Fréttablaðið - 21.02.2004, Blaðsíða 16

Ég var um daginn hjá vinkonuminni sem er búin að vera
morfínfíkill í mörg ár og á ekki
langt eftir ólifað. Við sátum og
spjölluðum um að við óskuðum eng-
um hlutskiptis okkar. Meðan við
ræddum þetta sátum við sitt með
hvora sprautuna í hendinni. Þetta
er ekki gert í neinni gleði. Það er
engin hamingja fólgin í að vera fík-
ill.“ Þetta sagði sprautufíkill í
Fréttablaðinu í gær. „Ég þrái að
hætta en ég hræðist fráhvarfsein-
kennin. Ég er búinn að vera á
contalgíni hátt í fjóra mánuði upp á
hvern dag. Fráhvörfin eru við-
bjóðsleg og ekki hægt fyrir leik-
mann að setja sig í þau spor,“ sagði
hann einnig.
Það ómögulega líf sem hann lýs-
ir er ekki á nokkurn leggjandi og
það er skylda okkar að gera allt
sem við getum til að forða fólki frá
því að fara þessa leið. Þrátt fyrir
viðleitni og fyrirheit stjórnmála-
manna hefur lítið áunnist. Ástandið
versnar. Sjúklingar sem leita til
sjúkrahússins Vogs eru veikari en
áður og vandi þeirra er flóknari en
áður. Um sextíu prósent þeirra
sjúklinga á Vogi sem eru á aldrin-
um tuttugu til tuttugu og níu ára
eru með fíkn í örvandi efni. Þar ber
mest á e-pillum, amfetamíni og
kókaíni.
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlækn-
ir á Vogi, sagði á blaðamannafundi
að breytingar á umhverfi ungs fólk
og unglinga hafi orðið miklar á síð-
ustu árum. Þórarinn sagði margt
hafa breyst, til dæmis væru flestir
nú með farsíma og fartölvur og að-
gangur að Netinu væri almennur.
Þetta má hafa haft áhrif á gildismat
fólks og segja má að aukin neysla
örvandi efna sé líkust faraldri. Þór-
arinn sagði Breta hafa fundið fyrir
ámóta breytingum á undan okkur
en sagði ekkert skýra svo mikla og
skyndilega aukningu nema mjög
miklar þjóðfélagsbreytingar.
Þetta er hluti þess sem þeir
segja sem vinna með þá og með
þeim sem leita sér hjálpar frá því
helvíti sem vímuefnaneysla er.
Þrátt fyrir fögur fyrirheit og stór
orð hefur yfirvöldum ekki tekist
eins og til stóð. Fréttir af aukinni
hörku í þessum heimi eru margar
og sláandi. Handrukkarar leggjast
ekki aðeins á þá sem skulda sölu-
mönnum peninga, heldur eru ætt-
ingjar og vinir í stórhættu. Svo er
komið að afar fáir þora að kæra
árásirnar þar sem hótanir um ann-
að og meira eru hafðar í frammi.
Þess vegna standa borgarar og lög-
regla ráðþrota.
Leiðin liggur aðeins niður á við
þegar fólk er ofurselt vímuefnun-
um. Fíkillinn á son og hann langar
að vera góður faðir en: „Ég verð að
vera á amfetamíni eða vægu mor-
fíni til að geta sinnt honum. Ef ekki
verð ég veikur. Ég minnist þess í
einni sumarbústaðaferð að liggja
ælandi allan tímann“. ■
Hvernig í veröldinni geta lögsem innleiða eiga samkeppni
á raforkumarkaði leitt af sér eitt
verð fyrir allt landið og tugpró-
senta hækkun raforkureikninga í
Reykjavík? Eina leiðin til að kom-
ast að svo fjarstæðukenndri nið-
urstöðu er líklega að skipa 19
manna nefnd til að fara yfir málið.
Það hefur iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra gert og munu raunar 22
eiga sæti í henni.
Talið er að raforkukostnaður
höfuðborgarsvæðins geti hækk-
að um allt að milljarð vegna
breytinganna. Fara á í gamal-
dags feluleik með niðurgreiðslur
og jöfnun raforkuverðs sem
miklu eðlilegra er að fari í gegn-
um skattkerfið. Auknar byrðar
R e y k v í k i n g a
eiga sér þó að-
eins að hluta til
þessar rætur.
