Fréttablaðið - 20.01.2003, Blaðsíða 12

12 20. janúar 2003 MÁNUDAGUR
Hákarlar:
Í útrýming-
arhættu
vegna ofveiði
WASHINGTON, AP Margar hákarla-
tegundir eru í útrýmingarhættu
vegna ofveiði ef marka má niður-
stöður rannsóknar sem birt var í
tímaritinu „Science“ á dögunum.
Þar kemur fram að veiðimenn
sem nýta túnfisk og sverðfisk úr
Atlantshafi drepa gríðarlegan
fjölda hákarla ár hvert og hefur
að sama skapi fækkað í nær öllum
stofnum hákarla í heiminum.
Fækkunin er vel yfir 50% á síð-
ustu átta til fimmtán árum, segja
vísindamenn.
Hákarlastofnar eru lengi að ná
sér á strik þar sem dýrin fjölga
sér einkar hægt miðað við aðrar
fiskitegundir. Vísindamenn leggja
því til að sett verði bann við veið-
um á ákveðnum svæðum og á
ákveðnum tímum þar sem hákarl-
ar eru mikið á ferðinni. ■
2 fyrir 1
áður nú
Tunika 3900 900+ 1 frí
Dömujakki 6300 1900+ 1 frí
Peysa 4400 900+ 1frí
Röndóttur bolur 3500 900+1 frí
Herrapeysa 6100 1900+1 frí
T-bolir 2800 500+ 1 frí
... og margt margt fleira
Opið frá 10.00-18.00
Síðumúla 13, sími 568 2870,
www.friendtex.is 108 Reykjavík
Svæði þar sem mann-
réttindi gilda ekki
Ár er nú liðið frá því Bandaríkjamenn fluttu hermenn Talibanastjórn-
arinnar til herstöðvar sinnar á Kúbu. Sú aðferð hefur löngum verið
gagnrýnd. Yfirheyrsluaðferðir eru þó sagðar harkalegri í öðrum her-
stöðvum Bandaríkjamanna og jaðra við pyntingar.
YFIRHEYRSLUR Ári eftir að á sjöunda
hundrað liðsmenn Talibana voru
fluttir til herstöðvar Bandaríkj-
anna í Guantana-
mo á Kúbu eru
þeir flestir enn í
haldi og sæta yfir-
heyrslum. Með-
höndlun Banda-
ríkjamanna á
föngunum hefur valdið mikilli
gagnrýni þar sem þeir njóta
hvorki verndar almennra laga né
er farið með þá sem stríðsfanga.
„Það sem Bandaríkin hafa gert
er í raun og veru að stofna svæði
þar sem mannréttindi gilda ekki,“
segir Curt Göring, einn talsmanna
Amnesty International í Banda-
ríkjunum, í samtali við AP. „Þetta
er verulega ergjandi ástand í ljósi
þess að bandarísk stjórnvöld hafa
löngum stært sig af mannréttind-
um en hafa fleygt þeim fyrir borð
í þessu tilfelli.“
Föngunum er neitað um lög-
fræðiaðstoð og hefur verið haldið
án undangengins dóms. Engar
áætlanir eru uppi um að efna til
réttarhalda yfir þeim. Fjórir hið
minnsta hafa verið fluttir aftur til
Afganistan eftir að yfirvöld
komust að þeirri niðurstöðu að
það stafaði ekki hætta af þeim.
Tíu hafa reynt að hengja sig.
Bandarískir lögfræðingar hafa
kannað alþjóðalög til að kanna
hvort beita megi þeim til að hlut-
ast til um mál mannanna. Það hef-
ur ekki enn borið árangur.
Markmiðið með því að halda
mönnunum er að afla upplýsinga
sem þeir kunna að búa yfir og
koma að gagni í baráttunni gegn
hryðjuverkum. „Við erum að ná
árangri á hverjum degi,“ segir
Geoffrey D. Miller, hershöfðingi í
Bandaríkjaher. Hann segir mikil-
vægra upplýsinga hafa verið afl-
að með yfirheyrslunum. „Ef her-
menn okkar væru í sömu aðstöðu
myndi ég vona að þeir nytu jafn
mannúðlegrar meðferðar,“ segir
hann.
