnun Háskólans á Ak-
ureyri kynnti niðurstöðu skýrslunn-
ar og gat þess að því væri spáð að
álver í Reyðarfirði muni valda því
að íbúar á Austurlandi verði allt að
2300 fleiri en ef ekki hefði verið
byggt álver í landshlutanum. Líkan
sem notað var til að spá fyrir um
hver íbúafjöldinn verður, svonefnt
grunnmargfaldaralíkan, leiðir í ljós
að árið 2008 hefðu íbúar á Austur-
landi orðið 11.225 án álvers, en
13.554 með álveri. Gert er ráð fyrir
í þessari spá að ekkert verði úr
fiskeldi í fjórðungnum, en að sögn
Jóns Þorvalds má eins gera ráð fyr-
ir að fiskeldi haldi áfram að vaxa á
Austurlandi og þá yrðu íbúar fleiri.
Árið 2002 voru íbúar á Austur-
landi 11.755 talsins og var gert ráð
fyrir að þeim myndi fækka um 530
hefði álver ekki komið til sögunnar
og að með tilkomu þess muni þeim
fjölga um nær 1800. Mismunurinn
vegna tilkomu álversins er því rúm-
lega 2300 manns, eða um 20% aukn-
ing.
Fleiri kvenna- en karlastörf
Í skýrlsunni kemur fram að gert
er ráð fyrir að 414 ný störf skapist í
álverinu en að auki skapist afleidd
störf, nokkru fleiri en í álverinu
sjálfu, eða 468 og í heild verði því til
882 ný störf á Austurlandi með til-
komu álvers.
Fleiri svonefnd kvennastörf
munu verða til á Austurlandi í kjöl-
far álversins og eru þá störfin í
sjálfu álverinu undanskilin. Verði
15% starfsmanna álversins konur
mun í heildina verða til álíka mörg
„karla- og kvennastörf“ á Austur-
landi, en verði um helmingur starfs-
manna álversins konur verða til
tvöfalt fleiri kvenna- en karlastörf í
fjórðungnum að því er fram kom
þegar niðurstöður voru kynntar, en
það þýðir að kynjahallinn á svæðinu
minnkar verulega.
Reyðarfjörður mesta aðdrátt-
araflið fyrir starfsmenn
Hvað íbúðarhúsnæði varðar kom
fram að árið 2008 þyrftu að vera
455 þúsund fermetrar af íbúðarhús-
næði á Miðausturlandi ef miðað er
við að íbúðafjöldinn verði um 13.500
manns og fjölgunin verði öll á því
svæði. Meðalstærð íbúða var 126
fermetrar og miðað við þá stærð
þyrfti að bæta við um 600 slíkum
íbúðum á næstu þremur árum og er
það um 20% aukning frá árinu 2002.
Á síðastliðnum tveimur árum voru
byggðar 148 íbúðir á Miðaustur-
landi.
Loks kom fram í skýrslunni að
velji væntanlegir starfsmenn álvers
að setjast að sem næst því muni
Reyðarfjörður hafa mest aðdrátt-
arafl, þá Eskifjörður og svo Fá-
skrúðsfjörður. Einnig kom fram að
Egilsstaðir muni áfram hafa mest
aðdráttarafl fyrir þjónustufyrirtæki
og þar á eftir Reyðarfjörður.
Ný spá kynnt um íbúafjölda og þörf á íbúðarhúsnæði á Austurlandi fram til ársins 2008
Ný störf af völdum ál-
vers verða tæplega 900
Morgunblaðið/Kristján
Jón Þorvaldur Heiðarsson kynnti niðurstöður rannsóknar á samfélags-
áhrifum álvers- og virkjunarframkæmda á Austurlandi.
Byggja þarf um
600 nýjar íbúðir á
Miðausturlandi
næstu þrjú ár
Eftir Margréti Þóru Þórsdóttur
maggath@mbl.is
„MÉR þykir ánægjulegt að sjá
hversu mörg störf verða til á
Austurlandi með tilkomu ál-
versins, þau
eru mun fleiri
en áður var
reiknað með,“
sagði Val-
gerður Sverr-
isdóttir iðn-
aðar- og
viðskiptaráð-
herra. Hún
sagði það
gleðja sig sér-
staklega
hversu mörg afleidd svonefnd
kvennastörf yrðu til í kjölfar
uppbyggingar á Austurlandi.
Valgerður nefndi að umræð-
ur hefðu gjarnan verið á þeim
nótum að einkum væri verið að
skapa karlastörf, „en það verð-
ur svo sannarlega ekki, sam-
kvæmt niðurstöðum þessarar
skýrslu“.
Ráðherra sagði að áður en
hafist var handa við fram-
kvæmdir eystra hefðu áhrif
þeirra verið könnuð og að
sumu leyti væru niðurstöður
svipaðar, en t.d. hvað varðar
fjölda starfa væri nú búist við
að þau yrðu mun fleiri en áður
var talið. „Þetta segir okkur
hversu gríðarlega mikilvægt
þetta er fyrir Austurland, þetta
er nýtt líf fyrir Austfirðinga.
Hefðu þessar framkvæmdir
ekki komið til hefði þeim haldið
áfram að fækka. Nú eru þarna
uppgangstímar og það er gam-
an að koma þangað.“
Ánægju-
legt hversu
mörg störf
verða til
Valgerður
Sverrisdóttir