Afgangurinn er
vegna yfirverðs
sem ríkið ætlar
sér að fá af
óhagkvæmum
eignum sem
leggja á inn í
s a m e i g i n l e g t
flutningskerfi
með stighækk-
andi arðsemis-
kröfu. Ekki skal
dregið úr því að
uppstokkun og
endurskipulagning ríkiseigna er
án efa þörf. En það er ódýrt að
senda hagkvæmustu hlutum
dreifikerfisins reikninginn.
Lög sem aðhlátursefni
Ef skipa átti nefnd á annað borð
hefði það átt að vera nefnd til að losa
eignarhlut Reykjavíkur í Lands-
virkjun. Lög um samkeppni á raf-
orkumarkaði verði fyrst og síðast
aðhlátursefni svo lengi sem Reykja-
vík á risahluti í tveimur langstærstu
raforkufyrirtækjum landsins. Og
þetta verður Reykjavíkingum dýrt
spaug ef raforkukostnaðurinn mun
hækka um milljarð.
Ekki hefur skort að Reykjavík-
urborg hafi bent á að eignarhluti í
Landsvirkjun sé úrelt fyrirkomu-
lag. Ítrekað hefur verið sett fram
sú ósk að aðild Reykvíkinga að
Landsvirkjun verði endurskoðuð.
Ókostir óbreyttrar stöðu kristöll-
uðust raunar eftirminnilega þegar
Reykvíkingar gengust í tvöfalda
ábyrgð vegna Kárahnjúkavirkjun-
ar. Annars vegar vegna 50 prósen-
ta hlutar ríkisins í Landsvirkjun
og hins vegar vegna 45 prósenta
hlutar borgarinnar í sama fyrir-
tæki.
Lækkanir í uppnámi
Í raun má segja að aðild
Reykjavíkurborgar að Lands-
virkjun hafi orkað tvímælis allt
frá því að virkjun varmaafls hófst
á vegum Orkuveitu Reykjavíkur á
Nesjavöllum árið 1988. Fyrirhug-
aðar virkjanir á Hellisheiði undir-
strika enn frekar framleiðsluþátt-
inn í starfsemi Orkuveitunnar.
Vegna þeirra framkvæmda munu
Reykvíkingar þurfa að gangast í
umtalsverðar ábyrgðir.
Skuldbindingar vegna nýrra
virkjana eru sjálfsagðar ef eðli-
legar arðgreiðslur koma á móti og
framkvæmdir leiða til lægra raf-
orkuverðs íbúa og atvinnufyrir-
tækja. Sú hefur orðið raunin á
athafnasvæði Orkuveitunnar síð-
ustu ár. Áframhaldandi lækkun
raforkuverðs er hins vegar í upp-
námi nái hugmyndir hækkunar-
sinna fram að ganga. Þær þarf að
stöðva. ■
Mál manna
SIGURJÓN M. EGILSSON
■ skrifar um vímuefnaneyslu.
16 21. febrúar 2004 LAUGARDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Undarleg eru eiturlyfin. Kannskiekki þau. Kannski ekki þeir
sem neyta þeirra heldur hinir sem
eru kringum neytendur, alveg gátt-
aðir og biðja um fleiri og betri hæli
fyrir afvegaleidda.
Ekki er hægt að segja það sama
um sölumennina, enda finnast þeir
sjaldan, eða að minnsta kosti ekki í
miklum mæli. Þeir eru einskonar
huldumenn eða huldukonur en samt
í hverju þorpi. Enginn veit hvar
þeir leynast, þótt stór hluti þjóðar-
innar hafi annað hvort neytt eitur-
lyfja eða þekkja marga sem hafa
orðið „dópinu að bráð“ eins og sagt
er.
Meira að segja þeir einstæðu
sálfræðinga og læknar, sem annast
hina bágstöddu og hjálpa þeim að
stíga rétt spor í rétta átt, vita allt
um sálarástand skjólstæðinga
sinna, kvalirnar, fíknina, en ekkert
hvaðan efnin koma. Eða kannski
þegja þeir yfir vitneskjunni til að
móðga engan.
Hér má vitneskjan ekki ógna vit-
leysunni.