Sendinefndir erlendra ríkja,
lögmenn hersins og hjálparstofn-
anir fá einstaka sinnum aðgang að
Guantanamo. Herstöðin er að því
leyti opnari en stöðvar Banda-
ríkjamanna í Afganistan og á
Diego Garcia í Indlandshafi. Þar
er engum hleypt að föngunum og
takmarkaðar upplýsingar gefnar,
að því er kom fram í Washington
Post fyrir nokkru. Blaðið staðhæf-
ir einnig að yfirheyrsluaðferðir
þar jaðri við það að teljast pynt-
ingar, fari þær ekki alveg yfir
mörkin. Þá eru fangar fluttir til
yfirheyrslu hjá leyniþjónustum
ríkja sem hafa verið harkalega
gagnrýnd fyrir pyntingar í gegn-
um tíðina, þar með talið af banda-
rískum stjórnvöldum.
brynjolfur@frettabladid.is
Réttað vegna togkláfsharmleiks:
Dómarinn hirti úrið
SALZBURG, AUSTURRÍKI, AP Banda-
rískur lögmaður, sem vinnur fyrir
aðstandendur bandarískra fórnar-
lamba togkláfsslyss sem kostaði
155 manns lífið í nóvember árið
2000, varð að láta úr sitt af hendi
við dómarann auk tveggja tíu doll-
ara seðla og smámyntar sem hann
hafði á sér, áður en hann fékk að
taka til máls fyrir dómstólnum.
Ástæðan er sú að lögmaðurinn
hefur ekki enn greitt sekt sem
hann fékk fyrir að starfa sem lög-
maður í Austurríki án heimildar.
Dómarinn brá því á það ráð að
gera fjárnám á staðnum áður en
réttarhaldinu var framhaldið.
Lögmaðurinn segist sjálfur aðeins
vera ráðgjafi í málinu og því sé
sektin út í hött.
Réttarhald vegna slyssins hef-
ur gengið mjög treglega síðan það
hófst um mitt síðasta ár. Oft hefur
þurft að gera hlé á málinu af ólík-
legustu ástæðum, sérfræðingur
saksóknara fékk taugaáfall við yf-
irheyrslur og einn sakborningur
féll í yfirlið.
Saksóknarar segja að gallaður
hitari hafi verið settur í togkláf-
inn í bága við lög og það valdið
slysinu. 16 einstaklingar hafa ver-
ið ákærðir vegna málsins. Ekki er
búist við því að úrskurður verði
kveðinn upp fyrr en með vorinu í
fyrsta lagi. ■
FURÐUFUGLAR
Mörgæsirnar í dýragarðinum í San Franc-
isco ættu að vera orðnar glorsoltnar eftir
að hafa skemmt gestum garðsins með
fyrsta flokks sirkusatriði frá morgni og fram
á kvöld.
Mörgæsir synda í hringi:
Samhæfing
fuglanna
einstök
SAN FRANCISCO, AP Starfsmenn
dýragarðsins í San Francisco urðu
heldur betur ruglaðir í ríminu
þegar mörgæsirnar í garðinum
tóku allt í einu upp á því að synda
í hringi hver á eftir annarri. Mör-
gæsirnar eru ákaflega vel sam-
stilltar í þessu sirkusatriði sínu,
sem venjulega hefst snemma
dags og lýkur ekki fyrr en tekur
að skyggja.
Að sögn starfsmanna varð
þessarar undarlegu hegðunar
fuglanna vart fljótlega eftir komu
sex nýrra mörgæsa frá sædýra-
garði í Ohio. Þeir kunna þó engar
skýringar á þessu og einn hélt því
fram að mörgæsirnar væru að
gera gys að sér.
