Fréttablaðið - 16.01.2004, Qupperneq 20

Hin versta misgjörð sem menngera sig seka um í deilum er
að brennimerkja andstæðinga sína
sem vonda menn og siðspillta“.
Svo hljóða orð Johns Stuarts Mill í
bókinni Frelsið. Frelsið er einmitt
umræðuefni forsætisráðherra um
áramót en hann telur frelsisbarátt-
una að þessu sinni snúast um að
verja frelsið gagnvart okkur sjálf-
um. Orð Johns Stuarts Mill eru
mikilvæg áminning til þeirra sem
vilja ranglega halda því fram að
fullyrðingar forsætisráðherra, um
grófa misnotkun á fjölmiðlun, eigi
eitthvað skylt við siðlega rökræðu.
Forsætisráðherra hefur brenni-
merkt andstæðinga sína sem sið-
spillta menn sem séu leynt og ljóst
að ráðast gegn persónu sinni. Stór
munur er á því að færa rök fyrir
sínu máli og að uppnefna menn
götustráka og lygara. Slíkar full-
yrðingar færa engin sannindi fram
í dagsljósið, sama hve margir
kjósa að trúa og taka undir fullyrð-
ingarnar. Einu sannindin sem
dregin eru fram eru þau að forsæt-
isráðherra hafi tilfinningar og líði
illa.
Rökræða stjórnmálanna
Forsætisráðherra var beðinn í
útvarpsþættinum Hrafnaþingi á
Útvarpi Sögu um að nefna dæmi
til að rökstyðja fullyrðingar sínar
um misnotkun á Fréttablaðinu.
Sagði hann enga þörf fyrir dæmi
því misnotkunin blasi við fólki og
líkti því við álíka sannindi og að
jörðin væri ekki flöt heldur
kringlótt. Rökin á bak við fullyrð-
ingar hans voru sem sagt þau að
hliðstæða væri milli þeirra sann-
inda að jörðin væri kringlótt og að
Fréttablaðið væri gróflega mis-
notað af eigendum sínum. Jörðin
er hins vegar ekki kringlótt held-
ur hnattlaga og benda má á að rök
forsætisráðherra eiga frekar hlið-
stæðu í málflutningi þeirra sem
töldu að jörðin væri flöt. Jú, þeir
sögðu: Það blasir við.
Misnotkun á Fréttablaðinu
Nemandi í Háskóla Íslands
gerði lokaverkefni sitt um hlut-
leysi fjölmiðla í aðdraganda al-
þingiskosninga árið 2003 og var
niðurstaðan sú að Morgunblaðið
og DV reyndust vera sérstaklega
vilhöll Sjálfstæðisflokknum í
fréttaflutningi en Fréttablaðið
var nánast hlutlaust. Lokaverk-
efni þetta byggði á viðurkenndum
aðferðum við slíkar mælingar
sem verður í það minnsta að telj-
ast nokkuð betri aðferð en að
beita tilfinningarökum. Ef meint
misnotkun á fjölmiðli leiðir í raun
til hlutleysis hlýtur maður að
velta fyrir sér hvort ekki beri að
gagnrýna frekar ábyrga stjórnun
á fjölmiðlum, þ.e. ef hlutleysi er
markmið í sjálfu sér.
Handstýrt auglýsingaflæði
Önnur fullyrðing forsætisráð-
herra er að ekki sé rekstrarlegur
grundvöllur fyrir Fréttablaðinu og
því sé haldið uppi með handstýrðu
flæði auglýsinga. Af því dregur
forsætisráðherra þá ályktun að
Fréttablaðið sé rekið með önnur
sjónarmið í huga en að skila hagn-
aði, þ.e. að koma núverandi forsæt-
isráðherra eða stjórn frá völdum.
Ef fullyrðing forsætisráðherra
stæðist, þá þýddi það í raun að 66%
af 50 stærstu auglýsendum í dag-
blöðum væri handstýrt til að við-
halda rógsherferð gegn forsætis-
ráðherra, af þeirri ástæðu einni að
þeir auglýsa meira í Fréttablaðinu
en Morgunblaðinu. Athyglisvert er
að Landssími Íslands, sem er í rík-
iseigu, er á meðal þeirra aug-
lýsenda og sé þeirra auglýsingum
handstýrt til Fréttablaðsins má
ætla að samsærið sé jafnvel víð-
tækara en forsætisráðherra ætlar.
Frelsið þarf gagnrýna um-
ræðu
Það er sorgleg staðreynd að
næstæðsti ráðamaður þjóðarinnar
skuli kjósa að brennimerkja and-
stæðinga sína með þessum hætti.