Öldin önnur
Þannig er þetta hjá þjóð sem er
fræg heimshornanna á milli fyrir
að vita allt um ástarmálin og fram-
hjáhaldið í landinu, en ekkert um
innrás útlendra eiturlyfja í hin
helgu vé bændamenningarinnar
sem ríkti um aldir, auðug og frjáls
hjá saklausum
piltum og stúlk-
um við heyskap
og fjárhirðu. Eina
nautnin þá var
neftóbak, uppá-
hellingur, skro,
það að fylgjast
með veðri, fara í
útreiðartúr, ríða á
fallegum sumar-
degi út í óbrotna
náttúru á vökrum
hesti og syngja
ættjarðarljóð við
undirleik kliðandi
fossa og vatna. Þá
var gaman að
fara milli bæja,
fá kjötsúpu, kæfu
á rúgbrauði og
segja frá heilsu-
fari, góðu eða
slæmu, taki í síð-
unni, kláða á bak
við eyrun og
stöku sjóskrímsli.
Þegar komu
góðir og fróðir
gestir vildu allir hlusta á fréttir,
ungir og gamlir. Nú er öldin önnur.
Ef farið er í heimsókn og spurt eft-
ir syninum er oft svarað:
Ætli hann sé ekki einhversstaðar
að reykja hass með henni ömmu
sinni.
Alveg rétt, Olli er á kafi í hassi
með ömmu. Það að eiga hassömmu
eru síðasta „húrraið“.
Þriðja eiturlyfjakynslóðin
Upp er risin þriðja eiturlyfja-
kynslóðin, talið frá æskukynslóð-
inni. Það þykir jafnvel kostur að
börn skuli fást til að vera heima hjá
ömmu með pípuna. Þau lenda þá
ekki í „óreglunni“ á meðan.
Undarleg eru eiturlyfin, ekki
kannski þau, heldur þeir sem um-
gangast neytendur þeirra.
Til eru þúsund mæðra sem eiga
börn á eiturlyfjabraut, en þær vita
ekkert, síst hvers vegna þannig er
komið fyrir þeim. Pabbarnir vita
ekki heldur. Foreldrar koma af
fjöllum. Í þessum efnum ríkir enn-
þá íslenskt sakleysi sveitanna.
Ég vissi ekkert, segir pabbi.
Ég var grandvararlaus, segir
mamma.
Og sakleysið og vinnan heldur
áfram, fréttir um tilfærslur á fjár-
magni, hvernig einn banki kaupir
annan, umræður um hagnað, sam-
runa fyrirtækja. Hér er allt í frétta-
samkrulli, ekki á sérstökum stöðum
í dagblöðum eða hagtíðindum, eins
og í útlöndum. Á Íslandi er hver
maður hagfræðingur. Og fróðir
menn spyrja hvort sagan muni end-
urtaka sig og upp komi aftur sú
staða að Íslandsbanki verði étinn
upp af Landsbankanum.
Hér ríkir söguleg endurtekning
allra hluta.
Landsmenn vita allt um hagnað
hinna stórbrotnu, innlendu fyrir-
tækja og útrás þeirra og fjár-
magnstekjur í hinum stóra heimi
Búlgaríu. En enginn veit hvaðan eit-
urlyfin koma. Ekki lögreglan, ekki
sálfræðingarnir, ekki þjáðar mæður,
ekki sívinnandi pabbar, ekki einu
sinni ömmurnar sem reykja með
barnabörnunum og tala um góðu
plöturnar, uppreisn æskunnar og
hvað það var róttækt og gaman að
vera berbrjósta úti í görðum í vor-
sólinni til að hneyksla úrkynjuðu
borgarana, íhaldið, og endurbæta
þannig heiminn í eitt skipti fyrir öll.