Sjávarlíffræðingar hafa einnig
leitað skýringa á hringdansinum
en þeir benda á að mörgæsir séu
ákaflega félagslynd dýr og með
eindæmum forvitin. Fuglarnir
geti því verið afar áhrifagjarnir
og opnir fyrir nýjum hugmynd-
um. ■
Skoða smíð kjarnorkuknúinna geimfara:
Ferðin til Mars á
teikniborðinu
GEIMRANNSÓKNIR Bandaríska geim-
ferðastofnunin vinnur að því að
gera gamlan draum að veruleika,
nefnilega að byggja kjarnorkuknúin
geimför sem ná mun meiri hraða en
núverandi geimför og geta opnað
mönnum leið til að fara í mannaðar
geimferðir mun lengra en hingað til
hefur verið hægt. Meðal þess sem
nýr og öflugri orkugjafi er talinn
gera mögulegt er að senda mannað
geimfar til Mars, að því er banda-
ríska blaðið L.A. Post greindi frá.
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti hefur þegar samþykkt að stofn-
unin hefji vinnuna af krafti og gert
er ráð fyrir að hann kunni að leggja
enn meiri áherslu á þetta í framtíð-
inni. Stjórnendur geimferðastofn-
unarinnar munu verja um einum
milljarði Bandaríkjadala í verkefn-
ið á næstu fimm árum. Þeir bjart-
sýnustu tala um að hugsanlega megi
taka kjarnorkuknúnar geimflaugar
í notkun innan áratugar.
Geimferðastofnunin hefur löng-
um reynt að þróa kjarnaofna fyrir
geimför en ekki tekist. ■
Rannsókn á ófrjósemi:
Góð tíðindi
fyrir karla
VÍSINDI Vísindamönnum hefur tek-
ist að lækna ófrjóar flugur með
aðferð sem komið gæti karlmönn-
um sem eiga við ófrjósemisvanda-
mál að stríða að notum. Í rann-
sókn sem vísindamennirnir gerðu
var mikilvægu geni sprautað í
flugurnar til að örva sæðisfram-
leiðsluna. Þegar jákvæður árang-
ur kom í ljós var sambærilegu
geni úr manneskjum sprautað í
aðrar flugur og hafði það sömu
áhrif.
Rannsóknin gæti leitt til þess
að fundnar verði nýjar leiðir í bar-
áttunni við ófrjósemi auk þess að
flýta fyrir þróuninni á getnaðar-
varnarpillum fyrir karlmenn. ■
Hæstiréttur:
Svikari
borgi 17
milljónir
DÓMSMÁL Karlmaður á fertugsaldri
í Árnessýslu sem sveik samtals 8,4
milljónir króna undan tekjuskatti
og virðisaukaskatti hefur verið
dæmdur í sex mánaða skilorðs-
bundið fangelsi. Að auki á maðurinn
að greiða 16,9 milljónir króna í sekt
innan fjögurra vikna. Geri hann það
ekki á hann að sitja í fangelsi í átta
mánuði.
Maðurinn var dæmdur fyrir
rúmum sex árum í þriggja mánaða
skilorðsbundið fangelsi fyrir
skjalafals. ■
Á LEIÐ Í ÚRELDINGU?
Kjarnorkuknúnar geimflaugar eiga að ná þrefalt meiri hraða en núverandi geimflaugar,
sem ná aðeins 29.000 kílómetra hraða á klukkustund. Hraðskreiðari flaugarnar kæmust til
Mars á tveimur mánuðum.
AP
/T
ER
RY
R
EN
N
A
VIÐ HLIÐ HERSTÖÐVARINNAR Í GUANTANAMO
Bandarísk herstöð utan Bandaríkjanna og lögsögu almennra bandarískra laga. Stjórnvöld
hafa sætt gagnrýni fyrir aðferðina við að geyma fangana og afla upplýsinga. Þau telja sig
vera að ná árangri við upplýsingaöflun sem nota má í stríðinu gegn hryðjuverkum.
„Við erum að
ná árangri á
hverjum
degi.“
AP
/L
YN
N
E
SL
AD
KY
SAKBORNINGAR FYRIR RÉTTI
Það hefur gengið á ýmsu það hálfa ár sem réttarhöldin hafa staðið yfir.