Ef eitthvað er mikilvægt til að
verja frelsið fyrir okkur sjálfum
þá er það að æðstu ráðamenn til-
einki sér röklega og siðlega um-
ræðu, því það eru þeir sem hafa
valdið hverju sinni. Ef tilfinningar
þeirra stjórna stjórnmálaumræðu-
og ákvarðanatöku er frelsinu sann-
arlega mikil hætta búin. Þegar for-
sætisráðherra biður aðra um að
vera frjálsa af sjálfum sér, líkt og
hann gerði í áramótaþættinum
Kryddsíld, hlýtur hann að gera
sömu kröfur til sjálfs sín. Eitt er
víst að frelsið verður aldrei varið
af mönnum sem eru fjötraðir af til-
finningahagsmunum og virðast
ófærir um að bera virðingu fyrir
röklegri umræðu. Það er jafn aug-
ljóst og að jörðin er kringlótt. ■
Fyrir nokkrum dögum kynntiHagfræðistofnun Háskóla Ís-
lands skýrslu um menntareikn-
inga sem unnin var að frumkvæði
Eflingar, Verslunarmannafélags
Reykjavíkur og Starfsmennta-
ráðs. Með menntareikningum er
átt við að launþegi leggi fyrir
ákveðna prósentu af launum sín-
um og mótframlag komi frá at-
vinnurekanda og ríkisvaldinu.
Þetta yrði þá einhvers konar út-
færsla á núverandi séreignalíf-
eyrissparnaði. Bæði stéttarfélög-
in ætla að fara fram með kröfu
um menntareikninga í komandi
kjarasamningum og ber að fagna
því.
Brottfall úr framhaldsskólum
Á það er bent í skýrslunni að
brottfall úr framhaldsskólum sé
miklu hærra hér á landi en á hin-
um Norðurlöndunum. Það eru því
miklu fleiri hér á landi án fram-
haldsskólamenntunar en þar.
Einnig er í skýrslunni bent á að
ríkisvaldið spari með því að þurfa
ekki að greiða með fólki í fram-
haldsskóla- og háskólanám, og
nemur sú upphæð 440 þúsundum
á hvern framhaldsskólanema og
590 þúsundum á ári á hvern há-
skólanema. Ríkið ætti því að hafa
skyldur gagnvart þessum hóp í
samfélaginu.
Gildi menntunar fyrir einstak-
linginn er ótvírætt, hún eflir víð-
sýni og eykur færni og er gefandi
fyrir þann sem nýtur menntunar-
innar. Í skýrslunni er talað um að
launamunur faglærðra og ófag-
lærðra sé að aukast og muni enn
aukast með örari tækniframför-
um. Vafalaust er það rétt ályktun
en samt er rétt að staldra aðeins
við.
Fleiri konur en karlar út-
skrifast
Fyrir rúmum aldarfjórðungi
var því statt og stöðugt haldið
fram að misjöfn staða kynjanna á
vinnumarkaði væri því að kenna
að konur hefðu minni menntun en
karlar. Konur drifu sig fyrir vikið í
nám og í rúman hálfan annan ára-
tug hafa fleiri konur en karlar út-
skrifast úr framhaldsnámi. Mennt-
un þeirra hefur þó hvorki fært
þeim meiri frama á vinnumarkaði
né launajafnrétti kynjanna. Að
vísu hefur dregið saman með kynj-
unum á allra síðustu árum. Með
sömu þróun og verið hefur síðustu
þrjú ár gæti tekist að útrýma
launamuninum á mannsaldri.
Í Noregi var þróunin í þessum
efnum nokkuð á undan þróuninni
hér en að öðru leyti svipuð. Hins
vegar kemur fram í skýrslu sem
norska alþýðusambandið lét gera á
síðasta ári að aftur hefur dregið í
sundur á síðasta áratug með kynj-
unum hvað launamun varðar eftir
að hann hafði minnkað áratugina á
undan. Það er ekki útilokað að
sama þróun geti orðið hér.
Aukin menntun hefur heldur
ekki skilað konum í fleiri
ábyrgðarstöður og í þeim hræring-
um sem á haustmánuðum urðu á
fjármálamarkaði fjölgaði konum
ekki í stjórnendastöðum.
Komið hefur fram hjá jafn-
réttisfulltrúa Háskóla Íslands að
kynjaskipting í nemendahópi HÍ
sé ekki jöfn nema í yngsta aldurs-
hópnum, þeim sem kemur beint úr
framhaldsskóla. Í öðrum aldurs-
hópum eru konur í miklum meiri-
hluta. Það bendir til þess að konur
hafi farið af vinnumarkaði í há-
skólanám. Þær hafi því tekið undir
áskorunina um að bæta við sig
þekkingu þó það hafi litlu skilað
þeim í launum eða stöðuhækkun-
um.
