Fréttablaðið - 10.01.2004, Blaðsíða 20

20 10. janúar 2004 LAUGARDAGUR
Jónastríðið
Þegar fimm sekúndur voru eftiraf Silfri Egils á gamlársdag
vék stjórnandinn sér að mér og
spurði hvort ég teldi rétt að setja
lög gegn samþjöppun á fjölmiðla-
markaði. Ég gaf mér tvær
sekúndur til að hugsa málið áður
en ég svaraði: „Ég veit það ekki.
Þetta er erfitt mál. Það er að
minnsta kosti dáldið „scary“ að
hugsa til þess að sami aðilinn eigi
Fréttablaðið, DV og Stöð tvö.“ Svo
var þátturinn búinn.
Síðan er runnið upp nýtt ár og
manni hefur gefist meiri tími til
að hugsa. Þetta er snúið mál. Og í
því kristallast átökin um Ísland.
Með Jón Ásgeir á heilanum
Fyrir rúmu ári skrifaði ég
grein um Bláu höndina þar sem ég
ýjaði að því að forsætisráðherra
hefði staðið fyrir innrás lögregl-
unnar í Baug kvöldið áður en
forsvarsmenn fyrirtækisins áttu
að undirrita Arcadia-samningana
úti í London. Þremur dögum eftir
að greinin birtist var ég kallaður á
fund niður í Stjórnarráð þar sem
forsætisráðherra gaf sér rúman
klukkutíma til að reyna að hrekja
þá kenningu fyrir mér, en gerði þó
meira í því að styrkja hana, með
öllum þeim illu nöfnum sem hann
valdi Baugsmönnum og þeirra
fólki. Síðan þá hefur fátt merki-
legra gerst í íslensku þjóðlífi
annað en reglubundnar árásir for-
sætisráðherra á Jón Ásgeir Jó-
hannesson og fyrirtæki hans
Baug: Allt frá heilaspuna um
mútutilraunir til síðustu ásakana
um misnotkun á „Baugstíðindum“.
Ráðherrann virðist vera með Jón
Ásgeir á heilanum. Segja má að
það hafi verið aðalstarfi Davíðs
Oddssonar undanfarið ár að sanna
kenninguna um Bláu höndina.
Og vil ég nota tækifærið hér til
að þakka honum fyrir það.
En hvers vegna er forsætisráð-
herra með Jón Ásgeir á heilanum?
Hugsanleg skýring: Jón Ásgeir
er orðinn stærri en Sjálfstæðis-
flokkurinn.
Formaður Sjálfstæðisflokksins
reis til metorða á þeim tíma þegar
flokkurinn átti Ísland. Þeir sem þá
áttu Ísland áttu flokkinn og for-
manninn þar með. (Hér er ég þó
alls ekki að segja að eigendurnir
hafi misnotað formanninn dag-
lega: það þótti einmitt einn helsti
kostur Davíðs hve sjálfstæður
hann var gagnvart flokkseigend-
unum.) Smám saman misstu þeir
hinsvegar landið út úr höndunum.
Tími þeirra leið og annar kom í
staðinn; fullur af útrásarmönnum
og erlendu fé, viðskiptamönnum
sem kunnu ensku og voru kannski
ekki einu sinni Sjálfstæðismenn.
Bónusfeðgar knébeygðu heild-
salana – þessa gullstráandi greifa
b e r n s k u
minnar
– og
Björgólfur snæddi Kolkrabbann í
einhverju hádeginu: Þar með
hvarf allt þetta fólk sem enginn
hafði nokkru sinni séð eða heyrt –
huldufólkið við Ægissíðuna – sem
átti okkur þó engu að síður og
nærðist á öllum okkar athöfnum
líkt og andlitslausar blóðsugur.
Tíu árum eftir að Davíð tók við
völdum vöknuðu menn upp við þá
staðreynd að í fyrsta sinn síðan
Gunnar heitinn á Hlíðarenda var
og hét hafði komist á raunveru-
legt einstaklingsfrelsi á Íslandi:
Mönnum leyfðist að kaupa og
selja að vild, bræða saman fyrir-
tæki og græða sem best þeir gátu.
Alveg óháð því hvar þeir stóðu í
pólitík. Og athafnalífið blómstr-
aði. Og sumir umfram aðra. Sá
snjallasti var allt í einu orðinn
margfalt stærri en sjálfur Kol-
krabbinn var á sínum tíma. Í dag
er Baugur líklega eina fyrirbærið
á Íslandi sem er stærra en sjálfur
yfirfaðir okkar allra, borgar og
sveita, lands og ísa; sjálfur Sjálf-
stæðisflokkurinn.
Þess vegna er Davíð með Jón
Ásgeir á heilanum.