Til dæmis líka með því að kveikja á
kertum og fleyta þeim á Tjörninni á
miðnætti við mildan gítarleik og
söng á ensku um sigurinn. ■
Maður, líttu þér nær
„Okkur þykir vænt um Ísland,
ekki vegna þess að það sé
besta land í heimi, með besta
bjórinn, lakkrísinn, sterkustu
konurnar og fallegustu karl-
mennina (eða var það hinseg-
in?). Heldur vegna þess að það
er okkar heimili og þess vegna
eigum við ekki að lasta það og
lítilsvirða. Um leið ættum við
að venja okkur af þeim ósið að
tala niður til annarra þjóða
sem eiga það sameiginlegt með
okkur að vera ósköp venjulegar
og lítilsverðar og þó um leið
stórmerkilegar og einstakar.“
- ÁRMANN JAKOBSSON Á WWW.MURINN.IS
Vanþekking um lögregluna
„Það kemur mér alltaf jafn
mikið á óvart hvað fjölmiðla-
menn hafa litla vitneskju um
lögregluna í landinu. Það virð-
ist oft vera að þeir fjölmiðla-
menn sem eru hér á höfuðborg-
arsvæðinu haldi að í hverju
þorpi og hverjum bæ sé fjöl-
mennt lögreglulið með sólar-
hringsvakt. Á Íslandi eru 9 sól-
arhringslögreglulið. Reykjavík,
Kópavogur, Hafnarfjörður,
Keflavík, Keflavíkurflugvöllur,
Selfoss, Akureyri, Ísafjörður og
Akranes. Eins virðist það vera
svo að menn halda að það sé
eða eigi að vera lögreglumaður
í fullu starfi hjá hverju lög-
regluliði við að svara fjölmiðla-
mönnum. Skv. fréttatilkynning-
um frá lögreglustjóranum á
Eskifirði sagði hún að ekki
væri neitt að frétta og næst
yrði send út fréttatilkynning
þegar eitthvað fréttnæmt væri.
Eins virtist það koma skýrt
fram í fréttatilkynningum sem
fjölmiðlar birtu að forræði
rannsóknar væri á Eskifirði.
Svo kemur fram gagnrýni í fjöl-
miðlum nú síðustu daga að
ekki hafi verið ljóst með for-
ræðið og engar upplýsingar
hafi verið að fá. Það virðist
vera svo að stærsta fréttin í
þessu máli hafi verið að það
var ekkert að frétta. Ein gagn-
rýnin hefur verið á þá leið að
neyðarlínan sé að svara fyrir
lögregluna. Neyðarlínan er
þjónustuaðili fyrir lögregluna í
landinu og svarar fyrir vel flest
lögreglulið. Þar sem ekki er
sólarhringsvakt þá er það
neyðarlínan sem svarar síman-
um fyrir þá og gefur samband
ef tilefni er til.“
- GUÐMUNDUR FYLKISSON LÖGREGLUMAÐUR Á
WWW.PRESS.IS
Dagur í lífi ráðherra
„Byrjaði daginn á að undirbúa
mig fyrir ríkisstjórnarfund. Kl.
9:30-11:00 var ríkisstjórnar-
fundur. Hitti í framhaldi af
honum nokkra aðila vegna
Vatnajökulsþjóðgarðs. Í hádeg-
inu var Rótarý-fundur á Sel-
tjarnarnesi. Átti síðan fund
með nokkrum þingmönnum
flokksins um umhverfismál. Kl.
14:15 var fundur með Frode
Pleym, fulltrúa Greenpeace,
þar sem við ræddum m.a. um
embættismannafund OSPAR
sem haldinn verður hér á landi
í júni.“
- SIV FRIÐLEIFSDÓTTIR Á WWW.SIV.IS
Hið undarlega
■ Af Netinu
Reykvíkingar og raforkan
Harðnandi heimur
DAGUR B.
EGGERTSSON
■
borgarfulltrúi skrifar
um raforkuverð.
Skoðundagsins
VALGERÐUR SVERRISDÓTTIR
„Eina leiðin til að komast að svo fjarstæðukenndri niðurstöðu er líklega að skipa 19
manna nefnd til að fara yfir málið. Það hefur iðnaðar- og viðskiptaráðherra gert og munu
raunar 22 eiga sæti í henni.“
FB
-M
YN
D
G
VA
„Fara á í
gamaldags
feluleik með
niðurgreiðslur
og jöfnun raf-
orkuverðs
sem miklu
eðlilegra er
að fari í
gegnum
skattkerfið.
„Til eru
þúsund
mæðra sem
eiga börn á
eiturlyfja-
braut, en þær
vita ekkert,
síst hvers
vegna þannig
er komið fyrir
þeim. Pabb-
arnir vita ekki
heldur. For-
eldrar koma
af fjöllum. Í
þessum efn-
um ríkir enn-
þá íslenskt
sakleysi sveit-
anna.
Um daginnog veginn
GUÐBERGUR
BERGSSON
■
skrifar um innrás
eiturlyfja.
HASS
„Upp er risin þriðja eiturlyfjakynslóðin,
talið frá æskukynslóðinni. Það þykir jafnvel
kostur að börn skuli fást til að vera heima
hjá ömmu með pípuna. Þau lenda þá ekki
í „óreglunni“ á meðan.“