Ekki alltaf horft í menntun
Þrátt fyrir að menntun sé mik-
ilsverð verður ekki framhjá því
litið að aðrir þættir en menntun
ráða miklu um stöðu á vinnumark-
aði. Í mörgum fyrirtækjum er
ekki horft á menntun þegar fólk
er ráðið til starfa eða þegar fólk
er fært til í starfi. Á því geta ver-
ið margvíslegar skýringar og
sjálfsagt flestar haldbærar. Það
er því von mín að í framhaldi af
skýrslunni um menntareikninga
láti stéttarfélögin, sem að gerð
hennar stóðu, kanna stöðu fólks á
miðjum aldri sem hefur til dæmis
lokið háskólaprófi og þá sjáist
svart á hvítu hvert gildi menntun-
ar er í raun og veru. ■
20 16. janúar 2004 FÖSTUDAGUR
Í glæpamálum liðinnar aldar og íupphafi þessarar rísa nokkrir
aðilar hæst, sem grunaðir eru og
dæmdir eða í meðferð opinberra
stofnana. Keppni þessi er afar
hörð enda þær upphæðir fjár-
muna sem misfarið hafa með ein-
um eða öðrum hætti stundum
svimandi háar, jafnvel svo að al-
menningur getur illa gert sér í
hugarlund.
Þær upphæðir sem um var
rætt í málum grænmetisheild-
verslananna voru hærri en áður
höfðu verið nefndar í svikráðum
gagnvart almenningi. Þær upp-
hæðir eru þó nánast hjómið eitt
miðað við þær tölur sem nefndar
eru sem hugsanleg svikráð olíu-
og tryggingafélaga.
Skattsvik og þjófnaður
Fyrrverandi sjónvarpseigandi
er flúinn úr landi en tveggja millj-
arða skattsvik eru sögð á eftir
honum. Gjaldkeri er sagður hafa
komið undan til vina sinna, einnig
í sjónvarpsbransanum, um 200
milljónum af fé almennings. Al-
þingismaður er dæmdur fyrir
sjálftöku fjár og forstöðumaður
helsta snobbhúss þjóðarinnar rek-
inn fyrir svipaðar sakir. Forstjóri
hjá símanum eignaðist trjálund til
að fela sig í og löggiltur endur-
skoðandi stelur 25 milljónum af
skjólstæðingum. Lengi lengi
mætti enn telja og svo er þetta ef
til vill svipað og með aðra glæpi.
Aðeins kemst upp um svona 10
prósent, „en þetta er nú svartsýni.
Ráðherrar breiða hulu yfir glæp-
ina og tala þá yfir á fyrirtækin
með því að tala um skilning fyrir-
tækja, eins og fyrirtæki hafi
skilning, og eins að þau velti bara
sektum af sér yfir á almenning,’’
sem er sennilega rétt.
Samráð – umfangsmikil
glæpaverk
Hagræðing og samráð græn-
metisforstjóranna varðandi verð-
lag grænmetis er staðreynd sem
kostaði heimilin í landinu hundruð
milljóna króna. Hugsanleg en enn
ósönnuð hagræðing olíu- og trygg-
ingaforstjóranna hefur ef svo
sannast, án efa kostað heimili
landsmanna milljarða. Þessi sam-
ráð væru þá umfangsmestu
glæpaverk um liðin þúsaldarmót.
Grænmetis-, olíu- og trygginga-
forstjórarnir, framkvæmdastjórar
þeirra og stjórnir félaga þeirra eru
Íslandsmeistarar glæpamanna á
landi voru og smánarblettur ef
þeir verða látnir ganga lausir þeg-
ar öll þessi mál verða gerð upp. Fé-
lögin hins vegar saklaus, því félög
gera sjálf ekkert, aðeins þeir
menn, sem stjórna þeim. ■
Gildi menntunar
Til varnar frelsinu
Bensínið búið
„Okkur þykir þetta ekki
skemmtileg staða en við þessu
er ekkert að gera. Viðtökur
voru slíkar að þetta var ævin-
týri líkast. Við eigum von á
nýjum bensínbirgðum síðar í
mánuðinum.“
––––––––––––––––––––––
Hugi Hreiðarsson, markaðsstjóri hjá Atl-
antsolíu. Atlantsolía hóf að selja 95 okt-
ana bensín í síðustu viku. Á miðvikudag
voru bensínbirgðir olíufélagsins búnar.
Bætiflákar
KRISTINN
SNÆLANDS
■
leigubílastjóri
skrifar um samráð
fyrirtækja.
Umræðan
SIGURBJÖRG
ÁSGEIRS-
DÓTTIR
■
bensínafgreiðslu-
maður skrifar um
gildi menntunar.
Umræðan
HINRIK MÁR
ÁSGEIRSSON
■
skrifar um
hlutleysi
fjölmiðla.
Umræðan
Íslandsmeistarar glæpamenningar