Hrópandinn á hliðarlínunni
Sumir kunna að fagna þessu og
segja: Loksins, loksins. Loksins
kemur einhver sem getur leyst Ís-
land úr álögum Sjálfstæðisflokks-
ins. Aðrir hrópa: Þetta gengur
bara ekki. Það verður að stoppa
þessa menn! Ekki síst nú þegar
þeir eru farnir að kaupa fjölmiðla.
Nú blasir það við að Jón Ásgeir
mun eiga stóran hlut í þremur
stórum fjölmiðlum á Íslandi:
Fréttablaðinu, DV og Stöð 2. En
það blasir hinsvegar einnig við
okkur að Sjálfstæðisflokkurinn á
enn hina þrjá fjölmiðlana á Ís-
landi: Ríkisútvarpið, Morgun-
blaðið og Skjá Einn. (Og einn lítinn
fugl á Útvarpi Sögu að auki.) Stað-
an er 3-3. Skammt er hinsvegar
síðan að staðan var 4-1 fyrir þeim
bláklæddu – þegar flokkurinn átti
enn DV og hinn Jóninn ríkti á
Stöð 2. Við höfum flest séð svip-
inn á þjálfara knattspyrnuliðs
sem misst hefur yfirburðastöðu
niður í jafntefli. Þannig líður Dav-
íð. Og þannig talar hann og þannig
lítur hann út. Alltaf pirraður. Og
síhrópandi á dómarann:
„Mútur! Misnotkun! Svindl!
Víti! Útaf með manninn!“
Dómararnir í Hæstarétti
kannast við tóninn og
öryrkjarnir í áhorfenda-
stúkunni líka.
Kallað
úr kjöltu
Kol-
krabbans
Á undra-
s k ö m m -
um tíma
h e f u r
gamli
sjálfstæðisaðallinn tapað nánast
öllu sínu og ekkert fengið í stað-
inn nema Gljúfrastein. (Sem var
reyndar alveg ágætt. Vinstri
elítan hafði ekki skrifað staf um
HKL í tuttugu ár.) En þeir halda
þó enn sínum fjölmiðlum. Þeir
halda sínu hreðjataki á RÚV, eru
með Moggann í gíslingu og hafa
Skjáinn undir pilsfaldinum. Sá
síðastnefndi kom rækilega út úr
skápnum síðastliðið vor þegar
Egill Helgason var flæmdur burt
af stöðinni.
Á dögunum ritaði Ásta Möller
grein í og um Fréttablaðið þar
sem hún sýndi fram á það í
þremur dæmum hvernig blaðið
hlýddi eigendum sínum með tákn-
rænum þögnum um erfið mál, til-
færslum af forsíðu o.s.frv. Dæmin
voru fá og fátækleg en fyrir
hendi engu að síður. Það var
hinsvegar undarleg til-
finning að heyra
slíkar lýsingar frá
barát tug laðr i
sjálfstæðis-
konu og
h u g -
heilli Moggamanneskju: Það er jú
einmitt svona sem Mogginn hefur
alltaf verið skrifaður. Það er
einmitt svona sem við höfum
þurft að lesa Moggann í hálfa öld.
Við höfum alltaf þurft að fylla í
eyðurnar. Það sem Mogginn kýs
að segja ekki frá er alltaf stærri
frétt en þær sem hann skrifar.
Í seinni tíð hefur blaðið reynt
að breiða yfir slagsíðuna með
marglitum breiðsíðum þar sem
Vinstri grænir og Samfylkingar-
menn fá að skrifa saklausar
greinar sem enginn les, en þegar á
hólminn kemur stendur blaðið þó
alltaf með sínum, hvort sem það
er Árni Johnsen, Kristinn Björns-
son olíuforstjóri eða Davíð Odds-
son. Allt frá frægri samstöðu með
sínum fallna þingmanni,
samviskuhreinsunarviðtali þar
sem samráðsforstjóri fékk að tjá
sig um gang lögreglurannsóknar,
til bolludagsumfjöllunar þar sem
fyllerísbrandara forsætis-
ráðherra var slegið upp í
stríðsletri á forsíðu, (sjálfsagt
einn af lágpunktum íslenskrar
blaðasögu) hefur Morgunblaðið
með reglubundum hætti minnt
okkur á stöðu sína gagnvart eig-
endum sínum; hinum engeygðu
eignamönnum; máttarstólpum
Sjálfstæðisflokksins. Ein af dap-
urlegri uppákomum liðins árs
varð þegar Styrmir Gunnarsson,
ritstjóri Morgunblaðsins, reis upp
sem sérlegur gestur á flokksþingi
Samfylkingarinnar og varaði við
því að viðskiptasamsteypur reki
fjölmiðla; maðurinn sem setið
hefur í kjöltu Kolkrabbans í fjöru-
tíu ár.
Ég er ekki að segja að flokkur-
inn misnoti fjölmiðla sína daglega
eins og forsætisráðherra sakar þá
Baugsmenn um, en þó gerðist það
um hátíðarnar að flokksmiðlarnir
voru misnotaðir tvo daga í röð: Á
nýársdagskvöld var frumsýnd í
Ríkissjónvarpinu kvikmyndin
Opinberun Hannesar og daginn
eftir hafði þeim á Mogganum
tekist að finna mann sem var til-
búinn að fórna mannorði sínu og
gefa myndinni þrjár stjörnur.
Fjörbrot deyjandi valds
Það er sannarlega „scary“
þegar margir fjölmiðlar komast á
eina hönd. En kannski er það óhjá-
kvæmilegt. Í Bretlandi á Rupert
Murdoch þriðjung af dagblöðum
landsins (The Sun, The Times,
Sunday Times o.fl.) sem og sjón-
varpsstöðvarnar Sky og hina am-
erísku Fox sem í þessum mánuði
mun einnig hefja útsendingar frá
London. Fyrir sitt alþjóðlega fjöl-
miðlaveldi hefur hann orðið einn
af hötuðustu mönnum heimsins og
á það ef til vill skilið. Ég þekki það
ekki svo vel. En líklega er það svo
að sambúð fjölmiðla við eigendur
sína getur aldrei orðið annað en
vandræðaleg.
Það er auðvitað engin óska-
staða að sami aðilinn eigi Frétta-
blaðið, DV og Stöð 2, en á móti
kemur að enginn annar en Jón Ás-
geir virtist hafa haft áhuga (eða
bolmagn?) til að taka við þessum
miðlum. Reyndar bar Mogginn
víurnar í DV en Landsbankinn
vantreysti skiljanlega mönnum
sem ekki höfðu gert nein viðskipti
frá því að gemsarnir komu til
sögunnar og ætluðu að gera þetta
allt í gegnum gamla góða Póstinn.
Sjálfur heldur Jón Ásgeir því
fram í grein í Morgunblaðinu að
þessir fjölmiðlar væru vart
lengur til hefði hann ekki sýnt
þeim áhuga.
En Sjálfstæðismenn sýndu
þeim sannarlega áhuga. Þá lang-
aði í DV. Alveg eins og þá langaði
til að stofna Stöð 3 á sínum tíma,
til að klekkja á Stöð 2 og hefna sín
á Jóni Ólafssyni. Um líkt leyti var
sett á laggirnar nefnd sem átti
einmitt að skoða samþjöppun á
Þjóðfélagið
HALLGRÍMUR
HELGASON
■ rithöfundur
skrifar um átökin
um Ísland.
JÓN BALDVIN HANNIBALDSSON
„Fyrst var það Jón Baldvin: Maðurinn sem
gerði Davíð að forsætisráðherra og bjó
það til handa honum sem best hann hefur
gert (EES-samninginn). Frá því að Davíð
sveik Jón Baldvin fyrir kvótakurfana í Fram-
sókn hefur Jóninn sá og minningin um
störf hans truflað forsætisráðherrann.“
JÓN ÓLAFSSON
„Þá kom Jón Ólafsson. Stórathafnamaður
sem ekki var í flokknum. Hinn svarti sonur
einstaklingsframtaksins sem aldrei lét að
stjórn en náði samt að eignast sjónvarps-
stöð. Óþolandi. En hann gróf sína eigin
gröf; borgaði aldrei meira en vinnukonu-
skatt og með aðstoð skattrannsóknarstjóra
var því fremur auðvelt að flæma Jón II af
landi brott.“
JÓN ÁSGEIR JÓHANNESSON
„En þá var kominn Jón hinn þriðji. Jón Ásgeir. Og þriðji hluti Jónastríðsins var hafinn. Og því mun ekki ljúka fyrr en Davíð hættir eða honum hefur tekist að flæma Jón Ásgeir úr landi
eins og fyrri Jónana tvo. Á sex mánaða fresti hljómar herkvaðningin úr Stjórnarráðinu: „Okur á vínberjum! Þrjú hundruð milljónir! Götustrákar! Samsæri! Flop Shop! Þýfi! Baugstíðindi!““
Á undraskömmum
tíma hefur gamli
sjálfstæðisaðallinn tapað
nánast öllu sínu og ekkert
fengið í staðinn nema
Gljúfrastein. (Sem var
reyndar alveg ágætt. Vinstri
elítan hafði ekki skrifað
staf um HKL í tuttugu ár.)
En þeir halda þó enn sín-
um fjölmiðlum. Þeir halda
sínu hreðjataki á RÚV, eru
með Moggann í gíslingu
og hafa Skjáinn undir
pilsfaldinum. Sá síðast-
nefndi kom rækilega út
úr skápnum síðastliðið
vor þegar Egill Helga-
son var flæmdur
burt af stöð-
inni.
,,